İran ile ABD, Rusya, İngiltere, Fransa, Çin ve Almanya'dan oluşan 5+1 ülkeleri arasında uzun süre devam eden müzakereler sonucu dün varılan uzlaşma, İran'ın nükleer silah elde etmesiyle ilgili endişeleri giderirken, İran'a yönelik yaptırımların kademeli olarak askıya alınması ve İran'ın yeniden uluslararası topluma entegrasyonunun sağlanmasına imkan tanıyacak.

Dünkü anlaşmanın bölge güvenliği açısından en önemli sonucu İran'ın Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması'nın (NPT) ek protokolünü uygulamayı kabul etmesi oldu. Ek protokol, BM'ye bağlı Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı'na (UAEA) İran'da kapsamlı denetimler yapma imkanı tanıyor. Buna göre, uluslararası denetçiler UAEA'ya bildirilip bildirilmediğine bakılmaksızın habersiz denetimlerde bulunabilecek.

UAEA, denetimlerin yanı sıra madenlerden uranyum zenginleştirme tesislerine, stok miktarından atıkların durumuna kadar İran'ın nükleer programıyla ilgili her konuda bilgi ve belge talep edebilecek, gerekli gördüğü hallerde nükleer santrallerin güvenlik kamerası görüntülerine ulaşabilecek.

Uranyum zenginleştirmeye sıkı denetim

Dünkü uzlaşma, İran'ın uranyum zenginleştirme faaliyetlerine ciddi kontroller getirilmesini de içeriyor.

Zenginleştirme işleminde verimi nispeten düşük olan IR-1 santrifüjleri kullanılacak.

Fordo araştırma reaktörüne çevrilecek

İran, UAEA'ya bildirmeksizin yer altında inşa ettiği ve dışarıdan gelecek saldırılara korunaklı durumdaki Fordo nükleer tesisinde 15 yıl süreyle santrifüj ve fisil madde bulunduramayacak ancak bilimsel deney yapabilecek.

Ağır su reaktörü nükleer silah yapımında kullanılan plütonyum üretmekte kullanılıyor.

Anlaşmanın yürürlüğe girmesiyle İran nükleer silah konusunda fikir değiştirse bile bunu başarması bir yıldan fazla bir süre alacak. İran'ın şu anda nükleer silah elde etmek için 2-3 aya ihtiyaç duyduğu belirtiliyor.

Yaptırımlar askıya alınacak

İran'ın atacağı bu adımlar karşılığında İran'a yönelik yaptırımlar UAEA'nın raporları doğrultusunda kademeli olarak askıya alınacak.

'Tüm dünyayla iyi ilişkiler için yeni dönem başlayacak'

 İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, nükleer müzakerelerde varılan taslak anlaşmanın uygulanmasıyla ülkesine uygulanan tüm yaptırımların ve İran aleyhine alınan kararların kaldırılacağını savunarak, "Böylece tüm dünyayla iyi ilişkiler için yeni bir dönem başlayacaktır" dedi.

Nükleer müzakerelerde, uluslararası topluma verdikleri sözleri yerine getirdiklerini söyleyen Ruhani, "Biz yalancı ve hilekar değiliz. Verdiğimiz sözlere riayet ettik. Karşı taraf da verdiği sözleri yerine getirmelidir" ifadesini kullandı. 

AA