Mehmet Yahya Çiçekli / Açık Görüş

Ukrayna işgalinde Rusya'nın üçüncü büyük askeri gemi kaybı

Rusya'nın Ukrayna'yı işgal girişimi sırasında deniz çatışmaları kara çatışmalarının gölgesinde kalmış olsa da, iki taraf arasındaki mücadelenin önemli parçalarından biri olmaya devam etmektedir. 4 Ağustos'ta Ukrayna güçleri -savaşın başından beri üçüncü kez- Rusya'ya ait büyük bir askeri gemiyi tahrip etmiştir.

İngiltere Savunma Bakanlığı 5 Ağustos 2023'te yaptığı açıklamada (UK Ministry of Defence" https://twitter.com/DefenceHQ/status/1687697529918373889), Rusya'ya ait Ropuça sınıfı bir çıkarma gemisinin Ukrayna güçleri tarafından tahrip edildiğini kaydetti. Bu gelişmeyle birlikte, 2022 Şubatından beri, Moskova kruvazörü ve Saratov çıkarma gemisinin ardından Rusya Deniz Kuvvetleri üçüncü büyük kaybını yaşamış oldu. Yaklaşık olarak son bir buçuk yılı kapsayan süreçte Rusya'nın Karadeniz'de 10'dan fazla askeri gemisinin battığı veya hasar gördüğü bilinse de, bu kadar büyük bir geminin tahrip edilmesi savaşın seyrinde kaydedilmeye değer bir gelişme olarak görülebilir.

Teknik özelliklerine bakıldığında, Ropuça sınıfı; tank ve diğer zırhlı araçlarla çıkarma harekatı icra edebilen, yaklaşık 110 metre uzunluğundaki gemilerden oluşur. Tahrip edilen gemi, Rusya Deniz Kuvvetlerinin Karadeniz'deki en büyük gemilerinden biriydi. Olenegorski Gornyak adlı bu çıkarma gemisi, Rusya'nın Ukrayna'ya (veya Karadeniz'i paylaştığı diğer muhtemel hasımlarına) karşı çıkarma harekâtı icra edebilme kabiliyetinin önemli bir dayanağıydı.

Kapasitenin dörtte biri devre dışı

2022 yılında Rusya'nın Saratov çıkarma gemisinin vurulduğu saldırıda, yine Ropuça sınıfı başka bir çıkarma gemisi de hasar almıştı ancak bu kadar ağır bir darbe almadığından tekrar hizmete alınmasının çok zaman almayacağı değerlendiriliyordu. Ancak -muhtemelen Rusya'ya karşı uygulanan yaptırımlara bağlı olarak- bu geminin tekrar aktif göreve dönmesi mümkün olmadı. Böylece Rusya, Karadeniz kıyılarında yapacağı amfibi harekatlarda toplam üç zırhlı taburu karaya çıkarabilecek kapasiteyi fiilen kaybetmiş oldu. Bu da Rusya'nın Karadeniz Filosunun mevcut kapasitesinin yaklaşık yarısına tekabül etmektedir. Öte yandan 2021-2022 döneminde Rusya'nın bölgeye sevk ettiği takviye gemiler ile Karadeniz'deki çıkarma gemisi mevcudunun yaklaşık iki katına çıktığı da göz önüne alınırsa, Rusya'nın Karadeniz'deki mevcut çıkarma gemisi kapasitesinin dörtte birinin devre dışı kaldığı değerlendirilebilir.

Ukrayna'nın intikamı

Ukrayna'nın Kırım yarımadasının 2014'te Rusya tarafından işgali sırasında, Ukrayna'ya ait yine Ropuça sınıfı bir başka çıkarma gemisi Rusya tarafından ele geçirilmiş, bilahare Rusya Deniz Kuvvetlerinde hizmete alınmıştı. Ukrayna'nın sahip olduğu en büyük askeri gemilerden birinin Rusya tarafından bu şekilde ele geçirilmesi, Kırım'ın ve ülkenin doğusunun işgali ile birlikte Ukrayna yönetimi için gurur kırıcı bir durum olmuştu. Hâlihazırdaki savaşta Rusya'nın aynı tip gemilerinden birinin son gelişme ile ağır hasara uğratılması, bir diğerinin de geçtiğimiz yıl hafif veya orta derecede hasara uğratılmış olması, Ukrayna'nın intikamı olarak değerlendirilebilir.

Saldırı, insansız deniz aracı olarak da adlandırılan, birkaç metrelik bir sürat teknesine benzeyen, kumandalı insansız bir intihar botu ile gerçekleştirilmiştir. Saldırı sırasında intihar botundan alınan video kaydı da internet üzerinden paylaşılmıştır. Her ne kadar intihar tipi silah sistemleri farklı bir nitelik arz etse de, insansız hava araçlarının yaygınlaştığı gibi insansız deniz araçlarının da yakın gelecekte yükseleceğine işaret etmektedir. Bu alanda da Türkiye'nin geliştirdiği sistemler mevcuttur ve bu girişimlerin ne kadar isabetli olduğu Ukrayna savaşında insansız deniz araçlarının (İDA'ların) faaliyetlerinin analizinden anlaşılabilir. Geleceğin harp sahaları, robot benzeri sistemlerin karada, havada ve denizde kullanıldığı bir kavramsal çerçeve içinde şekillenecektir.

Harp tarihi açısından önemi

Ukrayna'nın Rus gemisini tahribi hem Ukrayna Savaşı özelinde, hem de genel anlamda okunabilir. Mevcut savaş bağlamında, Ukrayna'nın saldırı kabiliyeti geçen zamanla artarken, Rusya'nın telafisi güç kayıpları da artmaktadır. Ukrayna için Odessa bölgesine bir çıkarma yapılması riskinin artık çok düşük olduğu söylenebilir. Savaşın sonucu ne olursa olsun, Rusya'nın deniz kuvvetleri de dâhil olmak üzere silahlı kuvvetlerini savaş öncesi seviyeye yükseltmesi zor olacaktır. Karadeniz'den bağımsız olarak genel anlamıyla, bir insansız deniz aracının büyük ölçekli bir gemiyi tahribi harp tarihi açısından önemlidir. Mevcut sistemler büyük ölçüde otonom olmasa da, robotların savaşı artık bir bilim kurgu konusu olmanın ötesindedir. Savunma ve güvenlik alanında çalışan uzmanlar yaptıkları planlama ve tahlillerde bunu göz önünde bulundurmalıdır. Güvenlik güçleri de insansız araçları çatışma alanlarında görmeye hazır olmalıdır. İDA'ların büyük gemiler karşısında saldırı kapasitesi ve bunlara karşı nasıl savunma tedbirleri geliştirilebileceği deniz kuvvetlerine sahip ülkeler ve hatta sivil denizcilik firmaları etraflıca incelenmesi gereken noktalardır.