Osman Sert / Karar

Türk’ün Türk’ten başka dostu yok (mu?)

Ben katılmasam da malum bir deyiş ya da ön kabul bu söz. Ama bu sefer sözün kaynağı, ona zemin teşkil eden veri kuru kuru bir kahve sohbeti değil. Uluslararası bir kamuoyu araştırması verileri bunu diyor.

German Marshal Fund’un son yıllarda her sene gerçekleştirdiği Transatlantik Trendler araştırmasına göre Türkiye’de yaşayanlar kendilerinden başka hiçbir ülkeye güvenmiyor. Diğer ülkeler de Türkiye’ye güvenmiyor.

Detayına gelirsek Haziran ayında Türkiye’nin aralarında bulunduğu 14 ülkede aynı sorularla gerçekleştirilen araştırmada çarpıcı veriler var. Araştırmayı düzenleyen kurumun haliyle ana amacı ABD-Avrupa ekseninde dış politika algılarını, karşılıklı güveni ya da güvensizliği ve gelecek projeksiyonlarını ölçmek.

Kanada, Fransa, Almanya, İtalya, Litvanya, Hollanda, Polonya, Portekiz, Romanya, İspanya, İsveç, Birleşik Krallık ve tabii ki ABD, Türkiye dışında araştırmanın yapıldığı ülkeler. Listeye bakınca güvenmeyen ve güven vermeyenlerin kim oldukları da anlaşılıyor.

Araştırmanın temel bulgularına göre en etkili küresel güç olarak yüzde 64 ile ABD görülüyor. Onu Çin, AB ve Rusya takip ediyor. Türklerin bu konudaki kanaati (%59) diğer ülkelerin ortalamasına yakın.

Araştırmaya katılanlar gelecek beş yılda Çin’in küresel siyasette etkisini artıracağı kanaatinde ama bu ABD’yi geçeceği anlamına gelmiyor. Daha çok AB ve Rusya’nın etkisinin azalması bekleniyor.

ABD’nin küresel etkisinin olumlu bir katkı yaptığını düşünenler çoğunlukta. Bu konuda en olumsuz kanaate sahip olanlar Türkler. Türkiye’de ABD’nin küresel siyasete etkisi yüzde 51 olumsuz, yüzde 40 olumlu görülüyor. Kalanlar fikrim yok diyenler.

Benzer bir durum Avrupa Birliği’nin konumu için de geçerli. AB’nin küresel etkisi yüzde 64 olumlu görülürken Türkiye’de bu kanaati taşıyanlar yüzde 51.

ABD ve AB’nin küresel etkisini göreceli olarak olumsuz gören Türkler, Çin’in etkisini ise tam tersi olumlu görüyor. Rusya’nın olumlu bir etkisi olduğu düşünenlerin en yüksek olduğu ülke de Türkiye.

Özellikle ABD’nin küresel barış konusunda sicilinin parlak olmadığı ortada. Türkiye’deki tepkiyi de bölgemizde yaşananlarla açıklamak mümkün. Ama Rusya ve Çin’e bu kadar sempatik bakmak izaha muhtaç bir tutum.

Bunda iktidarın Çin’in yaptıklarına sessiz kalan tutumunu ve Rusya’ya yönelik olumlu yaklaşımını bir etken olarak not etmek gerek. Yoksa Rusya’nın etkisinin ABD’den daha olumlu olduğunu ileri sürecek veriyi ne tarih ne de güncel durum sağlıyor.

Gelelim ülkelerin birbirlerine karşı olan kanaatlerine... Diğer ülkelerde yaşayanların en az güvendiği, diğer ülkelere de en az güvenen ülke Türkiye. Araştırmaya katılan her dört kişiden sadece biri Türkiye’nin güvenilir bir ortak olduğunu düşünüyor.

Birbirleriyle iki büyük savaş yaşayan, birbirlerinin şehirlerini yerle yeksan eden üstelik bunu da bir insan ömründen kısa süre önce yapan Almanya ve Fransa’da yaşayanlar birbirlerine güveniyorlar.

En güvenilen ülkeler Kanada, Almanya ve İsveç. Türklerin yaklaşık yarısı da listedeki bu ülkelere güvenmiyor. En fazla güvenilen ülke Kanada, ona da yüzde 57 güveniyor.

Bu arada, Türkiye’de yaşayanlarda bu Batı ülkelerine güvenin son iki yılda ciddi oranda artmış olması ilginç bir veri. Bu şekilde ifade edilmese de Rusya’nın Ukrayna’yı işgali sonrasında Batı ülkelerine güvenenlerin oranı ciddi oranda yükselmiş. Küçük bir farkla da olsa ABD’de yaşayanlar Türkiye’ye Türklerin ABD’ye güvendiğinden fazla güveniyor. Ama bu dediğim de sadece üç kişiden biri. Kalanı güvenmiyor.

Bu arada araştırma sonuçlarına göre Türkler kendi ülkelerinin ABD ve AB için güvenilir bir ortak olduğu görüşünde de değil. Böylesi derin bir güven yokluğunun sadece jeopolitik dengelerle izah edilemeyecek farklı toplumsal gerekçeleri olduğunu düşünmek pekala mümkün.

Burada ilginç olan Batı ülkelerine en az güvenen, ABD ve AB’nin küresel etkilerinin olumsuz olduğunu düşünenlerin göreceli olarak daha fazla olduğu Türkiye’de nerede yaşamak istersiniz sorusunda tepeye bu güvenilmeyen ülkeler yerleşiyor.

Bu data GMF’in araştırmasından değil. PANORAMATR olarak 2022 Temmuz’unda yaptığımız araştırmaya göre toplumun neredeyse yarısı imkanı olsa başka ülkede yaşamak istiyor.

Yerleşilmek istenen ülkelerin başında da Almanya, ABD, İngiltere, İsviçre, Kanada, Fransa ve İsveç geliyor. Güvenmediğimiz ve güven vermediğimiz bu ülkelere gidip yaşamak konusundaki istek dikkate değer. GMF’in araştırmasında Türk katılımcıların güvenini kazanabilen tek Batılı oluşum ise NATO.

Bunda da Rusya’nın işgalinin rolünü atlamamak gerek.

Türkiye’nin Batıya, Batının da Türkiye’ye güven duymamasının altında birçok gerçekçi ve anlamlı sebep yatabilir. 15 Temmuz darbe girişiminde ABD’nin tavrı büyük bir güven bunalımı yarattı. S-400 anlaşması benzer duyguları karşıda oluşturdu.

Mesele bunları yok saymak değil. Ama karşılıklı güvenin olmaması muhtemel bir işbirliğini de imkansız hale getiriyor. Bu sonuçla yüzleştikten ve kabullendikten sonra sadece kendimize güvenerek yaşamaya devam edebiliriz.