Al Jazeera, gelişen Türkiye-Afrika ilişkilerini mercek altına aldı.

Afrika, az gelişmişlik ve yoksulluktan kaynaklı sorunlarla boğuşan bir kıta. Özellikle Arap nüfusun dışında kalan, çoğunlukla kabilelerden oluşan Sahra Altı Afrika, dünyanın en az gelişmiş ülkelerini barındırıyor. Kişi başına düşen yıllık gelir dünyada ortalama 10 bin doların üzerindeyken, Sahra Altı Afrika’da rakam bin beş yüz dolara ancak yaklaşıyor.

Sağlık hizmetlerinin yetersizliğinden dolayı yaşam süresi dünya ortalamasının 15 yıl gerisinde. Dünyada bu rakam 71 yılken Sahra Altı Afrika’da 56 yıl.

Kıta çok zengin yeraltı kaynaklarına da sahip. Ancak bu kaynakların küçük bir kısmı kullanılıyor. Sebebi alt yapı sorunları, saldırılar ve çatışmalar. Kullanılabilen kaynaklardan elde edilen gelirin değeri de, devletin kasasına gidene kadar yolsuzluklar sebebiyle düşüyor.

Kıta dünya platin rezervinin yüzde 90’ına, altın rezervinin yarısına, krom rezervinin yüzde 98’ine ve uranyum rezervinin üçte birine sahip. Tarım alanında da kullanılmayan 800 milyon hektarlık arazi var. Bu alan Türkiye’nin yaklaşık 10 katı büyüklüğünde. Kullanılabilen tarım alanı ise sadece 200 milyon hektar.

1998’de Afrika Açılımı Kabul Edildi

Türkiye, 1998’de “Afrika’ya Açılım Planı”nı kabûl etti. Bu planın ilkeleri şöyle:

* Afrika ülkeleri ile Türkiye arasında yüksek düzeyli ziyaretler gerçekleştirilmesi

* Çeşitli uluslararası örgütler içinde kıta devletleri ile temasların artırılması

* İnsani yardımların yapılması

* Afrika’daki diplomatik temsilciliklerin sayısının artırılması

* BM’nin kıtaya yaptığı ekonomik ve teknik yardım programlarına katkı sağlanması

* Ekonomik, teknik-bilimsel ve ticarî işbirliği anlaşmalarının imzalanması

* Teknik düzeyde bakanların ve uzmanların Türkiye’ye dâvet edilmesi

* Afrika Kalkınma Bankası’na bağışçı ülke olarak üye olunması

* Afrika İthalat-İhracat Bankası’na üye olunması

* Karşılıklı iş adamları ziyaretlerinin ve iş konseylerinin tertip edilmesi

Ancak plan yoğun olarak Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı'nın “Afrika Yılı” ilân ettiği 2005’ten sonra uygulanmaya başlandı. Alt yapı yatırımlarıyla hem elit tabakanın hem de ihtiyaçları karşılayarak halkın sempatisini kazanma politikası izleyen Türkiye, kıtadaki projelerini de artırdı. Türkiye, bölgede askerî eğitim kampları da açıyor.

Türkiye ile Afrika ülkeleri arasında Ağustos 2008’de 49 Afrika ülkesinden liderin katılımıyla İstanbul’da 1. Türkiye-Afrika İşbirliği Zirvesi yapıldı. Bu zirveden sonra Türkiye’nin Afrika’da açtığı büyükelçilik sayısı hızla yükseldi. Bugün 54 ülkeli kıtada Türkiye’nin 39 büyükelçiliği bulunuyor.

Zirvenin ikincisi Kasım 2014’te Ekvator Ginesi’nde yapıldı. 30 Afrika ülkesinden liderin ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın katılımıyla yapılan zirvede 2015-2019 dönemine ilişkin Ortak Uygulama Planı kabûl edildi. Plan kapsamında eğitim, sağlık, alt yapı ve enerji konularında ortak projelerin hayata geçirilmesine karar verildi. Üçüncü zirvenin de 2019’da yapılması planlanıyor.

Ticaret Hacmi Büyüyor

2013’ten sonra Sahra Altı Afrika ile yapılan ticarette 800 milyon dolarlık artış oldu. Kıta ile Türkiye’nin dış ticaret hacmi 2014’te 23,4 milyar dolara ulaştı. Sâdece Sahra Altı ülkelerle olan ticaret hacmi ise aynı yıl 8,4 milyar dolardı. Türkiye’nin en büyük dış ticaret ortağı olan Avrupa ülkeleriyle ticaret hacmi ise 2015’te 142 milyar dolardı.

Türkiye’nin ihraç ettiği ürünlerin başına işlenmiş gıda maddeleri (büyük oranda makarna), ilaç, hijyenik eşya, demir ve çelikten yapılmış inşaat malzemeleri, dokunmuş halı, eşya taşımaya mahsus motorlu taşıtlar ve elektrikli su ısıtıcıları oluşturuyor.

Türkiye’nin ithal ettiği başlıca ürünler ise tohum ve meyve (kakao, hindistan cevizi, ananas, avokado), ham hayvan postu ve derisi, bakır, manganez, plastikten yapılmış eşyalar, odun kömürü, balık.

Türkiye’nin Afrika kıtasına doğrudan yatırımları 2015 yılında 6 milyar dolar oldu.

Afrika’dan Türkiye’ye yapılan kısa süreli ve turistik amaçlı ziyaretler de 2014’te 783 bin kişiyken Türkiye’den Afrika’ya kısa süreli seyahat amacıyla gidenlerin sayısı ise 2013’te 116 bin kişiydi.

2014 sonu itibariyle 22 Afrika ülkesinde iki binin üzerinde askerî personele TSK eğitim ve öğretim kurumlarında eğitim verildi. Somali’de de askerî eğitim için yeni bir kamp açılıyor.

Kaynak: Al Jazeera, Dünya Bankası, IMF, Türkiye Ekonomi Bakanlığı, Türkiye Dışişleri Bakanlığı, CIA