23 yıldır iktidarda bulunan Bin Ali'nin, ülkesini terk ederek Fransa'ya kaçtığı ancak, Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy'nin Bin Ali'nin Fransa'ya girmesine izin vermeyeceği ileri sürüldü. Başbakan Muhammed Gannuşi, geçici olarak yönetimi üstlendiğini duyurdu. Ordu ise havaalanında kontrolü sağlayarak, uluslararası bütün uçuşları durdurdu. Gelişmeler Arap dünyasında dikkatle takip ediliyor.

Günlerdir ülkenin dört bir yanında devam eden gösteriler hafta içinde başkent Tunus'a sıçramış, ilan edilen sokağa çıkma yasağına rağmen olaylar dinmemişti. Bunun üzerine Bin Ali, önce İçişleri Bakanı'nı görevden almış, daha sonra da 2014'te yeniden devlet başkanlığı için aday olmayacağını açıklamıştı. Dün olayların dinmemesi ve binlerce kişinin İçişleri Bakanlığı binası önünde toplanarak Bin Ali'nin gitmesi için gösteri yapması üzerine Devlet Başkanı bu kez, 6 ay içinde parlamento seçimlerinin yapılacağını duyurmuştu.

Gelişmenin benzer sorunlara sahip diğer Arap ülkelerinde endişeyle izlendiği belirtiliyor. Zaman'a yaptığı açıklamada Tunus'un durumunun diğer Arap ülkelerine göre çok farklı olduğunu belirten Ahram Politik ve Stratejik Araştırmalar Merkezi'nden Beşir Abdulfettah, en önemli farkın Tunus'un eğitimli elit tabakası ve Avrupa'daki güçlü diasporası olduğunu öne sürüyor. Avrupa'nın Bin Ali'yi gözden çıkarmasının gösterilerin başarıya ulaşmasındaki en önemli sebep olduğunu da iddia eden Abdulfettah, gösterilerin devam ettiği ya da başlama eğilimi gösterdiği Ürdün ve Cezayir'in Tunus'un tersine katı bir güvenlik sistemi altında yönetildiğini belirtiyor. Mısır'ın ikinci büyük gazetesi Ahbar el Yom'un Arap İşler Masası Şefi Osama Aggag da dünyada ve Arap ülkelerinde büyük bir heyecan meydana getiren Tunus'taki devrimin benzerinin diğer bir Arap ülkesinde tekrarlanmasının şimdilik çok zor olduğunun savunuyor. Aggag'a göre pek çok Arap ülkesinde gösteri yapma kültürünün gelişmemesi rejimleri rahatlatan önemli bir noktayı oluşturuyor. Londra'da yayımlanan Şarkul Avsat gazetesindeki yazısında Abdurrahman el Reşit ise tüm Arap ülkelerinin gözlerini açarak Tunus'ta ne olup bittiğini çok yakından izlediğinin altını çiziyor.

Bin Ali'nin ülkeyi terk etmesinden sonra ülkede güvenlik güçlerinin sokaklarda kontrolü sağladığı belirtiliyor. Ancak pek çok şehirde yağmalama haberlerinin geldiği ifade ediliyor. 10,5 milyon nüfuslu ülkede 17 Aralık'tan beri devam eden olaylarda 60'dan fazla kişinin öldüğü kaydediliyor.

Türkiye uçak gönderiyor

Çeşitli ülkeler Tunus'ta yaşayan vatandaşları için güvenlik tedbirleri alırken Ankara'dan da bir açıklama geldi. Başbakanlık Afet ve Acil Durum Yönetimi, Tunus'taki Türk vatandaşlarını Türkiye'ye getirmek için sabah saatlerinde THY'ye bağlı Boeing 777-300ER tipi bir uçağın bu ülkeye hareket edeceğini bildirdi. Dışişleri Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada da "Bölgesinde önemli bir konuma sahip olan dost ve kardeş Tunus'ta mevcut gerginliğin daha da tırmanmaması, ülkede bir an evvel asayiş ve huzurun yeniden tesis edilmesi içten temennimizdir." ifadelerine yer verildi.

Darbeyle geldi halk ayaklanmasıyla gitti

Hükümet karşıtı gösterilerle devrilen Tunus Devlet Başkanı Zeynel Abidin bin Ali 1987 yılında yönetimi ele geçirdi. Ömür boyu devlet başkanlığına getirilen Habib Bourguiba'yı 'yetersiz ve yaşlı' olduğu gerekçesiyle devirerek Tunus'un başına geçen 74 yaşındaki Bin Ali modernist ve seküler yönetim tarzıyla Batı'nın sempatisi ve desteğini kazandı. Eski içişleri bakanı Bin Ali darbeden sonra demokratik bir yönetim tarzı benimseyeceğine söz vermesine rağmen, demokrasi adına yapılan birkaç değişikliğin ardından reform sürecinin devamı gelmedi.

Wikileaks sitesinin yayınladığı gizli Amerikan diplomatik belgelerinde Tunus bir 'polis devleti' olarak tasvir edilmiş, Bin Ali ise 'halk ile iletişimini kesmiş bir lider' olarak tanımlanmıştı. Radikal İslami hareketlere karşı sert duruşu, Bin Ali'nin ABD'nin küresel terörle mücadelede müttefikleri arasında yer almasına yol açmıştı. Muhalefet partilerini yasaklayan devrik Tunus lideri 2009'da yapılan son seçimde kullanılan oyların yüzde 89'unu almıştı.

1956 yılında Fransa'dan bağımsızlığını ilan eden Tunus'u 23 yıl yönettikten sonra ülkeden kaçmak zorunda kalan Bin Ali, Arap dünyasında halk ayaklanmasıyla devrilen ilk lider oldu. Bu gelişmenin demokratik standartlardan uzak şekilde yönetilen Arap dünyasının diğer ülkelerinde nasıl bir etkiye neden olacağı merakla bekleniyor.

İşsiz mühendisin yediği tokat fitili ateşledi

Tunus Devlet Başkanı Zeynel Abidin bin Ali'nin ülkeyi terk etmesine yol açan halk isyanı, 26 yaşındaki bilgisayar mühendisi Muhammed Boazizi tarafından başlatıldı. İşsizliğe, hayat pahalılığı ve yüksek enflasyon eklenince çaresiz kalan genç, Sidi Bouzid kasabasında bir arabaya doldurduğu sebze meyveyi satarken 17 Aralık'ta zabıtalara yakalandı. Buazizi'nin arabasına ve mallarına el koyan zabıta, gence şiddetli bir tokat attı. Öfkeden deliye dönen Buazizi, bir bidon benzini üzerine boca ettikten sonra valiliğin önünde kendini yaktı, 4 Ocak'ta da kaldırıldığı hastanede hayatını kaybetti. Hastaneye kaldırılan gencin ziyaretçileri arasında Devlet Başkanı Bin Ali de vardı. Boaizizi'nin cenazesine katılanlar, "İntikamını alacağız. Bugün senin için ağlıyoruz, ölümüne sebep olanları da ağlatacağız." diye slogan attı. Tunus'taki isyanı Buazizi'nin üzerine benzin dökerek yakması başlattı. Facebook ve Twitter'da organize olan protestocular sosyal medyanın imkanlarıyla kısa sürede organize oldular. Polisin, sert müdahalesi isyan ateşine benzinle gitmekten başka bir işe yaramadı. İsyan ülkenin her yanında alevlenince Bin Ali ülkesini terk etmek zorunda kaldı.

(Cumali Önal / Zaman)