Hadia Al Mansour’un The New Arab’da yayınlanan yazısı, Haksöz Haber tarafından tercüme edilmiştir.

Yıllar süren savaşın yol açtığı yıkımın ortasında Suriyeli kadınlar artık sadece birer kurban değil. Karşı karşıya kaldıkları pek çok zorluğun üstesinden gelmek ve kimliklerini yeniden şekillendirmek için çalışarak toplumlarının yeniden inşasında hayati bir güç haline geldiler.

Sevdiklerinin büyük kaybına katlanan ve en zorlu koşullarda ailelerinin geçimini sağlama sorumluluğunu üstlenen Suriyeli kadınlar, şimdi yeni bir dönemin eşiğinde duruyor. Fırsatları değerlendirmek ve ülkelerinde çok ihtiyaç duyulan reformları gerçekleştirmek için gerekli araçlarla donanmış durumdalar.

Pek çok ailede kadınların evin geçimini sağlayan tek kişi haline geldiğini ve zorunluluktan dolayı işgücü piyasasında geleneksel olmayan yollar izlediklerini belirtmek önemlidir. Bazıları tarım işleriyle uğraştı, küçük işletmeler kurdu ya da eğitimci oldu ve tüm bunları yaparken toplumlarını destekleyen roller üstlendi.

Bu süreçte Suriyeli kadınlar, geleneksel olarak 'erkek işi' olarak görülen sorumlulukları üstlenme becerilerini ve gerçek bir değişim oluşturma kapasitelerini gösterdiler.

Otuzlu yaşlarında bir kadın olan Rim Fadda, bir bombardımanın ardından Rif Dimaşk'taki evinden İdlib'e göç etmek zorunda kaldı. Eski rejimin güçleri tarafından ayrılmaya zorlanmıştır.

Kocasının hapishanede ölümünden sonra Rim kendisini ailesinin tek geçimini sağlayan kişi olarak buldu. Karşılaştığı büyük zorluklara rağmen pes etmedi. Bunun yerine İdlib'de bulduğu kiralık evde turşu ve reçel yaparak küçük bir iş kurdu.

Bölgede faaliyet gösteren bir STK'nın yardımıyla Rim işini büyütmeyi ve ürünlerini yerel olarak pazarlamayı başardı. Bugün başka kadınları da istihdam ederek onların da ekonomik durumlarını iyileştiriyor.

“Nereden başlayacağımı bilmiyordum ama çocuklarım için bir şeyler yapmam gerektiğini biliyordum,” diyor. “Sıfırdan başladım ve yardım istemeden üretken olma hedefime ulaşmak için çok çalıştım. Bu yolda diğer kadınlara yardımcı olduğum için gurur duyuyorum.”

Ancak Rim, “gerçek fırsatların yasal ve köklü reformlar gerektirdiğini” vurguluyor. Rim, Suriye yasalarının halihazırda işyerinde kadın haklarını korumadığına ve pek çok kadını ayrımcılık ve tacize karşı savunmasız bıraktığına dikkat çekiyor.

Daha iyi bir gelecek inşa etmek

Kararlılığıyla fark yaratan bir başka kadın da Humuslu eski bir öğretmen olan Samar Derviş. Samar, çalıştığı okulun yıkılmasının ardından duruma el koydu. Toplumundaki çocuklar için bir eğitim girişimi başlatmaya karar verdi ve gönüllü kadınlardan oluşan bir ekip kurdu.

İşe kendi evinde dersler düzenleyerek başladı ve savaş nedeniyle eğitimden mahrum kalan yerel çocuklara temel eğitim verdi. Uluslararası kuruluşlardan gelen fonlar sayesinde Samar'ın girişimi büyüdü ve şimdi yüzlerce çocuğa öğrenme faaliyetleri sağlıyor.

İdlib'li kadınlar Suriye'nin İdlib kentinde Esed sonrası Suriye'de kadınların durumu üzerine bir foruma katıldı

“Eğitim, çocuklarımıza daha iyi bir gelecek inşa etmelerine yardımcı olmak için verebileceğimiz tek silahtır” diyor. “Özellikle de okullarımızın yıkılmasından sonra, yeniden inşa sürecinin temel taşıdır. Kitap ve eğitim materyallerinin eksikliğine rağmen, çocukların öğrenme azmi beni devam etme konusunda motive etti.”

Samar, Suriyeli kadınların en zor koşullarda bile sorumluluk üstlenebileceklerini gösterdiklerini vurguluyor. Ancak yeniden inşa sürecinde aktif bir rol oynayabilmeleri için hem uluslararası hem de yerel toplumlardan daha fazla destek almaları gerekiyor.

“Kadın stereotipini değiştirmek için çalışmalı ve onlara fırsatlar sunmalıyız” diyor.

Suriyeli kadınlara destek

Avukat ve kadın hakları aktivisti Huda Barakat, Suriyeli kadınların desteklenmesinin önemini vurguluyor. Bunun sadece bir adalet meselesi değil, aynı zamanda Suriye'nin geleceği için hayati bir stratejik yatırım olduğuna inanıyor. Kadınların aktif katılımı olmadan, herhangi bir yeniden inşa sürecinin kırılgan ve sürdürülemez olacağı konusunda uyarıyor.

Bazı bölgelerdeki sosyal ve kültürel kısıtlamaların yanı sıra kadınların ev dışında çalışmasını hala sınırlayan gelenek ve göreneklerin altını çizerek, kadınların kamusal hayata tam olarak katılmasını engelleyen yasa ve politikalarda değişiklik yapılması çağrısında bulunuyor.

Ayrıca, savaşın okulları ve eğitim merkezlerini yok etmesiyle daha da kötüleşen, kadınlar için eğitim ve öğretim fırsatlarının eksikliğine dikkat çekmektedir. Bu durum, kadınların işgücü piyasasına girmek için gerekli eğitim ve öğretime erişimini ciddi şekilde kısıtlamıştır.

İş piyasasındaki ayrımcılık, özellikle geleneksel olarak 'erkek' olarak kabul edilen alanlarda, bir diğer önemli engel olmaya devam etmektedir.

Huda ayrıca ruh sağlığı hizmetlerine çok daha fazla kaynak ayrılması gerektiğini, zira ruh sağlığı desteğinin Suriye'nin toparlanması ve yeniden inşası için hayati önem taşıdığını vurguluyor.

Sonsuz umut ve yenilmez güç

Yeniden yapılanma alanında çalışan bir inşaat mühendisi olan Lama Bakır, mühendisliğin erkeklere özgü bir meslek olduğu yönündeki yaygın kanıya meydan okuyor. Pek çok kişi hala mühendisliğin erkek egemen bir alan olduğuna inanıyor olsa da Lama, diğer pek çok kadınla birlikte bunun aksini kanıtlıyor.

Lama şu anda Halep'te köprü ve yolların yeniden inşası projelerinde çalışıyor, ancak özellikle malzeme eksikliği ve güvenlik durumu nedeniyle zorlukların çok büyük olduğunu belirtiyor.

“Zorluklara rağmen, kadınlar olarak inşa sürecine hem pratik hem de sosyal açıdan farklı bir bakış açısı getirdiğimize inanıyorum” diyen Lama, sözlerini şöyle sürdürdü: “Suriyeli kadınların hayatlarını ve toplumlarını yeniden inşa etmek için sessizce çalıştıklarına dair pek çok hikâye var, ancak umut ve ilham mesajları taşısalar da bu hikâyelerin çoğu anlatılmadı.”

Lama ayrıca medyaya, kadınların karşılaştıkları ve karşılaşmaya devam ettikleri zorlukları yansıtan ve aynı zamanda yeniden inşa sürecindeki başarılarını vurgulayan daha duyarlı bir yaklaşım benimsemesi çağrısında bulunuyor.

“Suriyeli kadınlar yüreklerinde sonsuz bir umut ve yenilmez bir güç taşıyor” diyerek sözlerini tamamladı. “Biz sadece köprüler ve yollar inşa etmiyoruz; aynı zamanda Suriye için adalet, eşitlik ve herkes için haysiyet temelinde yeni bir gelecek inşa ediyoruz.”

Aşağıdan yukarıya barış inşası çabaları

Diğer ülkelerdeki Suriyeli kadın mülteciler de değişim yaratmak, ülkelerinin ve toplumlarının yeniden inşasına katkıda bulunmak için harekete geçmektedir.

Almanya'da bilişim teknolojileri eğitimi alan Suriyeli mülteci Leyla Ali şöyle diyor: “Suriye toplumundaki sorunlara teknolojik çözümler geliştirilmesine katkıda bulunmayı hayal ediyorum. Teknoloji, özellikle geleneksel eğitime erişimin zor olduğu bölgelerde kadınların güçlendirilmesinde güçlü bir araç olabilir.”

Suriye'nin Halep kentindeki tarihi Han el Şuna pazarında Ramazan ayı başlarken Suriyeli bir kadın el sanatları dükkânını hazırlıyor

Bu arada sosyal hizmet uzmanı Sara Karameh, Suriye'nin yeniden inşasının sadece yıkılan altyapının yeniden inşasıyla sınırlı kalmayacağını, aynı zamanda ülkenin savaş nedeniyle parçalanan sosyal ve kültürel dokusunun da onarılmasını içereceğini ileri sürüyor.

Kadınların bu çabalarda çok önemli bir rol oynadığını çünkü anne, öğretmen ve toplum lideri olarak hoşgörü ve bir arada yaşama gibi değerleri güçlendirme ve karşılıklı düşmanlık ve kırgınlıkların kök saldığı topluluklar arasında güven tesis etme kabiliyetine sahip olduklarını sözlerine ekliyor.

Sara ayrıca, birçok bölgede kadınların okul ve hastanelerin rehabilitasyonu için yerel girişimlere öncülük ettiğini ve uzun süredir eğitimden mahrum kalan çocuklar için eğitim programları düzenlediğini belirtiyor.

Buna dayanarak Sara, Suriyeli kadınların toplum içinde diyalogun geliştirilmesinde, yerel anlaşmazlıkların çözümünde ve aşağıdan yukarıya doğru barışın inşası çabalarına katkıda bulunmada da çok önemli bir rol oynadıklarını vurguluyor.

Ayrıca Suriyeli kadınların daha adil ve hoşgörülü bir toplumun yeniden inşasında mihenk taşı olma potansiyeline sahip olduğunu, ancak bunu başarmak için hem yerel hem de uluslararası desteğe ihtiyaç duyduklarını ortaya koyuyor.

*Hadia Al Mansour, Asharq Al-Awsat, Al-Monitor, SyriaUntold ve Rising for Freedom Magazine için yazan Suriyeli serbest gazetecidir.