HAKSÖZ HABER

Suriye devrimi 2011'de başlayan kitlesel halk gösterilerinin en önemli kavşağında kazanılan büyük bir zafer anlamına geliyor. İslam coğrafyasında Batı destekli diktatörlüklerin tüm zorbalıklarına ve işledikleri katliamlara rağmen hiçbir kökü olmadığını kanıtlayan Suriye devrimi, en zorba seküler Arap diktatörlüğünün dahi 13 senenin ardından yerle bir olabileceğini herkese hatırlattı.

Şimdi ise yeni bir Suriye'yi kurmanın ve dikta rejimlerine yepyeni bir mesaj vermenin zamanı. Mahmud Hassan kapsamlı makalesinde halk devrimlerinin en büyük etkiyi oluşturduğu Mısır'daki durumu ve Suriye'deki kazanımların Mısır'daki yansımalarını inceliyor. Mısır'daki dikta rejimi açısından Suriye'deki zafer büyük bir kabus anlamına gelirken Mısır halkı yaşananları sevinçle karşılıyor. Siyonist rejim ise "Mısırlı dostlarını" yaşanabilecekler konusunda uyarmaktan geri durmuyor...

Mahmud Hassan / Middle East Monitor

Esed’in devrilmesi Sisi diktası için ne anlama geliyor?

Beşar Esed rejiminin geçen hafta düşmesi Mısır'da zıt tepkilere yol açtı. Mısır halkı bu gelişmeyi sevinç ve umutla karşılarken, iktidar çevrelerinde gözle görülür bir endişe ve korku hakim. Bu ikilem, Mısır'ın, Abdülfettah El Sisi'nin iktidarını uzatmaya çalışan demir yumruktan potansiyel bir değişim beklentisini yansıtıyor.

Geçtiğimiz on yıl boyunca on binlerce Sisi muhalifi, muhalif grupların Suriye'nin kötü şöhretli Sednaya Hapishanesi'ne benzettikleri hapishanelerde çürütüldü. İnsan hakları raporları tıbbi ihmal ve işkence nedeniyle gözaltında yüzlerce kişinin öldüğünü gösteriyor.

Kahire'nin Suriye'deki gelişmelere tepkisi temkinli ve endişeli oldu. Sisi, Suriye'nin bölünmesi ve terörizmin yayılması ihtimaline karşı korku dolu bir ton benimsedi. Ayrıca Suriyelilerin Esed'in hapishanelerinde maruz kaldıkları işkenceye ilişkin anlattıklarına da şüpheyle yaklaştı.

Mısırlı yetkililere yakın bir gazeteci ve parlamenter olan Mustafa Bakry, özel uydu kanalı Sada El-Balad'da yayınlanan “Gerçekler ve Sırlar” adlı televizyon programında “Şam düşerse Kahire kader savaşına hazırlanmalı” uyarısında bulundu. Esed'in düşüşünden duyduğu üzüntüyü dile getiren yazar, işlenen suçlara ilişkin şüphelerini "Sednaya Hapishanesi'nin Hikayesi: Gerçek mi, Kurgu mu?" başlıklı yazısında ifade etti.

Benzer şekilde Amr Adib de MBC Mısır'da yayınlanan “The Story” adlı programında Suriye'nin geleceğinin bölünme ya da devlet kurumlarının tamamen çökmesi olabileceği uyarısında bulundu. Mısır güvenlik kurumlarıyla bağlantılı bir diğer medya şahsiyeti Ahmed Musa ise Sada El-Balad'da Suriye'nin iç savaşın eşiğinde olduğunu iddia ederek Mısır'daki Suriyelileri Esed'in düşüşünü kutlamaları halinde sınır dışı etmekle tehdit etti.

Suriye senaryosuna ilişkin uyarıların yanı sıra, Mısır televizyon kanalları Esed'in düşüşüne ilişkin kutlamalara yer vermekten kaçındı. Sanki Mısır'la yakın bağları olan dost bir Arap ülkesinde önemli bir şey olmuyormuş gibi eğlence ve spor programları yayınlamaya devam ettiler.

Sahada, yetkililerin Suriyeli sakinlerin kutlama yapmasını engellemesiyle birlikte başkent Kahire'de artan güvenlik önlemleri görüldü. Mısır Kişisel Haklar İnisiyatifi adlı STK'ya göre 6 Ekim Şehri'nde 30 Suriyeli rastgele gözaltına alındı. Mısır'da, başta başkentin batısındaki 6 Ekim Şehri olmak üzere ticaret ve sanayide çalıştıkları Kahire başta olmak üzere yaklaşık 1,5 milyon Suriyeli bulunuyor.

Mısır Dışişleri Bakanlığı Suriye'nin içinde bulunduğu durumdan duyduğu endişeyi dile getiren bir açıklama yayınlayarak Mısır'ın Suriye'nin egemenliğine ve toprak bütünlüğüne verdiği desteği yinelerken tüm Suriyeli tarafları ülkenin çıkarlarına öncelik vermeye çağırdı. Dışişleri Bakanı Badr Abdel Aty, geçtiğimiz günlerde eski rejimin Dışişleri Bakanı Bassam Sabbagh ile yaptığı telefon görüşmesinde Suriye devletine, egemenliğine ve topraklarının birlik ve bütünlüğüne olan desteğini yineledi. Bu görüşme Suriye ordusunun çöküşünden ve Esed'i kurtarmak için Körfez'deki müttefiklerle ortak desteği koordine etme ve hızlandırma fırsatının kaçırılmasından sadece birkaç gün önce gerçekleşti.

Mısır rejimi 2013 darbesinden bu yana otoriter yönetimini meşrulaştırmak için “Suriye ya da Irak gibi olmayalım” cümlesinde özetlenen korkutma taktiklerini kullanıyor. Bu korkutma taktiği, Mısırlıları Suriye senaryosuyla korkutmak ve “güvenlik karşılığında otoriterlik” formülünü kabul etmeye zorlamak için mevcut cumhurbaşkanının seçim ve medya kampanyalarında yoğun bir şekilde kullanıldı.

Bu propaganda çöktü ve korkutma taktiği şimdi eski Cumhurbaşkanı Hüsnü Mübarek'in yönetimini deviren 25 Ocak 2011 devrimcileri arasındaki umudun yeniden canlanmasından korkan Sisi rejimine geçti. Suriye'de yaşananlar, gelecekte komşu ülkelerde taklit edilecek bir model haline gelebilecek böyle bir deneyimin potansiyel başarısına ilişkin Kahire'deki gerçek endişeleri yansıtıyor.

Cemal Sultan yurtdışında yaşayan Mısırlı bir muhalif. Facebook'ta “Mısır'daki iktidar rejiminin en büyük korkularından biri, Suriye devriminin başarısının, sürekli tekrarladıkları ‘Mısır ordudur ve ordu çökerse devlet de yok olur’ iddiasını zayıflatmasıdır” diye yazdı. “Suriye'de ordu dağıldı ama devlet ayakta kaldı. İnsanların yaşam koşulları iyileşti, hayat daha düzenli hale geldi ve kurumlar yeniden normal bir şekilde işlemeye başladı. Suriye devrimi devletin temelinin ordu değil halk olduğunu kanıtladı.”

Mısır'ın diktatörü geçtiğimiz Pazar günü ordu ve polis liderleriyle yaptığı toplantıda bir kez daha uyardı: “Suriye'de karar verenler ülkenin halkıdır, ülkeyi yıkabilir ya da yeniden inşa edebilirler.”

Sisi 2016 yılında Suriye ordusuna desteğini ilan etmiş ve ulusal orduları desteklemenin Mısır'ın önceliklerinden biri olduğunu vurgulamıştı. Ayrıca Esed'e yönelik uluslararası izolasyonun kaldırılması ve Mayıs 2023'te Suriye'nin Arap Birliği'ne yeniden üye olması için bölgesel çabalara öncülük etti.

Tüm bunların ışığında Suriye'deki gelişmeler, Esed rejiminin bu kadar hızlı bir şekilde çökeceğini tahmin etmeyen Sisi için rahatsız edici ve belki de korkutucu olmaya devam ediyor. Ne de olsa geçen ay Riyad'da düzenlenen Arap-İslam zirvesinde liderlerin toplu fotoğrafında Esed'in yanında duruyordu.

Mısır'da güvenlik kaygıları ön plana çıkarken, sokaklarda halk hareketlerini ateşleyebilecek devrimci dalgaların ortaya çıkabileceğine dair korkular da artıyor. Bu hareketler, özellikle de önümüzdeki ay devrimin 14. yıldönümü yaklaşırken, Ocak 2011 Devrimi'nin ikonik sembolü Tahrir Meydanı'na dönmeyi başarabilir.

Siyasi analist Muhammed El-Sayed, Mısır'ın Suriye devriminin başarısından duyduğu endişeyi, İslamcılara karşı savaşan karşı devrim devletlerinin tutumunu yansıtması olarak açıkladı. Bu endişenin bir kısmının Suriye'deki Sednaya Hapishanesi ile Kahire'nin doğusunda bulunan ve “Mısır'ın Sednaya'sı” olarak adlandırılan Bedir Hapishanesi arasında yapılan karşılaştırmalardan kaynaklandığını belirtti. Beşar Esed gibi bir kişi tarafından yönetilen bir ordunun çökmesi senaryosunun Mısır'da da gerçekleşebileceğinden korkuluyor. Mısır ordusunun halkın öfkesinin ağırlığı altında veya sadece Sisi'yi kurtarmak uğruna çökebileceğinden endişe ediliyor.

Suriye devriminin Mısırlılara ilham verebileceği korkusuna ek olarak, Suriye'de artan Türk etkisi, Suriye ordusunun çöküşü ve İslami grupların buradaki durumu kontrol altına almasıyla durum daha da karmaşık bir hal alıyor. Bu gelişmeler Mısır'ın ulusal güvenliğine hizmet etmiyor ve Sisi rejimi üzerinde önemli bir baskı oluşturuyor.

İsrail Genelkurmay Başkanı ve iç güvenlik teşkilatı Shin Bet'in başkanı geçen hafta Kahire'yi ziyaret ederek Mısırlı yetkililerle Esed'in devrilmesinin yansımalarını ve önleyici tedbirler alınması gerektiğini görüştü. İsrail gazetesi Maariv'e göre bu ziyaret, Mısır da dahil olmak üzere diğer ülkelerde yeni bir ayaklanma korkusunun yaşandığı bir dönemde gerçekleşti.

Bu arada Esed'in devrilmesinin ardından Mısır muhalefeti için olumlu sinyaller var. Bunlar, Suriye deneyimini taklit ederek değil, muhalefet saflarını yeniden düzenlemek ve ulusal kurtuluş için bir yol haritası üzerinde anlaşmak için ondan ders alarak sahada eyleme dönüşebilir.

İsminin açıklanmaması kaydıyla Middle East Monitor'e konuşan önde gelen bir Mısırlı muhalif figüre göre, Suriye devriminin başarısı bölgede, özellikle de Mısır'da, yıllarca süren umutsuzluktan sonra değişim taraftarları arasında umudu canlandırdı. Kahire'deki rejimin kendisini ve Mısır'ı benzer bir kaderden kurtarmak için acilen büyük reformlar yapması yönünde çağrılar artıyor.

Mısır muhalefeti, Esed'in düşmesinin ülkede gerçek bir ilerleme sağlayacağını ve Mısır'ın Suriye senaryosundan kaçınmasına yardımcı olacağını umuyor. Bu, orduyu Mısır halkıyla olası bir çatışmadan kurtaracak ve kapsamlı bir ulusal uzlaşı için uygun bir ortam yaratacaktır.

Sosyalist Halk İttifakı Partisi bu amaçla özgürlüklerin yeniden tesis edilmesi, vicdan mahkûmlarının serbest bırakılması, siyasi partiler ve sendikalar üzerindeki kısıtlamaların kaldırılması, medya özgürlüğü ve yargı bağımsızlığının sağlanması ve güvenlik kurumlarının kontrolünden uzak, halkın iradesini ifade eden bir hükümet ve parlamento oluşturulması ile başlayan bir yol haritası önerdi. Ayrıca cumhurbaşkanının görev süresi ve yetkilerinin sınırlandırılması için 2014 Anayasasına geri dönülmesi çağrısında bulunuyor.

Yerel kalkınma bakanının eski bir danışmanı Mısır rejiminin Suriye deneyiminden ders çıkarıp çıkarmayacağını sorguladı. Essam Lala bir Facebook paylaşımında Mısır'ın Suriye'nin akıbetinden “hesap verebilir, seçilmiş kurumlar kurarak, ayrımcılık ya da kayırmacılık yapmadan yasalara uyulmasını sağlamak için sıkı bir denetim uygulayarak, herhangi bir partiye özel ayrıcalıkları ortadan kaldırarak ve seçimlerini siyasi ya da güvenlik bağlılıklarına bağlamadan nitelikli profesyonelleri istihdam ederek” kaçınabileceğini söyledi. Ayrıca bu süreç çoğulculuğa ve iktidarın barışçıl bir şekilde devredilmesine dayanan sivil bir devlet inşa etmeyi de gerektiriyor.

Son olarak, Mısır rejimi Suriye'deki yeni otoriteyle yakınlaşmayı geciktirebilir, ancak bu tereddüt kendi halkıyla uzlaşma konusunda akıllıca olmayabilir. Binlerce masum insanın tutukluluğunun devam etmesi, ekonomik ve yaşam koşullarının kötüleşmesi ve generallerin ülke zenginliği üzerindeki artan hakimiyeti nedeniyle büyüyen ancak hala gizli olan öfkeyi dağıtmak için olumlu adımlar atılması gerekiyor.

Sıra sana da gelecek!

Middle East Monitor'de yayımlanan bu makale Haksöz Haber tarafından tercüme edildi.