Kırk yıl önce, Sri Lanka'daki çeteler, kaynayan etnik huzursuzluğun kısa sürede topyekun bir iç savaşa dönüşmesine neden olan bir haftalık pogromun parçası olarak 13 kişiyi diri diri yaktı.

Sri Lanka'da "Kara Temmuz" olarak bilinen acımasız şiddet, yaklaşık 100.000 kişinin ölümüne, yaklaşık 800.000 kişinin yerinden edilmesine ve ada ülkesinde kalkınmanın onlarca yıl geriye gitmesine neden olan 26 yıllık bir çatışmayı tetikledi.

Ayrılıkçı Tamil hareketinin lideri Velupillai Prabhakaran, 18 Mayıs 2009'da güvenlik güçleri tarafından vurularak kanlı etnik savaşa resmen son verildi.

İç savaşa ne sebep oldu?

Büyük ölçüde Budist Singala çoğunluk ile büyük ölçüde Hindu Tamil azınlığı arasındaki etnik gerilimler, eski sömürge hükümdarı Britanya'nın 1948'de istifa etmesinden sonra daha da kötüleşti.

Böl ve yönet stratejisiyle damgasını vuran İngiliz yönetimine rağmen, bazı Tamiller yüksek rütbeli kamu hizmetleri işlerine atandılar ve adanın yönetiminde önemli bir rol oynadılar.

Ancak 1948'de idari güç, Tamil azınlığına karşı bir ayrımcılık politikası başlatan Singalaların eline geçti.

1948 Seylan Vatandaşlık Yasası, Hint kökenli oldukları için Tamiller vatandaşlığını reddetti. 1956'da Yalnızca Sinhala Yasası, Sinhalese'yi Sri Lanka'nın tek resmi dili yaptı. 1970'lerde, Hindistan'ın Tamil Nadu eyaletinden Tamil dilinde kitap, dergi ve film ithal etmek de yasaklandı.

Tamiller arasında kendi kaderini tayin hakkı için artan çağrılar , 1977'de Sri Lanka hükümeti anayasada bağımsızlığın barışçıl savunulmasını yasaklayan bir anayasa değişikliğini kabul ettiğinde bir kenara itildi.

Dört yıl sonra, organize bir Singala çetesinin Tamil kültürüne ve tarihine geri döndürülemez bir darbe indirmesi, 1981'de Jaffna'da bir kütüphanenin ateşe verilmesine neden oldu. 95.000'den fazla Tamil tarihi metin ve el yazması küle döndü.

Temmuz 1983'te ne oldu?

Çatışma, Tamil isyancıları tarafından kurulan bir kara mayını pusunun kuzeydeki Tamil merkezi Jaffna'da Sri Lanka ordusuna bağlı 13 Singala askerini öldürmesiyle patlak verdi.

Hükümet toplu bir cenaze töreni için cesetleri başkent Kolombo'ya uçurdu, ancak akrabalar bireysel cenaze törenleri talep etti ve Tamil karşıtı isyanlar  başladı.

Tepki, Tamilleri hedef alan bir haftalık şiddete dönüştü ve şiddetin en kötüsü 29 Temmuz'da "Kara Cuma" olarak adlandırıldı.

Hükümete göre, katliamlar sırasında çoğu Tamiller olmak üzere 400 ila 600 kişi öldü. Ancak azınlık grupları, gerçek ölü sayısının binleri bulabileceğini söylüyor.

Tamil milletvekili MA Sumanthiran, "Yaşanan olaylar ... tarihin akışını değiştirdi" dedi.

“1983'te yaşananları bir isyan olarak görmüyoruz, çünkü bu ülkedeki Tamil halkının üzerine salınan planlı bir şiddetti. Bu bir pogromdu.”

Bazıları, ordunun 13 yoldaşının kaybının intikamını almak için saldırılara aktif olarak dahil olduğunu veya saldırılara zımni destek sağladığını ve o zamanki birkaç hükümet yetkilisinin çetelerin başında görüldüğünü iddia ediyor.

Kimse yargılanmadı.

Hayatta kalanlar ne diyor?

1983'te Tamil karşıtı mafya saldırıları, 29 Temmuz'da Mohan Panneer Selvam henüz sekiz yaşındayken arttı.

Öfkeli bir çete, çay yetiştirilen merkezi Hawa Eliya kasabasındaki evini ateşe verdi ve aralarında anne babası, akrabaları ve çalışanları da dahil olmak üzere 13 kişiyi yaktı.

Panneer Selvam, ablasının kendisine anlattığı olayları hatırlarken, "Anneannem kaçmaya başladı, vurup cesedini evin içine attılar" dedi.

Ayaklanmalar patlak verdiğinde o ve küçük erkek kardeşi yatılı okuldaydılar ve iki ay sonra yanmış evlerinin harabelerine yetim olarak döndüler.

O zamanlar 10 yaşında olan kız kardeşi hayatta kalan tek kişiydi çünkü anneleri onu "mutfak penceresinden attı" dedi.

Yaralandı ve polis tarafından "iki veya üç gün sonra" bulundu ve şiddet nedeniyle evsiz kalan Tamiller için bir kampa yollandı.

AFP haber ajansına "Kız kardeşim yanmış cesetleri gördü - cesetleri bir belediye traktörüne [römork] koydular" dedi. "Onları bir yere atmışlar."

İç savaşın mirası nedir?

Singalalı olan insan hakları avukatı Nimalka Fernando, özerkliğin "Tamil halkının siyasi standardı" olduğunu söyledi ve onların her zaman federal bir sistem için oy verdiklerini ve hatta 1977'deki seçimlerde ayrı bir devlet talep ettiklerini belirtti.

Bunu bastırmak için, bunu bastırmak için şiddet uygulandı” dedi. "Yani '83, hükümetin bu tür stratejisinin doruk noktasıydı."

Milletvekili Sumanthiran, yaklaşık 1,3 milyon Tamilin ayaklanmalardan sonra ülkeden kaçtığını, çoğunun kuzeydeki komşu Hindistan'a kaçtığını ve bunun da çatışmaya artan ilgilerini motive ettiğini söylüyor.

Yeni Delhi, Colombo'ya Tamillere özerklik vererek barışı araması için baskı yaptı ve Singala liderlerinin politikası yüzlerinde "bumerang" yaptı.

Sumanthiran, "Her şey alev alırken Hindistan hükümeti müdahale etti" dedi.

Savaşta öldürüldüğü tahmin edilen 100.000 kişiden ölüler, güvenlik güçleri, Tamil savaşçıları ve Tamil sivilleri arasında kabaca eşit bir şekilde bölünmüştür ve ölenler arasında Singalalılar ve Müslümanlar da vardır.

Fernando, "40 yılı aşkın bir süredir kendi ülkemde yerinden edilmiş insan dalgalarıyla, mülteci dalgalarıyla mücadele etmek için bir yolculuk oldu" dedi.

Savaşın fiziksel izleri kaybolur ve savaştan yaralanmış binalardan sadece birkaçı kalır. Ancak 40 yıl önceki olayların mirası hâlâ yaşıyor.

Sumanthiran bugün birçok Tamilin hala siyasi özerklik hayali kurduğunu söyledi.

"Savaş bittikten sonra birbiri ardına gelen hükümetler savaşı geciktirmede başarılı oldular - söz verdiler ve yapmadılar" dedi. "Ama bunu çok uzun süre yapabileceklerini sanmıyorum."