ABD Dışişleri Bakanlığı Suriye’de Esed rejiminin ve kendisine bağlı militanların askeri üslerde, cezaevleri ve diğer kamu binalarında muhaliflere karşı işlediği savaş suçlarını araştırıp belgelemeye çalışan kuruluşun yıllık 500.000 $’lık bütçesini iptal etti.
Bu adımın Obama’nın Irak’ta IŞİD’in işlediği savaş suçlarının araştırılıp tespit edileceğine dair yaptığı açıklamanın hemen ardından gelmesi dikkat çekti. Böylelikle ABD ile Suriye rejiminin çıkarlarının ortaklaştığına dair gözlemcilerin tezi bir kez daha doğrulanmış oldu.
Son iki yıldır ABD Dışişleri Bakanlığı Uluslararası Adalet ve Yükümlülük Komitesi adıyla teşkil edilen kuruluşa 1 milyon dolarlık bir bütçe sunmuştu. Bu kuruluşun bünyesinde yer alan uluslararası savaş suçu savcıları yerel araştırmacılar, avukatlar ve hukuk öğrencilerinden oluşan çeşitli grupları Suriye’de çatışma bölgelerine gönderip varil bombaları, muhasara altındaki kentlerde açlıktan ölümler, kitlesel cinayetler gibi pek suçu organize eden rejim güçlerinin eylemlerini tespit ettirip, belgelendirmeye çalışıyorlardı. Bu şekilde güvenli usullerle toplanıp ülke dışına çıkarılan bu belgelerle ilerleyen zaman diliminde Suriye rejimi mensupları aleyhine uluslararası yargılama hedeflenmekteydi.
Fakat ani bir karar değişikliğiyle, Obama yönetimi Komiteye Dışişlerinin yıllık 500 bin dolarlık katkısına son verileceği bilgisini iletti. Komitenin sözcüsü Nerma Jelacic internet aracılığıyla duyurduğu mesajında “Bu konuya dair ABD siyasetinin ne olduğu hakkında bilgimiz yok ama Dışişleri Bakanlığının ilgili dairesinin (Demokrasi, İnsan hakları ve Emek Bürosu) sağladığı fonunun 2015 yılı çalışmalarımız için devam ettirilmeyeceği tarafımıza iletildi. Bize suç araştırmalarının 2015 programının önceliği içinde yer almadığı söylendi” dedi.
Bayan Jelacic, Komitenin faaliyetlerinin bundan böyle desteklemeyeceği bilgisini aktarırken, Dışişleri Bakanlığının savaş suçları ile ilgili departman sorumlusu elçisi Stephen Rapp’ın bu karardan rahatsız olduğunu, elçi Rapp ve takım arkadaşlarının Komitenin çalışmalarını desteklediklerini ama fon konusunda yetkisiz oldukları bilgisini de mesajına eklemiştdi.
Eski Yugoslavya Savaş Suçları Mahkemesinin sözcülüğünü yapmış bir isim olan Bayan Jelacic, Komitenin Suriye iç savaşını araştıran diğer insan hakları kuruluşlarından farklı olduğunu, sadece kendilerinin soruşturma dosyaları hazırlığı yaptıklarını ve rejimin temsilcilerinin işledikleri suçlarla ilgili yargılanmalarına yol açacak süreçlere yoğunlaştıklarını söyledi.
Bu arada elçi Rapp ABD’nin desteğini kesmesinin Komitenin çalışmalarını durdurması anlamına gelmediğini, İngiltere, Danimarka, Almanya, Norveç ve İsviçre’den yıllık toplam 5 milyon dolar destek alan Komitenin ABD olmadan da işine devam edebileceğine dikkat çekiyordu.
ABD Dışişleri Bakanlığı Esed’in suçlarını araştıran komiteye yaptığı yıllık 500 bin dolarlık yardımı keserken, aynı anda IŞİD’in savaş suçlarının araştırılması için 1,6 milyon dolarlık kaynak ayırması ise konunun en dikkat çekici yönünü oluşturmakta.
İnsan Hakları kuruluşu, Human Rights Watch örgütünde çalışan ve uluslararası savaş suçları konusunda uzman bir isim olan Richard Diker “Irak’ta IŞİD’in varlığı ABD’ye 4 yıldır Suriye’de işlenen korkunç suçları unutturdu” diyor.
Oysa Obama yönetimi Esed rejiminin bir gün mutlaka işlediği suçlardan dolayı yargı önüne çıkarılacağını defalarca taahhüt etmişti. 1 Nisan 2012’de Dışişleri eski Bakanı Hillary Clinton bu suçların araştırılması için bir organizasyon teşkilini vurgulamış, bir müddet sonra da Dışişleri Bakanlığı, Suriye Adalet ve Yükümlülük Merkezi adıyla oluşturulan ve Hollanda’nın Lahey kentinde faaliyete geçen kuruluş için 1.25 milyon dolarlık bütçe ayırıldığını açıklamıştı.
Geçtiğimiz Mayıs ayında Birleşmiş Milletler’de Obama yönetimi Suriye’de olan bitenin Uluslararası Savaş Suçları Mahkemesinin gündemine taşınmasını gündeme getirmiş, fakat teklif Güvenlik Konseyinde Rusya ve Çin’n vetosuyla karılaşmıştı. Bunun üzerine Amerikalı yöneticiler Suriye rejiminin şefinin hesap vermekten kaçamayacağını söylemişlerdi. Hatta BM’deki Amerikan elçisi Samantha Power oylamadan sonra yaptığı açıklamada şunlrı ifade etmişti: “Bugünkü oylama her ne kadar hayal kırıklığı ile sonuçlanmışsa da adalet arayışımızı asla sona erdirmeyecek!”
Foreign Policy (3 Kasım 2014)’den kısaltarak çeviren: Hasan Soylu