HAKSÖZ-HABER
Son yıllarda, Türkmenistan, yurtdışında yaşayan vatandaşlarına diplomatik temsilcilikler aracılığıyla pasaport yenileme veya kayıp pasaportların yerine yenilerini verme hizmetini durdurdu. Bu karar, birçok Türkmen göçmenin bulundukları ülkelerin göç yasalarına uyum sağlamasını imkansız hale getiriyor.
Ülke içerisinde sert politikalarla halka baskı uygulayan Türkmen hükümetinin yurtdışındaki Türkmen vatandaşları arasında muhalefeti susturmak ve onları Türkmenistan'a geri dönmeye zorlamak için bu uygulamayı yaptığı düşünülüyor.
Türkiye de en çok Türkmen vatandaşının yaşadığı ülkelerden biri olarak, bu durumdan doğrudan etkileniyor. Türkmen göçmenlerin çoğu, Türkmenistan'daki zor ekonomik koşullardan kaçarak yurtdışında iş bulup ailelerine destek gönderebilmek amacıyla göç etmiş kişiler.
Yetkililer, pandemi sırasında başlatılan başkanlık kararnameleri doğrultusunda bazı istisnai seyahat belgesi uzatmalarına izin vermiş olsa da, bu geçici düzenlemelerin Aralık 2024 sonuna kadar sona ereceği belirtiliyor.
İnsan Hakları İzleme Örgütü'nün (HRW) "Sanki bir kafeste yaşıyorum" başlıklı son raporuna göre Türkmen diplomatlar, pasaport yenileme veya yeni pasaport işlemlerinin sadece Türkmenistan'da yapılabileceğini söyleyerek, vatandaşlarını geri dönmeye zorluyor. Bu durum, birçok Türkmen vatandaşının ülkeye dönmekten çekinmesine yol açıyor; çünkü geri döndüklerinde yeniden yurtdışına çıkışlarının yasaklanabileceğinden korkuyorlar.
Türkmenistan'da insan hakları ihlalleri yaygın; ülke içindeki muhaliflerin sert bir şekilde cezalandırıldığı, iletişimin ve medya erişiminin sıkı kontrole tabi tutulduğu biliniyor. Ayrıca, Türkiye'de, pasaport hizmetlerinden faydalanmaya çalışan bazı Türkmen vatandaşlarına karşı diplomatik yetkililerin taciz, tehdit ve hatta fiziksel şiddet uyguladığı rapor edilmiştir.
Türkmen yetkililer, yurtdışındaki vatandaşlarının pasaportlarını yenilemeyi reddederek, onların ev sahibi ülkelerde yasal statü kazanma süreçlerini de engelliyor. Bu, göçmenlerin iş bulma, sağlık hizmetlerine erişim, çocuklarını okula kaydettirme gibi temel haklarını kullanmalarını zorlaştırıyor.
HRW raporunda: "Türkiye ve diğer ev sahibi ülkeler, Türkmen vatandaşların Türkmenistan'a geri gönderilmesi durumunda karşılaşabilecekleri zulüm veya işkence riskine karşı, bu kişilerin sınır dışı edilmelerini engellemek ve onlara uluslararası koruma sağlamak zorundadır." ifadelerini kullanıyor.
2022 yılında İstanbul'da bulunan Türkmenistan Konsolosluğu önünde söz konusu durum protesto edilmiş ve konsolosluk yetkilileri protestoculara şiddet uygulamıştı.