Köksal Akpınar / TRT Haber
Avrupa Birliği ile ortaklık ilişkisi 1963'teki Ankara anlaşması ile kuruldu. Hedef ise tam üyelikti.
Süreç Katma Protokol ile üç kademede tamamlanacaktı. 'Hazırlık', 'geçiş' ve 'son dönem.' Protokol kapsamında 'son dönem', Gümrük Birliği'ne dayanıyordu.
Türkiye - Gümrük Birliği 1 Ocak 1996 tarihinde yürürlüğe girdi. Ancak tam üyelik gerçekleşmedi.
Sanayi ürünleri ticaretinde gümrük vergileri, miktar kısıtlamaları... Avrupa Birliği ile eş etkili tedbirler kaldırıldı.
Türkiye üçüncü ülkelere "Ortak Gümrük Tarifesi" uygulamaya başladı. Gümrük Birliği ile birlikte Türkiye'nin ihracatı arttı.
Çukurova Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Harun Arıkan, "Önemli katkısı oldu. Türkiye ekonomisini uluslararası ekonomiye entegre etme noktasında Gümrük Birliği’nin çok önemli katalizör görevi gördüğünü söylemekte fayda var. Özellikle endüstriyel ürünlerde ve işlenmiş tarım ürünlerinde." açıklamasını yaptı.
ABKAD Başkan Yardımcısı Dr. Can Baydarol ise, "1995’e kadar Türkiye’nin otomotiv ihracatı yaklaşık 2 milyar dolardı. Bunun 1.8’i yan sanayide sadece 200 milyon doları sadece ana sanayinin ihracatıydı. Bugün geldiğimiz noktada 30 küsur milyar dolarları aşan bir otomotiv ihracatına vardık. Neden? Herkes stratejisini ve mantığını yeni koşullara göre buna göre uyarladı. Ve Türkiye şu anda çok ciddi bir ihracat üssü haline dönüştü. Yani bunda Gümrük Birliği’nin mevcudiyetini yadsıyamayız" diyor.
Zaman içinde sistematik sorunlar meydana geldi
Türkiye tam üye olmadan AB ile Gümrük Birliği oluşturan tek ülke. Ancak tam üye olmadığından karar alma masasına oturamıyor.
Doğal olarak ortak hukuk sistemine ve bütçesine de taraf değil. Bu yüzden uyuşmazlıklar kaçınılmaz oldu. Sistematik sorunlar da beraberinde geldi.
Türkiye’nin karar alma masasında olmadığı için kendi çıkarlarını savunamadığını ifade eden Baydarol, “En büyük sorun bu tanımdan başlıyor. Karar alma masasına oturmadığım için maalesef kendi çıkarlarımı savunamıyorum. Üçüncü ülkelerle yapılan serbest ticaret anlaşmaları vs. için. Yani alt alta yazıldığı zaman tam üye olmadan gümrük birliği gerçekleştiren tek ülke olmanın sorunlarını yaşıyoruz. Bütün mesele oradaki karar alma masasına oturmaktan geçiyor” dedi.
Prof. Dr. Arıkan ise, "Karar alma mekanizması içinde Türkiye yok, ama alınan kararları Türkiye uygulamak zorunda. Onun için bunun çok önemli eksiklik olduğunu düşünüyorum. Bu işleyiş mekanizmasıyla ilgili yani sıkıntılar ortaya çıktığında bunları düzenleyebilecek etkili bir kurumsal mekanizmanın eksik olduğunu da ifade edebilirim Türkiye gümrük birliği boyutuyla" açıklamasını yaptı.
Değişen AB'nin ticaret politikaları
Prof. Dr. Arıkan, küresel ekonominin zaman içinde dönüşüme gittiğini ifade ederek, "96'daki küreselleşmenin boyutuyla 2022'deki küreselleşmenin boyutları çok farklı. Pandemiyle birlikte e-ticarete başladık dijital ortamda. Mesela Gümrük Birliği içinde bu yok" diyor.
ABKAD Başkan Yardımcısı Baydarol, "Sanayi mallarının ötesinde tarım ürünlerinin hizmetlerin ve kamu ihalelerinin karşılıklı serbest bırakılması ve çok daha fazla ekonomik entegrasyona gidilmesi meselesi var. Onu arzu ediyoruz. Ve tabii ki bütün dünyaya Türkiye ile Avrupa Birliği arasındaki ilişkilerin normalleştiğini göstermek ve son dönemlerde ortaya çıkan ekonomideki belirsizliklerin üstesinden gelmek için önemli bir araç olduğu ortada" açıklamasını yaptı.
Avrupa Birliği çok sayıda üçüncü ülke ile serbest ticaret anlaşması imzaladı.
Yapılan her anlaşma yeni nesildi. Türkiye'yi iktisadi açıdan olumsuz etkiledi.
AB'nin serbest ticaret anlaşmaları
Prof. Dr. Arıkan, "Avrupa Birliği'nin Brezilya ile serbest ticaret anlaşması yaptığını düşünün. Özellikle de karşılaşmalı olarak da Brezilya'nın bazı sektörlerinde tarım sektörü olabilir, otomotiv sektörü olabilir ya da demir çelik sektörü olabilir vs. Avrupa pazarına sizden daha erken girdiği ortaya çıkıyor. Size karşı rekabetin daha fazla arttığını düşünüyorsunuz. Siz bu rekabeti minimize etmeniz için Brezilya ile de serbest ticaret anlaşması yapmanız gerekiyor. Dolayısıyla da her ülke kendi çıkarını öncelediği için buna ayak diretiyor" açıklamasını yaptı.
ABKAD Başkan Yardımcısı Baydarol, "Avrupa Birliği bu ülkelerle serbest ticaret anlaşması yaparken Türkiye ile de yap diyor. Fakat söz konusu ülke AB’ye sattığım mal nasıl olsa serbest dolaşım ile Türkiye’ye girecek rahatlığına eriştiği için Türkiye ile serbest ticaret anlaşması yapmaya çok gönüllü olmuyor ya da fazla taviz istemeye başlıyor. Yani böyle bir zararı var. Onun için de mutlak surette o karar alma masasında oturup, bunları zorlamanın gerektiğine inanıyorum" diyor.
Rusya-Ukrayna savaşı
Rusya'nın Ukrayna'ya açtığı savaş da Avrupa'nın ticaret rotalarını da değiştirecek. Türkiye bu anlamda öne çıkıyor.
Can Baydarol, Türkiye'nin önemli bir geçiş noktası olduğunu vurgulayarak, "Rusya için Türkiye bir nefes borusu. Çünkü her taraf çevrelenmiş vaziyette vs. ama Rusya AB için de çok önemli. Avrupa’nın yaptığı ticaret Rusya’nın vs. de çok önemli. Rusya’daki batı sermayeli şirketlerin belki Türkiye’ye gelmesi, söz konusu ediliyor. Çok ciddi yatırımların Türkiye’ye gelmesi yönelmesi de söz konusu olabilecek. Ve AB’de bu durumda Türkiye ile daha iyi geçinmek ve Türkiye’nin ortaya koyduğu sorunları çözmekte daha anlayışlı olacaktır ümidini taşıyorum" dedi.
Gümrük Birliği'nin güncellenmesi
Türkiye uzunca bir süredir Gümrük Birliğinin güncellenmesini istiyor. Avrupa Komisyonu ile bu kapsamda teknik müzakereler yapıldı.
27 Nisan 2015'te ise o müzakereler tamamlandı. Görüşmeler sürüyor.
Avrupa Ticaret ve Sanayi Odaları Birliği Başkanı Frieden de, Gümrük Birliği'nin revize edilmesinden yana.
Gümrük Birliği'nin güncellenmesi Avrupa Birliği ile olan ilişkileri de pozitif etkileyecek.