Gizem Sade & Fatih Yetim - Euronews Türkçe
Türkiye'de 55 milyonu aşkın internet kullanıcısının yaklaşık 51 milyonu sosyal medya platformlarını kullanıyor. Türkiye'de insanların Facebook, Twitter, Youtube, Instagram gibi sosyal medya platformlarında günlük harcadıkları süre ise yaklaşık 3 saat.
Yaklaşan yerel seçimler öncesi, adaylar sosyal medya hesapları üzerinden seçmene ulaşmak için kampanyalarına başladı. Kampanya ekipleriyle birlikte sosyal medyada yoğun mesai harcayan başka bir kitle daha var: Troller
Peki kimdir bu troller? Neden bu isimle anılıyorlar? Hakaret ve taciz içeren, yalan haber yayan paylaşımlarına karşı ne yapılabilir?
"Troll" karakteri İskandinav kültüründen geliyor
Tarihsel olarak trol, dev ya da cüce olarak resmedilen, mağaralarda yaşayan çirkin, efsanevi bir yaratık olarak İskandinav folklöründe yer alıyor ve çocuk masallarına konu oluyor. Günümüzde ingilizce troll kelimesinin kökenini oluşturan trolling türkçede ‘yem atmak’, 'oltayla balık tutmak', ‘haraç kesmek’ anlamlarını taşıyor.
İnternet kültürü içerisinde ise, trolling online ortamda kişiler arası çatışma ve uyuşmazlıklara sebep olan, şok edici anti sosyal eylemler bütünü olarak tanımlanıyor. Online ortamda Trol, tartışma ve çatışmayı teşvik eden argümanları kendi düşüncelerinin aksine olsa dahi kasıtlı bir biçimde kullanan, online topluluklar içerisinde uyuşmazlık sağlamayı amaçlayarak ayartıcı ve düşmanlık dolu içerikler üreten kullanıcıları tanımlamak için kullanılır.
Troller başlıca nefret, ırkçılık ve kadın düşmanlığı içeren söylemleriyle öne çıkarken başkaları için basit bir ağız dalaşı sürdürmek de yöntemleri arasında bulunur. Troller sosyal medya, blog siteleri, tartışma forumları , oyun odaları ve haber sitelerinin sıkı takipçileridirler.
Troller kendilerine edilen hakaret de dahil her türlü tepkiden besleniyor
Genellikle argümanlarında mantıklı ve rasyonel olmayıp, tartıştıkları kullanıcıların baş vurduğu argümanların da ne kadar rasyonel olduğu onlar için önemli değil. Kendi argümanlarının şok edici ve tahrik edici olması yeterli.
Troller kendilerini, online ya da değil, içinde bulundukları topluluktan ayırarak bu toplumun kurallarına uymaz ve topluma aidiyet sorumluluğu üstlenmezler. Genellikle kendilerini nezaket kurallarından ayrı tutarlar.
Sosyopatik eğilimleriyle başka insanlara (kullanıcılara) kendilerini rahatsız ve kötü hissettirmek onlar için bir başarıdır ve genellikle hoşlarına gider. Kendilerine edilen hakaretler trolleri beslerken, iletişim halinde bulundukları kullanıcının öfkesi de onlara enerji kazandırır.
Troller, belli bir grubu yahut bireyi hedef alarak onları kızdırmak ve tepki toplamak amacıyla paylaşımlara yorum yapabilirler. Bu bağlamda diğer kullanıcı gruplarını küçük düşürmek ve aşağılamak eylemlerinin temel amacıdır ve kasıtlı bir ilgi çekme gayesi dikkat çeker.
Sadece spesifik şahıslara hakaret etmek değil, tartışma çıkarmak üzerine anlayış da güdebilirler. Bu tarz trollüklerde söylemleri genellikle cinsiyetçi, küfür içeren, manipüle edice ve hedef gösterici olur.
Provokasyon için hedef alıyorlar
Troller belli bir kişiyi ya da grubu hedef alan incitici ve aşağılayıcı paylaşımlarda bulunurlar.
Hedeflerini tahrik etmek ve kızdırmak amacıyla tartışmalı ifadeleri kullanarak tepki toplamaya çalışırlar. Bu ifadeler, aşırı politik görüşler, ırkçılık, dinlere karşı hoşgörüsüzlük, bağnazlık veya elitizm gibi toplumda kabul görmeyen ifadelerdir ve kullanılma amacı muhattabı provoke etmektir.
Daha çok bilinen şekliyle trol, kasıtlı bir biçimde kaos oluşturmaya yönelik faaliyetlerde bulunan, bir grubu ya da bireyi kızdırarak ilgi toplamaya çalışan kullanıcıdır.
Amacı mizah üretmek olan troller de var
Diğer grupta ise trollük mizah ve eğlence amaçlı yapılmakta olup, belirli bir grubu ya da bireyi hedef almaksızın gerçekleşir. Bir konu, düşünce ya da sorun mizahi açıdan ele alınır; amaç yine ilgi çekmektir fakat bu trolling faaliyetlerinde kötü niyet ve zarar vermekten uzak bir yol izlenir.
Trolling dendiğinde hangi amaçla ve ne şekilde yapıldığı son derece önemli ve ayırt edici özellikler taşıyor.
Trollerin yöntemleri
Manipülasyon yapmak: Troller olmayan bir haberi gerçekmiş gibi yayabilir yahut var olan bir haberi manipüle edebilir.
Yapay gündem oluşturmak: Gündemi kendi istekleri doğrultusunda şekillendirebilir, modası geçmiş veya önemi olmayan konuları gündeme taşıyabilirler. Örneğin bu eylem Twitter’daki etiketler üzerinden yürütülebilir, grup halinde veya bireysel troller tarafından gerçekleştirilir.
Siyasi görüşleri kullanmak: Bu tarz trollükler kişilerin değer verdiği siyasi portreler veya siyasi görüşleri üzerinden yapılır. Örneğin geniş bir topluluğun saygı duyduğu siyasi bir lidere hakaret edip hakkında kışkırtıcı iddialarda bulunulabilir. Amaç burada da siyasi bir görüşe sahip insanları öfkelendirerek tepki ve ilgi toplamaktır.
Toplumsal deney yapmak: Tartışmalı veya kışkırtıcı bir konuyu yahut toplumdaki bir tabuyu gündeme taşıyıp öne sürerek toplumun genel kanısını ölçmek isterler. Genelde aldıkları olumsuz tepkilerin çokluğuna göre haz duyarlar.
Trollerin psikolojik özellikleri
Araştırmalar, trollüğü bir ego tatmini sağlama yolu olarak karşımıza çıkarıyor . Normal yaşamında özgüvensiz ve zayıf kişilikteki insanlar, anonimlik özelliğiyle dijital soyut varlıklara dönüştüklere için online ortamda kendilerini daha güçlü ve özgür hissederler.
Bu da yüz yüzeyken direkt olarak yapamacağı birçok şeyi online ortamda yapmalarına zemin hazırlar. İnternet sanal ve fantezilerle dolu bir dünyadır onlar için.
Kendilerini öfke ve yetersizlik hislerinden soyutlayarak yeni karakterler oluştururlar ve bu karakterlerde genellikle utanç, nezaket gibi nitelikler bulunmaz. Gerçek yaşamlarındaki mutsuzluk, öfke, kendine güvensizlik yerini güce ve ilgiye bırakmıştır, kendilerini böyle kanıtlamaya çalışırlar. Kendilerini toplumun kurallarına bağımlı hissetmez, toplumsal görgü kurallarını önemsemezler.
Genelde troller gençler arasından çıkar. İnternet kullanımına hakimler.
Yöntemleri ve davranışları incelendiğinde troller çoğu zaman narsist, sadist ve psikopat eğilimler taşıyan insanlar olarak tanımlanabilirler.
Bununla birlikte, sosyal medya üzerinden 'trolling' eylemini profesyonel bir iş olarak yapan, bunuun için ücret alan hesapların varlığı da söz konusu.
Trollere karşı cezai yaptırımlar
Türkiye'de sosyal medya üzerinden hedef gösterme ve hakaret eylemleri sık sık dava konusu oluyor. Söz konusu trol'ün kimliği açığa çıkartılırken, sosyal medya hesapları da yetkililer tarafından kapatılabilmekte. Diğer yandan para ve hapis cezası da uygulanıyor.
İngiltere'de dava konusu teşkil eden trollin eylemi için öngmrülen hapis cezası 6 aydan 2 yıla çıkarıldı.
İrlanda'da bu ceza 5 yıla kadar hapis ve 75 bin euro para cezasına kadar uygulanıyor.
Fransa'da ise kamuya açık olmadan, direkt mesaj ile yapılan cinsiyetçi, ıkrçı ve homofob hakaretin cezası 38 euro ila 750 euro arasında değişiyor. Ancak hakaret kamuya açık yapılırsa ceza 22 bin 500 euro para ve 6 ay hapis cezasına dönüşebiliyor.