Mert ve Emir, akıllı tabletlere, telefonlara ve televizyona fazlasıyla düşkün iki çocuk. Yaşları henüz çok küçük olmasına rağmen ellerindeki akıllı cihazlarla internete bağlanıyor, çizgi film izliyor, oyun indirip oynuyorlar. Küçük yaştaki bu çocukların bunları yapabiliyor olması kulağa hoş geliyor olsa da, uzmanlar çocukların üç yaşına kadar elektronik cihazlarla uzun zaman geçirmemelerini öneriyor.
Amerikan Pediatri Akademisi’nin (APA) ‘Dil Gelişimi ve Konuşma Becerileri’ başlıklı makalesinde küçük çocukların konuşma gelişiminin olumsuz etkilenmemesi için televizyon, akıllı telefon, tablet gibi ekranlı elektronik cihazları kullanmaları yerine anne babalarıyla etkileşim içinde oyun oynamaları tavsiye ediliyor. İki yaşından büyük çocuklar için bu kuralın biraz gevşetilebileceği ancak her halükarda elektronik cihazlar karşısında harcanan zamanın 2 saati geçmemesi gerektiği belirtiliyor.
'Televizyon izlemesi için teşvik ettik'
Üç buçuk yaşındaki Emir’in annesi Sinem İlhan da geç konuşma ve konuşma bozukluğu şikâyetiyle çocuğunu uzmana götüren annelerden:
"Emir’in televizyona hiç ilgisi yoktu. Açık olsa bile izlemiyordu. Biz de tedbirli davranıp televizyondan uzak tutmaya çalışıyorduk. Bu durum çevremizdekiler tarafından eleştirilince Emir’i televizyon izlemesi için teşvik ettik. Açmasını, kapatmasını öğrettik. Oğlumuz zaman içinde televizyonun karşısından kalkmamaya başladı. İki yaşındayken odasına alışması için televizyon aldık. Televizyonla yatıp televizyonla kalkar hale geldi. İçinde diyalog olmayan, müzikli çizgi filmlere ilgisi arttı. Biz de konuşması için teşvik edemedik. Kelime söylemek yerine sadece ses çıkararak iletişim kurmaya başladı. Iki yaşını geçmiş olmasına rağmen hâlâ konuşamıyordu. Bu duruma çok üzülüyorduk ve doktorlara gitmeye başladık. Onların önerisiyle kreşe yazdırdık. Kreşe çok severek gidip gelmeye başladı. Konuşamamasına rağmen sınıfta en sevilen öğrenciydi. Oğlum 2 yaşına kadar bizimle göz teması dahi kuramamıştı. Altı ay öncesine kadar ‘anne, baba’ dışında çok fazla kelime konuşamıyordu. Şimdi odasındaki televizyonu kaldırdık. El becerileri gelişsin diye akıllı tablet aldık. İlgisi tablete geçti. Ama internet bağlantısı sayesinde tablet üzerinden çizgi film, reklam izleyip, oyun oynamaya başladı. Şarjı bitene kadar elinden bırakmıyor."
'Beş yaşındaki oğlum henüz 300 kelime konuşmaya başladı'
Bilgen Aksoy, 5 yaşındaki Mert’in annesi... Aksoy da ev işlerini yapabilmek ve diğer çocuğuna bakabilmek için televizyonu açıp Mert’i de karşısına oturttuğunu anlatıyor:
"Mert kısa sürede televizyona alıştı. Üç yaşındayken sabah dokuzda kalkıp kahvaltı ediyor, ardından televizyonun başına oturuyordu. Koca gün hatta akşam dokuza kadar gözlerini hiç ayırmadan çizgi film izliyor, televizyonu kapattığım zaman çok sinirleniyordu. Bazen yemek bile yemiyordu. Yaşıtları konuşmaya başladığında Mert sadece bazı sesleri çıkarabiliyor ama cümle kuramıyordu. İlk önce çok tedirgin olduk. Doktorlara gittik. Beyinde sorun olabileceğini düşünüp birtakım testler yaptırdık. Tüm testler temiz çıkınca rahatladık. Bunun üzerine psikoloğa gittik. Psikolog kreşe yazdırmamız ve konuşma bozuklukları uzmanına başvurmamız için bizi yönlendirdi. Kreşte arkadaş ortamına girince Mert’in televizyona olan ilgisi azaldı. Bir süredir de konuşma bozuklukları uzmanına geliyoruz. Mert’in kelime haznesi uzman kontrolünde altı ayda 10 kelimeden 300 kelimenin üzerine çıktı."
'Anne ve babalar çocuklarıyla daha çok zaman geçirsinler'
Dil ve konuşma bozuklukları uzmanı Ümmühan Erkoç çocukların dil ve konuşma gelişiminin bir yaşında başladığını, anlamlı ilk kelimeyi bu yaşta üretebileceklerini söyledi: 18 aylık çocuk ise 50 kelime biliyor olmalı:
"18 aylık çocuğun kelime haznesi 50'ye ulaşır. 2 yaş civarında çocuklar 300 kelime haznesine sahip olurlar ve iki kelimeyi yan yana getirip ‘Baba gel, anne gel’ gibi basit cümleler kurmaya başlarlar. Üç yaşına gelen çocuklar 1000 kelimeye kadar konuşup üç, dört kelimelik kısa cümleler kurabilirler. Çocukların konuşmasında bir gecikme olup olmadığını bu noktalara dikkat ederek anlayabiliriz."
Erkoç özellikle akıllı tabletler, telefonlar, televizyon, bilgisayar ve oyun konsollarının çocuklarda konuşma gecikmesine yol açabileceği uyarısında bulunuyor. Çocukların sosyalleşememesini, evde kapalı kalmalarını buna ek nedenler olarak sayıyor.
Erkoç özellikle akıllı tablet ve televizyonlarda izlenen, çok hızlı geçişli çizgi film ve reklamların çocukların alıcı dilinin gelişmesine ama ifade edici dilinin geride kalmasına neden olduğunu belirtiyor:
"Çocukların ellerindeki telefona, tablete veya televizyona hipnotize olmuş gibi baktığı anlar da çocuğun zarar görmeye başladığının bir işareti olarak anlaşılmalı. Anne ve babalar çocuklarıyla daha çok zaman geçirmeli, onlarla oynamalı, konuşmamalılar. Özellikle çalışan annelere önerimiz ise çocukları tuvalete gitme alışkanlığı kazandıktan sonra kreşe yollamaları. Bu çocuğun sosyalleşmesi için önemli. Evde bir bakıcı varsa, çocuğu televizyon karşısında bırakmadığından, onunla oyunlar oynadığından emin olsunlar."
Televizyon ve akıllı cihazların çocuklarda geçici bir süre sakinlik sağlasa da aslında çok büyük kalıcı zararlara yol açabileceğini de söyleyen Erkoç, "Çocuklar bunları kullanabildikleri için çok akıllı oldukları zannediliyor ama belli noktalarda geri kalabiliyorlar. Çocukların bu tür aletlere bağımlı hale gelmemesi için ailelerin bu cihazları belli bir yaşa kadar çocuklarından uzak tutması veya süre sınırı koyarak kullanmalarına izin vermeleri gerekiyor" dedi.
Al Jazeera