Taha Kılınç / Mecra
Sudan'ın düşünen aklı: Hasan Turabi
Tasavvuf yoluna müntesip bir babanın oğlu olarak, 1932’de Sudan’ın doğusundaki Kassala’da dünyaya geldi. Aldığı İslâmi temel eğitimin ardından, İngiltere’nin prestijli üniversitelerinden Oxford’da hukuk okudu; doktorasını da Paris’teki ünlü Sorbonne Üniversitesi’nde tamamladı. Ana dili Arapçanın yanı sıra İngilizce ve Fransızcayı da akıcı biçimde konuşabilen Turabi, 1964’te Sudan’da dönmesinden sonra, Hartum Üniversitesi Hukuk Fakültesi dekanlığına atandı.
Hasan Turabi, gençlik çağlarından itibaren hem akademide hem de siyasette etkin bir isimdi.
1928’de Hasan el Benna tarafından kurulan Müslüman Kardeşler Teşkilâtı’ndan (İhvân) fikren etkilenen Hasan Turabi, ülkesine döner dönmez, İhvân’ın Sudan kolunun kurucularından biri oldu. 1964’ün son baharında Sudan Devlet Başkanı İbrahim Abbud’a yönelik halk ayaklanmasında aktif şekilde rol alan Turabi, sonraki beş yıl boyunca “İslami Nizam Cephesi”nin genel sekreterliği görevini yürüttü. 1969’da General Cafer Numeyrî’nin iktidarı ele geçirmesiyle birlikte Turabi tutuklandı, partisi de yasadışı ilân edilerek dağıtıldı. Turabi, beş yıllık hapsin ardından Libya’ya sürgüne gitti.
General Cafer Numeyrî, askeri darbeyle geldiği iktidardan yine bir askeri darbeyle ayrıldı.
General Cafer Numeyrî’nin ülkedeki muhalif gruplara getirdiği affın ardından, 1979’da ülkesine dönen Hasan Turabi, adalet bakanlığı görevine getirildi. 1985’te, İran lehine faaliyet göstermek suçlamasıyla kısa bir tutukluluk halinden sonra, “İslami Milli Cephe”yi kurarak liderliğini üstlendi. İslami yönetim ve şeriat konusundaki fikirlerini netleştirdiği bu dönemde, Turabi çok sayıda kitap kaleme aldı.
Bugün 85 yaşında olan Sadık el Mehdi, Sudan siyasetinin önde gelen aktörlerinden.
1988’de Ümmet Partisi lideri Sadık el Mehdi’nin kurduğu yeni hükümete başbakan yardımcısı ve dışişleri bakanı olarak katılan Hasan Turabi, ertesi yıl kurulan yeni kabinede yer almadı. 25 Mart 1989’da General Ömer Beşir, darbeyle ülke yönetimine el koyduğunda, Hasan Turabi ve partisi, darbeyi destekledi.
İslami bir yönetim kurma iddiasıyla yönetime gelen Ömer Beşir, yakın arkadaşı Turabi’yi de diğerleri gibi yasaklı liderler kapsamına alsa da, Hasan Turabi 1990’lar boyunca hep perde arkasındaki aktif isim olarak kaldı.
1991’den 2000’e kadar Sudan’ın başkenti Hartum’da düzenlediği “Arap-İslam Konferansı”na her yıl yüzlerce düşünür, âlim ve siyasetçi katıldı. Organizasyonun giderek İslâm Konferansı Örgütü’nün (şimdiki adıyla İslâm İşbirliği Teşkilâtı) alternatifi olarak algılanması nedeniyle, Ömer Beşir yönetimi 2000 yılında toplantıların Hartum’da yapılmasını yasakladı.
- 2001’de Hasan Turabi ve arkadaşları, “yönetimin istikrarını bozmak” suçlamasıyla yargılandılar, Turabi ev hapsine mahkûm edildi. 2003’te serbest bırakılan Turabi, 2004’te yeniden gözaltına alındı.
Hasan Turabi'nin cenazesi, on binlerce kişinin katılımıyla defnedildi.
5 Mart 2016’da Sudan başkenti Hartum’da geçirdiği kalp krizi sonucu hayatını kaybedene kadar sürekli polis gözetiminde yaşayan Hasan Turabi, Sudan siyaset sahnesinin en etkili isimlerinden biri olarak kabul ediliyordu. İslâmi yenilenme ve İslâmi siyaset alanlarında da kaleme aldığı eserlerle milyonlarca insana rehberlik eden Turabi’nin Türkçeye çevrilmiş bazı eserleri şunlardır: Dini Şiarlar, Özeleştiri ve Yenilenme Sorumluluğu, İslâmi Düşüncenin İhyası, İslâm – Dünyanın Geleceği…