Soma’daki Maden Faciasını Araştırma Komisyonu üyeleri, 301 kişinin yaşamını yitirdiği madende çalışan ve olaydan sağ kurtulan işçileri dinledi. İşçiler çalışma koşulları, taşeronlaşmanın yarattığı olumsuzluklar, kâr hırsı, eğitimlerin yetersizliği konularında şikayetlerde bulundu.
Başkanlığını AK Parti Aksaray Milletvekili Ali Rıza Alaboyun’un yaptığı Soma’daki Maden Faciasını Araştırma Komisyonu’nun üyeleri Rıfat Dağdelen Anadolu Lisesi'nin konferans salonunda ilk olarak faciadan kurtulan işçilerle bir araya geldi. İşçilere geçmiş olsun dileğini ileten Başkan Alaboyun, olayın ardından Çalışma Bakanlığı müfettişleriyle yaptığı görüşmeler sonrası ortaya çıkan istatistikleri paylaştı. Alaboyun şunları aktardı:
“1980-2013 yılları arasında madenlerde dört ve üzeri ölümle sonuçlanan olay sayısı 28. Bunlardan 27’si yeraltında yaşanmış. 28 olayda 739 can kaybı olmuş. Bu ölümlerden 728’i yeraltındaki kömür işletmelerinde yaşanmış. 20 grizu patlamasında 650, üç göçük olayında 26, iki yangında 26 kişi yaşamını yitirmiş. 301 kişinin yaşamını yitirdiği bu olay haricinde 28 büyük kazada, can kayıplarının yüzde 98.5’i yeraltında yaşanmış. Maden kazalarında meydana gelen ölümler, iş kazalarının 15-20 katı. Türkiye’de artık maden konusunda, kömür işletmeciliğine yönelik apayrı bir düzenleme yapmamız gerekiyor. Keşke tedbirler zamanında alınmış olsaydı, böyle bir komisyon buraya gelmeseydi. Ancak komisyonumuzun çalışmaları, benzeri faciaların yaşanmaması için yeni adımlara neden olacak.”
“Taşeronlaşmaya karşıyız”
Daha sonra söz alan madencilerden T.Y. 12 yıldır olayın yaşandığı madende çalıştığını belirterek şunları söyledi:
“Daha fazla ölmek, sömürülmek istemiyoruz. Taşeronlaşmaya karşıyız. Bizler 1300 lira alırken, taşeronlar daha fazla alıyorlar. Denetlemeleri görmüyoruz. Sendika temsilcilerini nasıl seçtiğimizi bilmiyoruz, özgürce yapılmıyor. Denetlemeler sırasında üretim alanları kapatılıyor. Ana galeri denetlenip gidiliyor. Üretim alanlarında ise denetim yapılmıyor. Bu bir rant kavgasıydı. Çavuşlar, emniyetçiler güvenliği sağlamak yerine hep işçilerin başında. İşleri hep üretmek. Daha güvenli havalandırma çıkışı olsa yangın olmayabilirdi.”
“Küçük küçük ihmaller vardı”
İşçilerden S. Ş ise olay günü yaşadıklarını şöyle anlattı:
“2009 yılında facianın olduğu madende tekrar işe başladım. Mesleki hayatımda Zonguldak’ta iki yıl madencilik konusunda eğitim aldım. Ama son girdiğim bu şirkette bu tür eğitimler yoktu. Olay günü saat 14.40’da bantlar durdu. Rahmetli olan Mühendis İbrahim Çelik neden durduğunu öğrenmek için telefon etmek istedi. Ancak edemedi. Bir üst kattaki telefona giderken gördüğümüz bir arkadaş, 'Bantlar yanıyor, alev topu gibi geliyor' dedi. 'Bandı kesin' dedik arkadaşlara, onlar da kesti. Yoğun bir duman kapladı etrafı. Kapıları açıp başka bir yere yönlendik. Toparlanarak 142 kişiye ulaştık. Biz bulunduğumuz yerde etkilenmiyorduk, gazı da hissetmiyorduk. Ancak saat 19.30’da havamız kesildi. Çare aramaya başladık. Başka bir ayağa gittik. Herkese demirleri ısıracağız, dedik. Çünkü demirde oksijen var. Beynimizin ölmemesi için böyle oksijen aldık. Bu sırada iki arkadaşımızı dışarı çıkması için görevlendirdik. Onlar dışarı çıktılar. 21.00’den sonra ters hava verildi. O da bizi mahvetti. Daha sonra temiz hava tekrar gelince yürümeye başladık. Dışarı öyle çıktık. Kömürde zaten gaz var. Kaçınılmaz ama bu gazları alınacak önlemlerle asgariye indirip öyle çalışmamız gerekiyor. Çalışan insanlar, evlerine aynı şekilde sağlam dönmeli. Bunu çalıştıranlar düzenlemeli. 301 insanımız evlerine sağlam dönmediyse çalıştıranların ihmali vardır. Bizim ocağımızda da küçük küçük ihmaller vardı. Bu ihmaller 301 cana mal oldu. Araştırıldığında görülecektir. Olayın nedeni de yangın.”
“Parti mitinglerine götürülüyoruz”
Madenci S. Ş. ayrıca “İş akdinizi feshederiz diye parti mitinglerine götürülüyoruz. 30 lira yevmiye alıyoruz. Hafta tatili olanlar dahi mecbur gitmeye. Yevmiyeler verildi. Benzinli araçlar için 150, gazlı araçlar için 100 lira. Yediğimiz yemeklerin parasını da aldık. Fişlerini verip paramızı muhasebeden aldık” dedi.
“Arkadaşlarım ocakta bekletilmişler”
Madencilerin ücret, emeklilik konularında düzenlemeye ihtiyacı olduğunu dile getiren Çavuş H. İ. ise “14 yıllık maden tecrübem var. Bu saatten sonra geride kalan işçiler için iyi koşullarda ocaklar istiyoruz. Bu kazaya maruz kalan işçilerin neden hemen dışarı sevk edilmediği kafamda soru işareti. Denetim yapan mekanizmanın ocakların bulunduğu bölgeden yapılması gerektiğini düşünüyorum. İş güvenliği uzmanlarının işverenden değil devletten maaş alarak duruma müdahale etmesi daha doğru. Ocaklarda yangın olabilir. Ama böyle bir olayda işçilerin hızlıca dışarı sevkedilmesi gerekiyor. Bana göre bu yaşanan tecrübesizlikten kaynaklanıyor. İşçilere de bu tip olaylarda nasıl hareket etmeleri konusunda daha açıklayıcı eğitimler verilmeli. Buradaki sorun işçilerin başındaki amirlerdir. Kırmızı alarm verip dışarı çıkın, talimatı verebilirlerdi. Ancak ocakta gördüğüm, insanlarda dışarı çıkmak için çaba olmamış, beklemişler. Yemek çantaları, teçhizatlarını bile yanlarına almışlar. Böyle bir durumda onları almak düşünülmez. Ana bant boylarında bir tane cenazeye denk gelmedik. Çıkmaya çalışmamışlar. Bu arkadaşlar belli yerde bekletilmişler” diye konuştu. Çavuş H. İ. madende eğitimin çok kısa yapıldığını, tatbikat ve yapay yangınlarla eğitimin genişletilebileceğini sözlerine ekledi.
“Kamunun elindeyken bu tip kazalar yoktu”
İşçi M. Ş. de “Kamunun elindeyken bu tip kazalar yoktu. İşe zorlayan yoktu. İşçiler kârı arttırmak için daha çok çalıştırıldı. Buralar kamunun eliyle işletilsin. Sürekli her an denetlenebilir olması gerekiyor. Daha güvenli olacaksa kamu eliyle buralar yönetilmeli, daha sağlıklı koşullar yaratılmalı. Özel sektörde topuk denilen bölgelerde kömürü bırakmamız gerekirken onu da aldırıyorlar. Karşılığı yangına sebep oluyor. Soma’da çok grizuyla karşılaşmıyoruz. Yangın, göçük oluyor. Buna yönelik bire bir önlem alınabilir” dedi. Komisyon tarafından diğer işçiler de dinlenirken, konuşmaları tutanak altına alındı.
Al Jazeera