Şule Özkan / AA Analiz
İsrail iç siyasetinde karışıklık: Gantz’ın istifası ne anlama geliyor?
İsrail siyasetinin son günlerde en çok konuşulan konusu eski İsrail Savaş Kabinesi üyesi Benny Gantz’ın, İsrail’in Gazze Şeridi’ne yönelik yürüttüğü soykırımın 8'inci ayında, Binyamin Netanyahu başbakanlığındaki olağanüstü hal hükümetinden istifa etmesi oldu. Bu konu çok konuşulsa da Gantz’ın hükümetten istifası sürpriz olmadı, çünkü Netanyahu'nun Gazze'deki saldırılar sonrasına yönelik bir planı onaylamaması halinde partisinin hükümetten çekileceğini duyurmuştu.
Netanyahu’nun "İsrail’in gerçek zafere ilerlemesini engellediğini" söyleyen Gantz, en kısa sürede erken seçim çağrısı yaptı, aynı zamanda Savunma Bakanı Yoav Gallant’ı da hükümetten çekilmeye davet etti.
Netanyahu ise istifa eden Ulusal Birlik Partisi lideri Gantz’ı suçladı ve istifa kararının doğru zamanda alınmadığını belirtti. Sosyal medya hesabında Gantz’a seslenen Netanyahu, “Ey Benny (Gantz), İsrail birçok cephede varoluşsal savaş veriyor. Şimdi bırakmanın zamanı değil, güçleri birleştirme zamanı.” dedi.
Gantz’ın ayrılması hiçbir şeyi değiştirmiyor
Peki Gantz’ın bu hamlesi ne anlama geliyor? Gantz’ın oloğanüstü hal hükümetinden istifası, İsrail meclisinde durumu 7 Ekim öncesine götürmüş oldu. Bu da aslında hiçbir şeyin değişmemesi demek oluyor, çünkü 120 sandalyeli İsrail Meclisi’nin 64 milletvekili hala Netanyahu hükümetini destekliyor. Netanyahu’nun koalisyonu savaştan önce de vardı. Dolayısıyla Gantz'ın istifası düşünüldüğü gibi hükümetin çökmesine neden olacak bir durum yaratmıyor.
Gantz, her ne kadar Netanyahu’nun Gazze’ye yönelik politikalarını eleştirdiği için hükümetten istifa etmiş gibi gözükse de asıl nedenin Netanyahu’nun siyasetini etkileyememesi nedeniyle oy oranının düşmesi olduğu söyleniyor. Hükümette kalarak etkisiz olacağına muhalefette etkili rol oynamayı tercih ettiği düşünülen Gantz’ın istifasıyla, bundan sonraki kararlarda aşırı sağ partilerin daha etkili olacağı belirtiliyor.
Netanyahu’ya karşı 3 isim
Seçimlerde Netanyahu'yu devirmeye öncülük etmesi beklenen 3 isim var. Bunlar Ulusal Birlik Partisi lideri Benny Gantz, ana muhalefet ve Gelecek Var Partisi lideri Yair Lapid ve İşçi Partisi lideri Yair Golan. Fakat bu 3 ismin de çatıştığı noktalar olduğunu ve henüz birlik oluşturamadıklarını hatırlatmak gerek. Muhalefette liderlik yarışı hakim ve kimin kazanacağı henüz bilinmiyor.
İsrailliler açısından durum oldukça karmaşık, çünkü Netanyahu’nun istifasını ve erken seçimi isteyerek gösteriler yapan İsrailliler, Netanyahu’ya karşı birlik olmuş bir muhalefet göremiyor. Birden çok parti farklı vaatler sunuyor ve bu ayrılık, Netanyahu hükümetinin devam etmesini sağlıyor.
Öte yandan İsrail Evimiz Partisi lideri ve eski Savunma Bakanı Avigdor Liberman tarafından, Yair Lapid ile Yeni Umut Partisi lideri Gideon Saar, Netanyahu’ya karşı ittifak oluşturmak isteyerek Gantz’a çağrıda bulundu. İttifak, elindeki en güçlü kozlardan biri olan Ultra Ortodoks Yahudiler’in (Harediler) zorunlu askerlik yasasına oynadı. Fakat Netanyahu desteğiyle, Gallant'ın muhalefetine rağmen parlamentodaki 120 milletvekilinden 63'ünün oyuyla Haredilerin zorunlu askerlikten muaf tutulmasına ilişkin yasa tasarısı kabul edildi.
Netanyahu ve Gallant arasındaki gerginlik
İsrail Savunma Bakanı Yoav Gallant ile Başbakan Binyamin Netanyahu arasında da savaş sonrası Gazze Şeridi’nde askeri varlık oluşturma stratejisi bakımından anlaşmazlık söz konusu. Netanyahu, "Hamas'ın Gazze'yi askeri olarak yönetmediği netleşene kadar, hiçbir aktör kendi güvenliğine yönelik kaygılarla Gazze'nin sivil yönetimini kabul etmeye hazır olmayacaktır” derken, Gallant “sadece Filistinlilerden oluşan alternatif bir Gazze yönetiminin” planını tanıtmaya çalıştığını, Gazze’de kalıcı İsrail varlığına yönelik planların İsrail için olumsuz ve tehlikeli bir seçenek olduğunu söylüyor.
Aşırı sağcı Maliye Bakanı Bezalel Smotrich, Gallant’ı terörist Filistin devleti kurmayı desteklemekle suçlamıştı. Aşırı sağcı Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir de Gallant’ın görevden alınması çağrısında bulunmuş, “Gallant'a göre Gazze'de İsrail ordusu askerlerinin ya da Hamas katillerinin hüküm sürmesi arasında bir fark yok.” demişti.
Netanyahu ve Gallant’ın iki farklı stratejisi, savaşın başından bu yana yan yana gözüken ve haklarında "insanlığa karşı suç işlemeleri ve savaş suçlusu oldukları" gerekçesiyle tutuklama kararı talep edilen iki siyasinin de aralarındaki gerilimi gösteriyor. Neredeyse her olayda olduğu gibi bu konuda da aşırı sağcı bakanların söylemleri gerilimin artmasına neden oluyor.
Netanyahu hükümetinde çatışma
Smotrich ve Ben-Gvir’in, Netanyahu'nun ateşkes teklifini kabul etmesi durumunda hükümeti devirme tehditleri sıklıkla duyuluyor fakat bunu gerçekleştirecek cesarette olmadıkları düşünülüyor. Değişimin ancak içeriden olabileceğine inandıkları için koalisyonda kalmayı tercih edebilirler, çünkü aşırı sağ İsrail’de hiç olmadığı kadar güçlü.
Beklenen sona her geçen gün daha çok yaklaşan Netanyahu, bu senaryolarla birlikte hala güvende gözüküyor. Zira Gantz’ın ayrılması hükümetin parçalanmasını sağlamak için yeterli değil. Savaş devam ettiği sürece koltuğunda kalacak olan Netanyahu’nun, bu gelişmelerle birlikte bir süre daha görevde kalacağı düşünülüyor. Elindeki tüm kozları oynamak zorunda kalan Netanyahu, rehinelerin kurtarılması konusundaki baskılara dayanarak erken seçimi engelleyebilirse Ekim 2026’ya kadar görevde kalabilir.
İsrail'in Kanal 13 televizyonunun yayınladığı ankete göre, İsrail Meclisi’nde halihazırda 32 milletvekili bulunan Likud'un 120 sandalyeli meclisteki milletvekili sayısı 16'ya düşüyor. İsrail'deki kamuoyu yoklamaları, bugün seçim yapılması halinde muhalefetin Netanyahu'nun blokundan daha fazla sandalye elde edeceğini gösteriyor. Bu nedenle İsrail siyasetinde muhalefetin atacağı adımların önemi her geçen gün artıyor.