İbrahim Kahveci’nin Karar’daki yazısı (22 Ekim 2018) şöyle:
Neden Efkârlandık?
Yeni bütçe tasarısında tütün ve mamullerinden 2019 yılında 45,7 milyar TL ÖTV tahsil edileceği öngörülüyor. 2018 yılında ise sene başında öngörülen tahsilat 37,8 milyar TL’ydi.
Bu verilere bakarak sigaraya zam yapılacağı basında yer aldı. Oysa durum zamdan öte daha farklı. Bakın şu anda neredeyiz?
Bu yılın ilk 9 ayında tütün mamullerinden ÖTV tahsilatı 32,0 milyar lirayı çoktan ulaştı. Aylık tahsilat 3,6 milyar TL ediyor. İlk 9 aylık ortalamaya göre bu yıl zaten 37,8 milyar TL değil, toplamda 42,6 milyar TL tahsilat gerçekleşecek. Yani tütün ürünlerinden bu yıl bütçe hedefinin üzerinde bir ÖTV tahsilatı olacak.
2016 bütçesinde de 30,0 milyar TL tahsilat hedeflenmiş ama 32,2 milyar TL tahsilat gerçekleşmişti.
2017 bütçesinde 36,6 milyar tahsilat hedeflenirken, 37,4 milyar tahsilat gerçekleşmiş.
Kısaca bu yıl tütün ürünlerinden hedefin üzerinde bir tahsilat olacak.
TÜİK enflasyon verilerine göre 2017 ilk 9 ayında ortalama sigara fiyatı 11,25 TL. 2018 yılı ilk dokuz aylık ortalama sigara fiyatı ise 11,21 TL. Ama Temmuz 2018 başında sigara fiyatında küçük bir ayarlama geliyor. Temmuz ayına kadar 11,204 TL olan birim fiyat, yüzde 0,37 artışla 11,245 TL’ye çıkıyor.
Oysa bütçe verilerinde Haziran 2018’de 3,4 milyar TL olan tütün ürünleri ÖTV tahsilatı, Ağustos ayında 4,0 milyar TL’ye çıkıyor. Eylül ayında ise çok daha hızlı artışla 4,7 milyar TL’ye ulaşıyor.
Yılın kalan son üç ayında (Ekim-Kasım-Aralık), önceki üç aylık (Temmuz-Ağustos-Eylül) ortalama kadar tütün ürünlerinden ÖTV tahsil edilirse, zaten yıllık tahsilat bu sefer 42,6 milyar TL yerine 44,4 milyar TL’ye ulaşmış olacak.
Özetle söylemek gerekirse, tütün ürünlerinden ÖTV tahsilatı zaten bu yıl bütçe hedefinin çok üzerinde olacağı şimdiden bellidir. 2019 bütçe hedefi bile bu artış hızı karşısında bırakın yeni zam öngörüsünü, şimdiden az bile hesaplanmıştır.
2016 yılında tütün ürünlerinden ÖTV tahsilatı yukarıda yazdığımız gibi, 30,0 milyar TL hedefine karşılık 32,2 milyar TL gelmiştir. Çünkü 2016 yılında sigara fiyatı yine TÜİK enflasyon hesabında görüldüğü üzere iki kez artırılmıştır. Mayıs 2016’da 9,20 TL olan birim fiyat, Temmuz ayında 9,85 TL’ye ve ardından Ağustos ayında da 10,20 TL’ye yükseltilmiştir. Hatta Ocak 2017’de ise fiyatlar yeniden ayarlanmış ve 11,25 TL’ye çıkartılmıştır.
2017 yılında sigara fiyatlarında önemli bir vergi ayarlaması yapılmadığı için 36,6 milyar TL bütçe tahsilat hedefi çok az artışla 37,4 milyar lira olarak gerçekleşmiştir.
Ama 2018’de durum farklıdır.
Bu yıl ilk 9 ayda bütçe genel gelirlerinin yüzde 78’i gerçekleşirken, tütün ürünleri ÖTV tahsilatında bu oran yüzde 85’e ulaşmıştır. Çok açık şekilde görülmektedir ki, tütün ürünlerinde beklentinin üzerinde bir tahsilat vardır.
Peki bu tahsilat artışı neden kaynaklanmaktadır?
1- Acaba kaçakçılık mı önlenmiştir ve kayıtlı satışla gelirler mi artmaktadır?
2- Ya da ekonomik durum mu toplumu efkarlandırmıştır?
2007 yılında 107,45 milyar adet olan sigara satışı 2009 yılında 107,55 milyar adete ulaşıyor. Burada çok az artış görülmektedir. Ama 2010 yılında sigara tüketimi 93,35 milyar adeta geriliyor (TAPDK verileri).
Ve 2015 ile başlayan yeniden yükseliş. 2014 yılında 94,68 milyar adet olan tüketim 2015’de 103,21 milyar adete çıkıyor. 2017 yılında ise 106,22 milyar adete ulaşıyor.
Ortada son yıllarda sigara satışına dair ciddi bir artış görülmektedir. Bu yılın özellikle son üç aylık verilerine göre de ÖTV tahsilatı gösteriyor ki, sigara satışında adeta bir yeni patlama yaşanmaktadır.
Bu artışın nedenini henüz bilmiyoruz:
İç İşleri Bakanlığının kaçakçılıkla mücadele başarısından mı, yoksa Hazine-Maliye Bakanlığının ekonomi yönetiminden mi? Göreceğiz...