HAKSÖZ HABER
14 Mayıs seçimlerinde ırkçı, yabancı düşmanı söylemine rağmen Kemal Kılıçdaroğlu’na destek veren liberal Serbestiyet de tükenme sinyalleri veren umudu ayakta tutmaya çalışanlardan! Bu amaçla iki gündür enteresan yayınlar yapıyor. MHP’li yetkililerin Sinan Oğan’a tepkilerinden tutun da, AK Parti’ye yönelik Yeni İttihatçılık eleştirilerine kadar bir dizi argümanla Kemal Kılıçdaroğlu için çabalıyor.
Bu çabalar kimi zaman dikkat çekici boyutlar arzediyor. Mesela bugün manşete taşınan bir analizde dünyanın farklı ülkelerinden ilk turda geride olmalarına rağmen ikinci turda seçim kazanan 4 örnek anlatılmış.
“Geriden gelip kazananlar: Karadağ, Slovenya, Şili, Fransa, KKTC…” başlıklı haberin spotunda şunlar söylenmiş:
14 Mayıs seçimlerinde Erdoğan %49.5, Kılıçdaroğlu %44.9 oy aldı. 28 Mayıs’taki ikinci turda ilk turda önde çıkan Erdoğan şanslı. Ama Türkiye’nin ilk kez deneyimleyeceği iki turlu cumhurbaşkanlığı seçimlerinde tersi de mümkün. İşte Karadağ, Slovenya, Şili ve Fransa’dan ilk turda arkadan gelen adayların ikinci turda kazanma hikayeleri.
Hadi gelin bu ayrıntılı analizi birlikte okuyalım:
14 Mayıs’taki cumhurbaşkanlığı seçimlerinde Anadolu Ajansı verilerine göre Cumhur İttifakı’nın adayı Recep Tayyip Erdoğan yüzde 49.50, Millet İttifakı adayı Kemal Kılıçdaroğlu ise yüzde 44.89 oy aldı. En fazla oy alan iki isim yüzde 50’nin altında kaldığı için seçim ikinci tura kaldı. İkinci tur oylaması 28 Mayıs’ta yapılacak.
Her ne kadar Erdoğan ilk turu önde tamamlasa da, ikinci turda sadece iki adayın yarışması, ilk turda oy kullanmamışların sandığa gitme ihtimali gibi faktörler devreye girecek.
Türkiye’de ilk kez ikinci tur seçimi yapılacak olsa da, dünyada bu konuda büyük bir tecrübe birikimi var. İki turlu seçimlerin yapıldığı birçok ülkenin tecrübe birikimi, ilk turu önde bitiren liderin seçimi kazanmasının garanti olmadığını gösteriyor. Siyaset tarihinde iki turlu seçimleri ilk turda ikinci olup önde bitiren liderleri Serbestiyet için derledik.
Karadağ’da 25 yıldır ülkeyi yöneten Milo Djukanovic, ilk turu önde bitirmesine rağmen cumhurbaşkanı seçilemedi
Balkan ülkelerinden Karadağ’da geçtiğimiz Nisan ayında cumhurbaşkanlığı seçimi yapıldı. İlk turda yüzde 50’nin altında kalan ve en çok oy alan iki isim ikinci tura kaldı.
Birinci turda yüzde 35,3’lük oy oranına sahip olan, ülkeyi 25 yıldır yöneten Milo Djukanovic ikinci turda ancak yüzde 40 oy aldı ve seçimi kaybetti.
Birinci turda yüzde 28,9’luk oy oranına sahip olan Jakov Milatovic ikinci turda rakibine fark atarak yüzde 60’lık oy dilimiyle geriden gelip Karadağ’ın yeni Cumhurbaşkanı oldu.
İlk turda rakibinin gerisinde kalan Slovenya’nın ilk kadın cumhurbaşkanı Musar, seçimi ikinci turda kazanmıştı
Slovenya’da 2022 yılında yapılan Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde toplam yedi aday yarıştı. Slovenya Korsan Partisi ile Avrupa Yeşiller Partisinin desteğini alan bağımsız aday Pirc Musar, ilk turda oyların 26’sını alarak seçimi ikinci sırada tamamlarken Slovenya Demokratik Partisinin (SDS) desteklediği bağımsız aday Anze Logar oyların yüzde 33’ünü almıştı.
Slovenya’da Cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci turunda, ilk turu ikinci sırada bitiren Musar, oyların yüzde 53,86’sını alarak yüzde ülkenin ilk kadın cumhurbaşkanı olmuştu.
Şili’de ilk turda %25 alan Boric, ikinci turda %55,87 ile seçimi kazanmıştı
Şili’de 2021 yılında yapılan Devlet Başkanlığı seçimleri ikinci tura kalmıştı. Eski öğrenci lideri Gabriel Boric, Cumhuriyetçi Parti’nin aşırı sağcı adayı Jose Antonio Kast’ın da aralarında olduğu altı adaya karşı yarıştığı seçimleri yüzde 25,82 oy alarak ikinci sırada tamamlamış, oyların yüzde 27,91’ni alarak ilk turu birinci sırada tamamlayan Kast ikinci turda yarışmıştı.
İlk turu ikinci sırada bitirmiş olan Boric, seçimin ikinci turunda yüzde 55,87 oy alarak kazanmıştı.
Ekvador’da ilk turda en çok oyu alan lider seçimi kaybetmişti
Ekvador’da 2021 yılında yapılan seçimlerde, CREO Hareketi-Sosyal Hristiyan Parti’nin sağcı adayı Guillermo Lasso, oyların yüzde 19,74’ünü alarak ilk turu birinci sırada tamamlamıştı.
Ekvador devlet başkanını belirlemek için yapılan seçimin ikinci turu, ilk turda yüzde 32,72 oy alan Umut Birliği adayı Andres Arauz ile Lasso arasında 11 Nisan 2021 tarihinde yapmış ve ikinci tur seçiminde oyların yüzde 52,36’sını alan Guillermo Lasso kazanmıştı. İlk turda birinci gelen rakibi Arauz’un oyları ise yüzde 47,64’te kalmıştı.
Uruguay’da 2005’ten beri ülkeyi yöneten Martinez ikinci turda yenilmişti
Uruguay’da 2019 yılında yapılan Devlet Başkanlığı seçimlerinde oyların yüzde 28,62’sini alarak seçimin ilk turunu ikinci sırada tamamlayan Ulusal Parti’nin adayı Luis Lacalle Pou, ikinci turda seçimi %50,79 ile kazanmıştı.
Pou, ülkeyi 2005’ten bu yana yöneten solcu Geniş Cephe Koalisyonu adayı Daniel Martinez’i mağlup etmişti.
Avusturya’da posta oyları ikinci turda dengeyi değiştirmişti
Avusturya’da 2016 yılındaki cumhurbaşkanlığı seçimi, ilk turda ikinci olan adayın ikinci turda seçimi kazandığı örneklerden bir diğeri.
2016 yılındaki seçimlere bağımsız aday olarak giren Van der Bellen, ilk tur seçimi yüzde 21,34 oy alarak ikinci sırada tamamlamıştı. Van der Bellen’in rakibi ve Avusturya Özgürlükçü Partisi lideri Norbert Hofer ise ilk turda oyların yüzde 35,05’ini almıştı. 22 Mayıs 2016’daki ikinci tur seçimlerinde ise sandıklardan çıkan ilk sonuçlar Hofer’in galibiyetine işaret ederken, sonuçlar posta yoluyla kullanılan oyların sayılması ile tamamen değişmişti. Oyların yüzde 50,3’ünü alan Van der Bellen, Hofer’i sadece yüzde 0,7’lik oy oranıyla geride bırakarak ülkenin yeni cumhurbaşkanı olmuştu.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ndeki 2015 seçimleri
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti 2015 yılında Cumhurbaşkanı seçimi için sandığa gittiğinde 7 aday bu makam için yarışıyordu. Mevcut cumhurbaşkanı dahil 7 adaydan hiçbiri yüzde 50’yi geçmediğinden seçim ikinci tura kalmıştı.
En çok oy alan iki isimden biri olan Cumhurbaşkanı Derviş Eroğlu’ydu ve kendisi ilk turda yüzde 28,15’lik oy almıştı. Diğer isim ise Mustafa Akıncı’ydı. Mustafa Akıncı ilk turda yüzde 26,96’lık oy alarak rakibinin hemen arkasında, ikinci sırada yer almıştı. İkinci turda ise dengeler değişti. Cumhurbaşkanı Eroğlu ikinci turda sadece yüzde 39,50’lik oy alırken, ilk turda geriden gelen Akıncı yüzde 60,50’lik oy alarak seçimi kazanmıştı.
Güney Kıbrıs’ta geriden gelen Hristofyas cumhurbaşkanı olmuştu
2008’de Güney Kıbrıs’taki cumhurbaşkanlığı seçimin ilk turunu kimse kazanamadı. İkinci tur için aday kalan isimlerden Yoannis Kasulidis ilk turda yüzde 33,51 oy almış, diğer isim olan Dimitris Hristofas ise yine ilk turda yüzde 33,29’luk oy almıştı.
Aralarındaki bu kıl payı farkın kazananı olacak isim merak konusuydu. Kasulidis çok az bir farkla önde olsa da ikinci turda ancak yüzde 46.63’lük oy alabilmiş, geriden gelen Hristofyas ise yüzde 53,37’lik oy ile kazanan olmuştu.
Yıl 1995 yer Fransa
Fransa’da 1995 yılının Nisan ve Mayıs aylarında Cumhurbaşkanlığı seçimi yapılmıştı.
İkinci tura kalan Sosyalist Parti lideri Lionel Jospin ilk turu yüzde 23,30 ile ilk sırada kapatırken ikinci tur oyunu yüzde 47,36’ya çıkarabilmiştir. İkinci tura kalan diğer isim Jacques Chirac ilk turu yüzde 20,84 ile ikinci sırada kapatırken, ikinci tur oyunu yüzde 52,64’e taşımış ve cumhurbaşkanı seçilmiştir.
d’Estaing atağa geçerek kazandı
Yine Fransa’da 1974 yılında gerçekleşen Cumhurbaşkanlığı seçimi, iki isimle ikinci tura kalmıştı.
İlk turda yüzde 43,25’lik oy alan François Mitterrand ikinci turda yüzde 49,19’luk oy almıştı. Diğer isim Valery Giscard d’Estaing ilk turda yüzde 32,60’lık oy alırken, ikinci turda atağa geçerek yüzde 50,81 oy alabilmiş ve geriden gelip kazanmıştı.
Farklı ülkelerden seçilen bu örneklerde ne görüyoruz? İlk turda önde gözüken adaylar geriden gelenlere yenilmişler!
İyi ama bu örneklerin hepsinde pek çok aday yarışmış, Türkiye’deki gibi toplam 2,5 adayla seçime gidilmemiş.
Seçilen örnekler arasında ilk turda en yüksek oyu alan kişi Karadağ seçimlerinde 1. Turda % 35 oy alıp ikinci turda % 40 ile seçimi kaybeden Milo Djukanovic. Diğer örnekler ise hep düşük oy oranlarıyla ilk turu önde götüren ve sonra rakiplerine yenilen isimler.
Türkiye’de ise Cumhurbaşkanı Erdoğan 1. Turda seçimi bitirmesine sadece yarım puan kalmış bir aday. Dolayısıyla bahsedilen ülkelerle Türkiye arasında çok büyük fark var. Erdoğan’ın oylarının sabit kalacağına ya da gerileyeceğine ama Kılıçdaroğlu’nun ise büyük bir atakla öne geçeceğine inanmak gerçekten çok naif bir düşünce tarzı!