Hayrettin Karaman, Yeni Şafak gazetesinden yayınladığı yazısında dünya ekonomisinde çok konuşulan gündemlerden biri haline gelen bitcoin özelinde sanal para konusunu yorumluyor:
“2009 yılında ortaya çıkan ve merkezi bir yönetimi bulunmayan, hakkında çok farklı şeyler söylenen dijital para birimi bitcoin alıp-satmak, yatırım amaçlı bulundurmak (altın bulundurmaya benzer şekilde) caiz midir?”
Yukarıdakine benzer soru mektupları alıyorum. Cevap vermeden önce bu sanal para nedir, bunu uzmanlardan öğrenelim:
Bu ayın 11’inde 5.719 dolardan işlem gören sanal para bitcoinin fiyatı bugünlerde 9.028 dolar olmuş, kısa sürede bu kadar değer kazanan başka bir para birimi olmadığı için de bitparaya ilgi giderek artıyor.
Bilgisayar ortamında işleme konan çok sayıda sanal para içinden biri (bitcoin) öne çıktı. 2009’da kendini Satoshi Nakamoto diye tanıtan ve daha sonra ortalıktan yok olan biri Bitpara Sistemi'ni kurdu. Kurucusu 'gölge' kurucu olduğu gibi, sistem de bütünü ile 'gölge'; sorumlusu kim, merkezi nerede, hesaplarını kim denetliyor, paralar nereye gidiyor belli değil.
Bitpara miktarı 21 milyon adet olarak sınırlandırılmış durumda. Şimdilerde 16 milyonu aşan bitpara dolaşımda.
Yeni bitparaların dolaşıma girebilmesi için 16 haneli bir şifreyi çözmek gerekiyor. Bunu çözmek profesyonel bilgi ve teknik donanım gerektiriyor. Şifreyi çözen kişi 12,5 adet bitpara kazanıyor. Şifre ile uğraşamayanlar günlük fiyat ile internetten bitpara satan sitelerden para ile satın alıyor. Bitpara alıp satmak, işlem yapmak için sanal cüzdan oluşturulması gerekiyor. Bunun için internetten uygulama indiriliyor. Sanal cüzdan şifreleniyor. İşlemler bu sanal cüzdan üzerinden gerçekleştiriliyor. Günlük fiyattan alınacak bitparalar cüzdanda biriktiriliyor. Satış veya havale bu cüzdandan yapılıyor. Bitpara ile yapılan işlemlerde işlemi kimin yaptığı ve kimle yaptığı belirsiz kalıyor. Bir cüzdandan bir başka cüzdan sahibine para yolladığında bütün işlemler şifrelenmiş dosyalar aracılığıyla yapıldığı için kimin kime para yolladığı belli olmuyor. Arz ve talebe göre bitpara kuru devamlı değişiyor. Açık anlatımı ile bitpara fiyatı altın fiyatından daha oynak. Spekülasyon sevenler bu sanal para sistemini yaşatıyor.
Bitpara sınırlı sayıda olması nedeniyle değeri yükseliyor. Değeri yükseldikçe bu kez bu yükselen değere bakarak bu paraları yatırım aracı olarak kullanmayı hedefleyenlerin talebi artıyor ve bu talep artışı sonucu bu paraların değeri daha da yükseliyor (Sayın Güngör Uras’ın yazılarından).
Bitcoin ve Blockchain teknolojilerinin uzmanlarından dünyaca ünlü yazar Chris Skinner’in açıklaması:
“İnternet gibi küresel bir ağınız olunca, bu ağ için küresel bir para birimine ihtiyacınız oluyor. Bu bitcoin mi olacak bilmiyorum ama sanal paranın gerçeğinin yerini alacağı günleri görebiliriz. Ancak kimlik bilgilerinin gizliliği ve bir otoritenin denetimi altında bulunmaması yasa dışı işlemlere açık bir ortam da yaratabiliyor.”
Günümüz ekonomisinde para transferi yapmak için bankanın aracı olması gerekirken, bitcoin tüm aracıları ortadan kaldırıyor. Bir kullanıcıdan diğerine doğrudan sanal para transferi yapılabiliyor. Bu durum uyuşturucu ve silah ticareti yapanların da dikkatini çekmiş. Yapılan alışverişlerin vergilendirilmesi konusu ise devlet görevlileri için ayrı bir mesele.
Takip eden/edebilecek herhangi merkezî bir kuruluş yok. Değeri tamamen kullanıcılar belirliyor. Tüm dünyanın finansal varlığına göre henüz çok küçük kaldığından büyük dalgalanmalar olabiliyor.
Bu para hakkında hüküm açıklayabilmek için şimdilik bu kadar bilgi yeterlidir.
Devletlerin tekelinde ve kontrolünde olan çoğu karşılıksız paralar bile büyük haksız kazançlara ve kayıplara alet oluyor iken bu sanal paranın daha fazlasına alet olabileceği apaçık ortadadır. Döviz, altın ve benzerlerine para yatırıp fiyatları yükseldikçe satmak suretiyle para kazanmak fıkıh kurallarına göre caiz olsa da bir çeşit stokçuluk (kenz) olduğu, üretime katılmayan paranın topluma da faydası bulunmadığı için takva sahibi müslümanların tercih etmemeleri gereken bir kazanç yoludur. Sanal para alıp satarak para kazanmak ise yukarıda açıklanan özellikleri sebebiyle caiz değildir.