Toplantıya saatler kala Rusya’nın Ankara Büyükelçisi Andrey Karlov’un öldürülmesine rağmen planlandığı günde yapılan üçlü görüşme, Türkiye, İran ve Rusya’nın kendi aralarında bir araya gelerek yaptığı ilk toplantı.
Bu üç ülke arasında özellikle Halep’in tahliyesine yönelik olarak ikili düzeyde yoğun bir telefon diplomasisi gerçekleşiyordu. Ancak Moskova’daki toplantının gündemi tahliye konusunu aşacak bir kapsamda. Moskova, Ankara ve Tahran, Suriye krizinde çözüm yolunda mutabakat imkânlarına bakıyor.
Ortak basın toplantısı
Türkiye Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ve İran Dışişleri Bakanı Cevat Zarifi görüşme sonrası ortak basın toplantısı düzenledi. Lavrov, "Türkiye, İran ve Rusya, Suriye'de rejim değişikliğine değil terörle mücadeleye odaklanma konusunda mutabık" açıklamasını yaptı. Türkiye-Rusya-İran işbirliğinin Doğu Halep'ten sivillerin tahliye edilmesini ve silahlı grupların ayrılmasını sağladığını da belirten Lavrov, "Tahliyelerin, bir iki gün içinde sona ereceğini düşünüyorum. Bu durum üçlü formatın verimli olduğunu gösterdi" dedi.
Toplantı sonrası Çavıuşoğlu şu ifadeleri kullandı:
"İlk defa bu formatta bir araya geldik. Halep'teki insani krizin halledilmesi ve siyasi çözümü ele aldık. 37 bin 500 kişi şimdiye kadar Halep'ten tahliye oldu. Suriye'de bir ateşkesin sağlanması ve bunun tüm ülkeye yayılmasını ele aldık. Kalıcı çözüm siyasi çözümdür. Siyasi çözüm BM'deki görüşmeleri tamamlayıcıdır."
Lavrov ise şunları söyledi:
"Rusya, uluslararası örgütlerin çabalarını takdir ediyor. İran, Rusya ve Türkiye, rejim ile muhalifleri arasında varılacak anlaşmaları hayata geçirmesi konusuna bağlı olduğunu ve bu anlaşmaya garantör olmaya hazır olduğunu ortaya koydu. Böyle bir anlaşmanın, Suriye’de siyasi görüşmeleri yeniden başlatmaya büyük destek sağlayacağını inanıyoruz. Kazakistan'a, Astana kentindeki görüşmelerde ev sahipliği yapmayı kabul ettiğin için de teşekkür ederiz. IŞİD ve Nusra gibi örgütlerle mücadeleyi sürdüreceğiz. Diğer muhalif grupların bu iki örgütten ayrıştırma çabalarımızı sürdüreceğiz. İnanıyoruz ki, BMGK böyle bu yönde bir karar alamazken, ülkelerimiz çözüm ve insani yardımları yeniden canlandırma çabalarında rol oynayabilir."
Zarifi'nin konuşmasında ise "devletin egemenliği" vurgusu vardı:
"Suriye’deki şartlar çerçevesinde terörle mücadele ve insani yardımların ulaştırılması için ciddi bir uluslararası işbirliğine ihtiyaç olduğuna inanıyoruz. Şiddetin durdurulması, kanın durdurulması ve tüm Suriye halkına insani yardım ulaştırmak için Suriye’de etkili aktörlerin birbiriyle işbirliği yapması gerek. Bunun için Türkiye, İran ve Rusya'nın bu krizden çıkış yolları araması ve Doğu Halep’ten silahlıların ve başka yerlerdeki sivillerin çıkışı için işbirliği yapması lâzım. Suriye’de devletin egemenliğinin ve toprak bütünlüğünün korunması düzleminde siyasi çözüm arama yollarına girilmesini destekliyoruz. Ülkelerimizin arasındaki müşterek çabalar, Suriye halkının acılarına son verebilir."
Açıklamalardan sonra gazeteciler, "Yabancı ülkelerin terör gruplarına desteğini kesmek önemli mesele. Bugünkü toplantıda bu konuya ne biçimde değindiniz?" diye sordu. Bunun üzerine Zarif, "Bildiğiniz gibi bugünkü açıklamada, devletler IŞİD, Nusra Cephesi ve diğer örgütlerle mücadeleye bağlılığını ortaya koyuyor. Bu grupları diğer gruplardan ayrıştırmak ve onunla mücadele etmek ilk adım. Bize göre, bu önemli bir adım. Bu noktadan yola çıkarak tüm ülkede geçerli olacak bir ateşkes olabilir. Biz bu toplantıya katılan arkadaşlarımızla bu yönde çaba sarf edeceğiz. Bu gruplar tüm dünyaya tehdit niteliğini taşıyor. Tüm terör gruplarına yardım etmek hiçbir ülkeye fayda sağlamayacaktır. Tam tersi bu örgütlerle işbirliği yapan tüm ülkelere zararı dokunacak. Ilımlı grupların terör gruplarından ayrıştırmak çok önemli" ifadelerini kullandı.
Mevlüt Çavuşoğlu ise, "Bugün ateşkesten bahsettik. Bunu söylerken tüm ülkede geçerli olan bir ateşkesten söz ediyoruz. Bu ateşkes Nusra Cephesi ve IŞİD’i kapsamayacak. Ancak, Hizbullah gibi rejime bağlı silahlı gruplar da var. Bu gruplara destek kesilmeli. Ancak bu şekilde tüm ülkede bir ateşkes sağlanabilir. Sadece bir grubun ya da bir tarafın ateşi kesmesinden bahsetmemek lâzım" diye konuştu.
Savunma bakanları ayrıca toplanıyor
Türk ve Rus dışişleri bakanları bir araya gelirken, Türk Savunma Bakanı Fikri Işık da Rus Savunma Bakanı Sergey Şoygu ile görüştü. Türk Savunma Bakanlığı kaynaklarına göre, görüşmede başta Halep ve El Bab'ın durumu olmak üzere Suriye'deki gelişmeler masaya yatırıldı.
Al Jazeera'nin Rus Savunma Bakanlığı kaynaklarından edindiği bilgiye göre, askeri uzmanlar, Suriye'de bir uzlaşmayı öngören Moskova Bildirgesi başlıklı bir metin üzerinde çalışıyorlar. Ortaya çıkan metnin uygulanmasının garantörleri de Rusya, Türkiye ve İran olacak.
Dışişleri Bakanları bir araya geldi
Toplantı öncesinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, büyükelçiye yönelik suikastın Türk-Rus ilişkilerini ve iki ülke arasında Suriye konusunda yapılan işbirliğini hedeflediği yönünde açıklamalar yaptılar.
Salı sabahı üçlü toplantı öncesinde Rus Dışişleri Bakanı Lavrov ile bir araya gelen Türk Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu da aynı konuya dikkat çekti:
“Türkiye-Rusya son zamanlarda işbirliği yapınca neleri başarabileceğini sadece kendi halklarımıza değil tüm dünyaya gösterdi. Biz hem bu işbirliğimizi Suriye’de siyasi bir çözüme ulaşmak için devam ettireceğiz, hem de bu işbirliğimizi diğer alanlara da yayacağız.”
Lavrov da, “Üçlü toplantımız Suriye’deki çözüme, insani yardımın ulaşımının kolaylaştırılmasına ve siyasi çözüme yönelik çalışmalarımıza yeni bir ivme kazandıracaktır” dedi.
Üçlü toplantı öncesinde Lavrov, İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif ile de bir araya geldi.
Üçlü görüşmenin başlangıcında Zarif, Rusya, İran ve Türkiye’nin Suriye’deki duruma siyasi çözüm bulma sürecini başlattıklarını söyledi.
Bakanların üçlü görüşme sonrasında bir basın toplantısı düzenlemesi bekleniyor.
Kaynak: Al Jazeera, Anadolu Ajansı, Reuters