Son yıllarda doğal gaz piyasalarında uzun dönemli ve petrol fiyatına endeksli doğal gaz kontratlarının yerini kısa dönemli ve esnek koşullara sahip spot kontratlar almaya başladı. Doğal gaz piyasalarında borsa fiyatlarına endeksli spot ticaretin ağırlığı artarken, buna bağlı olarak küresel doğal gaz fiyatlarında ciddi düşüşler yaşandı.
Bu fiyat düşüşlerinde sıvılaştırılmış doğal gazın (LNG) da önemli etkisi oldu. Türkiye, bu dönemde ucuz LNG ithalatına ağırlık verirken, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) geçen yıl daha uygun fiyatlı ve esnek koşullarda tedarik edilebilecek spot boru gazı ithalatının önünü açtı.
Bu kapsamda, EPDK tarafından işletilen elektronik platform üzerinden ilk kapasite tahsisatı eylül ayında yapıldı ve Türkiye-Bulgaristan sınırındaki Malkoçlar giriş noktasından Türkiye'ye ilk fiili spot boru gazı ithalatı gerçekleştirildi.
700 bin metreküp için elektronik ortamda anlaşmaya varıldı
Türkiye'nin bu ihaleyi gerçekleştirmesinin ardından Rus şirketi Gazprom Export da Türkiye'ye ilk kez ESP üzerinden gaz satmak için 5 ayrı ihale düzenledi. İhaleler sonucunda Gazprom Export, teklif veren bir şirketle aralıkta Türkiye'ye 700 bin metreküp doğal gaz satmak üzere elektronik platformda anlaşmaya vardı.
Böylece, Rusya ilk kez Türkiye'ye spot fiyatlarla doğal gaz satacak. İhale kapsamında tahsis edilen 700 bin metreküplük gaz kapasitesi aralıkta Malkoçlar-Strandhza giriş noktasından temin edilecek.
Teklifler 24 Kasım'da elektronik ortamda alınacak
Türkiye'nin LNG ithalatını artırması ve kaynak çeşitliliği sağlamasıyla Rusya'dan ithal ettiği gaz miktarında düşüş oldu.
Yılın ilk yarısında Rusya'dan alınan gaz miktarı geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 41,5 azalışla 4 milyar 678 milyon 66 bin metreküpe geriledi. Geçen yılın aynı döneminde Rusya'dan 7 milyar 993 milyon 86 bin metreküp gaz ithal edilmiş ve Rusya en fazla ithalat yapılan ülke olmuştu.
Bu yılın başından itibaren her ay spot boru gazı ithalatı için talep çağrıları ilan eden EPDK de aralıkta Malkoçlar giriş noktasından temin edilmek üzere spot boru gazı ithalatı için talep çağrısını duyurdu.
EPDK'nin ilanı kapsamında spot boru gazı ithalatı ihalesine katılmak isteyenler, 19 Kasım'a kadar başvuru yapabilecek. İhale için teklifler 24 Kasım'da elektronik ortamda alınacak.
"Türkiye, bölgesel piyasayı da şekillendiriyor"
EPDK Başkanı Mustafa Yılmaz, en büyük gaz tedarikçilerinden Rusya'nın Türkiye'yi bu platforma dahil etmesinin ülkenin bölgedeki rolü açısından önem taşıdığını söyledi.
"Bu gelişme, Türkiye'nin bölgesel ticaret merkezi olma hedefinin gerçekleşme yolunda hızla ilerlediğinin önemli bir sinyalidir" diyen Yılmaz, şunları anlattı:
"Rusya'nın Malkoçlar giriş noktasını da dahil etmesinin, özellikle Türkiye'de ilk spot boru gazı ithalatının gerçekleştirildiği döneme rastlamış olması dikkat çekici. Bu bizlere satıcı ülkelerin Türkiye'de yapılan düzenlemelere göre pozisyon aldığını gösteriyor. Türkiye güçlü, güvenilir ve rekabetçi bir doğal gaz piyasası oluşturma yolunda atmış olduğu adımlarla bölgesel piyasayı da şekillendiriyor."
Avrupa'nın en büyük 5 pazarı arasında
Yılmaz, Türkiye'nin 45 milyar metreküp seviyesindeki tüketimle Avrupa'nın en büyük 5 pazarı arasında yer aldığını söyleyerek, satıcı ülkelerle imzalanan ve birkaç yıl içinde kademeli olarak sona erecek uzun dönemli kontratların yeniden müzakere edilmesi sürecinde bu hamlelerin çok önemli olduğunu vurguladı.
Spot gaz ticaretindeki gelişmelerle birlikte Karadeniz'deki doğal gaz keşfinin de kontratların yeniden müzakere edilmesi sürecinde Türkiye'nin elini güçlendireceğine dikkat çeken Yılmaz, 2021'de devreye almayı planladıkları Vadeli Doğal Gaz Piyasası'nın da Türkiye'nin rekabetçi bir piyasaya kavuşması açısından büyük önem taşıdığını anlattı.