Sümeyye Ertekin Yıldız / TRT Haber
Uluslararası Hukuk Uzmanı ve eski BM İnsan Hakları Raportörü siyaset bilimci Richard Falk, Boğaziçi Üniversitesi'nde, TRT'nin global iletişim sponsoru olduğu "Gazze'den Sonra Uluslararası Hukuku Yeniden Düşünmek" konferansı için geldiği İstanbul’da TRT Haber'e konuştu.
Amerikalı bir Yahudi olan Falk, dindar bir ailede büyümedi. Buna rağmen gençliğinde İsrail’in Filistin’i işgali meselesine bir entelektüel olarak çok girmiyordu. Ancak daha sonra bu duruşunu değiştirdi ve BM raportörü olarak gittiği bölgede İsrail’in işgaline bizzat tanık oldu. Falk, yıllardır İsrail işgaline karşı duruşuyla biliniyor.
“Edward Said ile çok yakın bir dostluğum vardı ve o, Vietnam Savaşı'na karşı aktif olduğum dönemde bana takılırdı ve şöyle derdi: 'Neden Filistin meselesine bu kadar karışmaktan çekiniyorsun?' Pakistanlı bir arkadaşım da aşağı yukarı aynı şeyi söylerdi. İsrail'in Filistinlilere yaptıkları konusunda eleştirel olmadığımı değil, Amerikan toplumunda Siyonizm'i ve İsrail'in yaptıklarını eleştirmenin benim etkinliğimi azaltacağını düşündüğümün farkındaydım. Bu yüzden bir süre bundan kaçındım, ama sonra yavaş yavaş bu konuya çekildim ve Filistin mücadelesine derinden bağlı olan bazı insanlarla temas kurdum, onlardan etkilendim. Sonra sürpriz bir şekilde işgal altındaki Filistin için Özel Raportör olmam istendi. Beni bu göreve atamayacaklarını düşünüyordum çünkü Vietnam'dan sonra İran Devrimi sırasında sahip olduğum pozisyonum nedeniyle tartışmalıydım ve Paris'teyken İran'a geri dönmeden hemen önce Humeyni ile uzun bir toplantı yaptığım yaygın olarak alıntılanmıştı.“
"İsrail, antisemitizmi silah haline getirmişti"
Richard Falk, BM İnsan Hakları Raportörü oldu ve bölgeye gitti. Filistinlilerin maruz kaldığı zulmü yakından gördü. Raporları, açıklamaları ve bu konudaki duruşuyla İsrail ve Siyonist çevreden eleştiriler aldı.
“Bu iş beni derinlemesine içine çekti ve kendinden nefret eden Yahudi olduğum yönünde iftiralara maruz kaldım. Bunun bu pozisyonla birlikte geldiğini biliyordum ve elimden gelenin en iyisini yaparak bunu görmezden gelmeye çalıştım. İsrail'in dikkatleri başka yöne çekme politikasını uygulamaya çalıştığını biliyordum. Medyanın ve insanların mesaj yerine mesajcı hakkında konuşmasını sağlıyorsunuz ve İsrail o dönemde politikalarını ve uygulamalarını savunmaya çalışmayı bırakmıştı ve antisemitizmi bu şekilde silah haline getirmişti.”
94 yaşındaki Profesör Falk, soykırıma uğramış bir ırkın Filistin’de başka bir halka soykırım yapmasını ise tarihsel bir perspektifle cevaplıyor.
“Sık sık şu İngiliz şairin sözünü alıntılarım: 'Kendisine kötülük yapılanlar, kötülük yapar.' Bu, İsrail'in Filistin halkına yaptıklarını tanımlamak için kısa yol bir ifade olabilir. Öncelikle, Bush sorununu Filistin halkının pahasına çözmek, antisemitizmin Avrupa'da bir sorun olduğu ve Filistinlilerin bu konuda gerçek bir rolü olmadığı gerçeğiyle ilgiliydi. Bu, sömürgeci bir zihniyetle ele alındı; yerli halkın tutumlarını dikkate almanıza gerek yokmuş gibi. Batı'daki liberal demokrasilerin hepsi sömürgeci bir referans çerçevesinde başladı, ABD, Kanada, Yeni Zelanda ve Avustralya dahil. Bunların hepsi, İngiltere'den kopmuş kolonilerdi ve her biri temelde kendi nüfuslarını soykırımsal bir marjinalizasyona tabi tuttu. Bir yerleşimci sömürge girişimini hakim kılmak için politikalar ve uygulamalarla egemenliği sağladıktan sonra, daha aşırı bir yaklaşıma başvurur, ki soykırım bu aşırı örneklerden biridir. İsrail'de, Siyonist bir proje vardı; sadece 1948'deki bölünmenin kabul ettiği kısmı işgal etmek değil, aynı zamanda Doğu Kudüs ve Batı Şeria'yı da kapsayan vaat edilen toprakları ele geçirme fikrinden asla vazgeçmediler.”
“Ya gidersiniz ya da sizi öldürürüz"
Richard Falk, 2008 yılında 6 yıl boyunca Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Raportörü olarak Filistin’de çalışmalar yaptı. Falk’a göre İsrail’in Filistinlilere tutumu “ya gidersiniz ya da sizi öldürürüz” şeklindeydi.
“Yaptığım ziyaretlerde, İsrail’in Filistinlilerin vatanlarını, ya terk etmelerini sağlamak ya da tamamen apolitik hale getirip direniş göstermeden durumu kabullenmelerini sağlamak için her şeyi yapacaklarını görüyordum. Filistin direnişi, İsrail baskısını doğurdu. İsrail aşırı dinci gruplarla koalisyon kurduğunda yerleşimcilere, Filistinlilere karşı şiddet uygulamaları için yeşil ışık yakan yeni bir yapı oluştu. Bu, "Ya gidersiniz ya da sizi öldürürüz" temel fikrine dayanan bir ilerlemeydi. Bu aşırıcılık, soykırımın öncüsüydü. 7 Ekim'deki Hamas saldırısı, yapmak istedikleri şeyi, yani zorunlu tahliyeyi gerçekleştirmek için bir bahane oldu.”
Falk İsrail’in Gazze’de dokuz aydır sürdürdüğü saldırıların açık bir şekilde soykırım olduğunu dile getirdi.
“Gazze’de yaşanan çok açık bir soykırım örneğidir. Soykırım suçlamasının yasal olarak doğrulanması, özellikle Başbakan Netanyahu ve savunma bakanının niyet beyanlarıyla sağlanmıştır. Bu, başından itibaren savunmasız durumda olan sivillerin kasıtlı ve sürekli olarak öldürülmesi ve işgalci İsrail'in idari kontrolleri altındaki sivilleri koruma yükümlülüğünü göz ardı etmesiydi. Bu bana göre açık bir soykırım vakasıdır. Elbette, bu yetkili bir görüş değildir çünkü Uluslararası Adalet Divanı tarafından tam olarak belirlenmemiştir ve yetkili bir görüş için nihai kararını beklememiz gerekmektedir. Şu ana kadar verilen geçici tedbirlerde Divan, bu durumun soykırım olduğuna dair bir inanç taşıdığına dair bir işaret vermektedir. Bu, makul kanıtlar olarak adlandırılır.”
“Filistinli grupların direniş hakkı var”
Richard Falk, İsrail ve Batılı Devletlerin Filistinli direniş grupları terörist ilan etmesinin doğru olmadığını dile getirdi.
“Direnmeleri gerekiyor, ama uluslararası insancıl hukukun sınırları içinde. Yani, sivilleri kasıtlı olarak öldüremezler. Savaş ve uluslararası ceza hukukuna tabidirler. Uluslararası hukukta sömürgecilik karşıtı savaşlar bağlamında, oybirliğiyle kabul edildiği üzere, direnme hakları vardır. Filistinliler, bu direnişi, sömürgecilik karşıtı bir savaş olarak görme konusunda sağlam bir temele sahiptir. Balfour Deklarasyonu ilk yayınlandığında, Filistin'deki Yahudi nüfusu sadece yüzde sekizdi ve küçük, önemsiz bir azınlıktı. BM'nin bölünme ilan ettiği dönemde Yahudi nüfusu yüzde 40-43 civarına yükselmişti. Filistin'deki halkla danışma çabası yoktu. Bu, Nazi hareketini erken aşamalarda durdurmak için yeterince çaba göstermemiş olmaları nedeniyle Batılıların bir tür suçluluk ifadesi olarak dayatılmıştı. İşgalin baskıcı doğasını anlamak için Filistin’e gitmeniz ve orada insanlarla konuşmanız, onları dinlemeniz gerekiyor. Orayı deneyimlemeden neler yaşandığını anlayamazsınız. Zira her ailenin korkunç hikayelerini dinlemeniz gerekiyor. Benim için Filistin topraklarını karış karış gezme göz açıcı bir deneyim oldu.”
Amerikalı profesör, İsmail Haniye suikastını ise İsrail’in kendi başarısızlığını örtme çabası olarak yorumluyor.
“Sadece onu öldürmediler, aynı zamanda onu Tahran'da öldürdüler, yani bölgede baş düşmanları olarak gördükleri ülkede. Bu, dikkati bir ölçüde daha geniş bir çatışmaya kaydırma girişimi olarak görülmeli, bu çatışma Batılı güçleri, özellikle de ABD'yi içine çekecektir. Bu stratejinin başarılı olup olmayacağı şu an için oldukça belirsiz.”
“Hamas İsrail’in soykırımından güçlenerek çıktı”
Falk’a göre İsmail Haniye gibi diyaloğa açık birinin öldürülmesi kısa vadede ateşkesi ve müzakereleri sekteye uğratacak.
“Bence her şey planlandığı gibi gitmedi. Bu suikast, en azından şimdilik müzakereleri öldüren, kasıtlı olarak kışkırtıcı bir şeydi ve bu sadece müzakerelerin değil, ateşkes müzakerelerinin de en azından yeni bir tutum oluşana kadar ertelenmesine neden oldu. Bu, İsrail'in Netanyahu'dan ve İsrail'in Hamas'ı yok etme girişiminin başarısızlığından dikkati dağıtmak için bölgede daha geniş bir savaş istediğini gösteriyor. Hamas, İsrail'in soykırımsal kampanyasından güçlenerek çıktı ve bu, Netanyahu'nun dikkati başka konulara çekme arayışındaki diğer başarısızlıklarına eklendi. Şu an için bunun büyük bir tehlike olduğunu ve bölgedeki halklar için çok korkunç olacağını düşünüyorum, çünkü bunun nereye varacağını bilemezsiniz. Birinci Dünya Savaşı'nın Veliaht Prens Ferdinand'ın suikastıyla başladığını hatırlamak gerekir. Suikastlar, öngörülemeyen zincirleme reaksiyonlara neden olabilecek sembolik olaylardır ve bu, korkunç bir bölgesel veya küresel patlamayla sonuçlanabilir."
ABD’nin özellikle bu süreçte İsrail’e koşulsuz desteğinin kendisi için büyük bir hayal kırıklığı olduğunu ifade eden Falk, İsrail başbakanı Binyamin Netanyahu’nun Kongre’de konuşmasını ise utanç verici olarak değerlendiriyor.
“Netanyahu’nun Kongre’de konuşması ABD hükümeti için utanç verici”
“Kişisel olarak, Amerika'nın İsrail'i bu kadar güçlü bir şekilde desteklemesi benim için büyük bir hayal kırıklığı. İsrail'e karşı çıkmasını beklemiyordum, ancak açıkça soykırımsal bir kampanyaya bu kadar aktif olarak katılmasını ve ardından baş suçluyu bir kahraman olarak davet etmesini beklemiyordum. Amerikan Kongresi ise ABD hükümetinin en utanç verici girişimlerinden biridir.”
ABD’de geniş çaplı Filistin yanlısı protestolara dikkat çeken Richard Falk ülkede halk ile yönetim arasında büyük bir uçurum oluştuğuna dikkat çekti.
“Halk ile hükümet arasında giderek büyüyen bir uçurum var ve hükümet, vatandaşların iradesine karşı duyarsız. Filistin meselelerinde, sıradan Amerikalıların ezici bir çoğunluğu aşırı derecede İsrail yanlısı politikayı desteklemiyor ve öğrenci protestoları bu durumu gün yüzüne çıkarıyor. Akademik özgürlük krizine karşı çok iyi finanse edilmiş Siyonist tepkisi, halk veya sivil toplum ile yönetici elit arasında büyük bir uçurum yarattı. Protestoların çoğu en etkili şekilde "Jewish Voices for Peace" (Barış İçin Yahudi Sesleri) adlı STK tarafından organize ediliyor ve bu örgüt giderek artan bir şekilde İsrail-Filistin konusundaki hükümet pozisyonuna karşı çıkıyor. Onlar, İsrail'in ziyaretine karşı düzenlenen gösterilerde çok aktif oldular ve Filistin devletine derinden bağlılar. Ayrıca derhal kalıcı bir ateşkesi savunuyorlar ve kısa vadede İsrail'i desteklemiyorlar. Şu anda politikaya karşı çıkan küçük bir Kongre üyesi grubu var, örneğin Demokratların yarısı Kongre'ye yapılan konuşmayı boykot etti ve katılmadı. Başkan adayı olan Başkan Yardımcısı Harris, bu etkinlikle ilişkilendirilen Kongre'de bulunmamayı özellikle önemsedi ve bu önemli bir psikolojik gelişmeydi.”
“BM zayıf olmak üzere tasarlandı”
Amerikalı Profesör Richard Falk, İsrail’in on aydır devam eden soykırımını, II. Dünya Savaşı sonrasında dünyada barış ve güvenliği sağlamak amacıyla kurulan BM sisteminin önleyemediğini, dolayısıyla sistemin tıkandığını söylüyor.
“BM zayıf olmak üzere tasarlandı. Eğer gerçekten kendi tüzüğünü yerine getirebilecek güçlü ve etkili bir uluslararası hukuk organı isteseydiniz, dünyadaki en güçlü ülkelerin veto hakkına sahip olmasını istemezdiniz. 1945'te İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra ortaya çıkan örgüt, birçok faydalı şey yaptı ama savaşın önlenmesi ve temel insan hakları konularında, daha güçlü bir BM umanları hayal kırıklığına uğrattı. Sonuç olarak, bir yanda ABD, Çin ve Rusya gibi jeopolitik önceliği olan bir sistem var, diğer yanda geniş bir örgüt var. Egemen devletler, bir yandan jeopolitik baskılarla, diğer yandan barış ve adalet, insan hakları konularıyla ilgilenen uluslararası hukuk baskılarıyla karşı karşıya kalıyorlar. “
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın “Dünya Beşten Büyüktür” sloganına da değinen Falk, başka bir dünyanın mümkün olduğunu dile getirdi.
“Ben de sık sık sayın Erdoğan’ın bu ünlü sloganını alıntılarım ve başka bir dünyanın mümkün olduğunu söylerim. Bu, gerçekçi bir umut kaynağı olarak tutmamız gereken bir şeydir. Başarısızlıkları dikkate alırsınız, ancak daha iyi bir gelecek için çalışırsınız.”