Suat Taşpınar / BBC Türkçe
Dün gece ABD Başkanı Barack Obama’yı telefonla arayıp konuşan Putin, “görüşmeler yoluyla tarafların kalıcı barışı sağlama çabalarına destek verilmesi gerektiğini” vurguladı.
Rusya lideri, Savunma Bakanlığı’nın Suriye’de koyduğu hedefe ulaştığını, Tartus deniz üssü ve Hmeynim hava üssü korunmak kaydıyla, bugünden itibaren geri çekilmenin başlayacağını duyurdu.
Kommersant gazetesi, bugünkü manşetinde Rusya Genelkurmay kaynaklarına dayanarak, Suriye’de 50’den fazla savaş uçağı ve helikopter bulunduğunu, bunların çok azının kalacağını duyuruyor.
Yine ordu kaynaklarına atfen, operasyonlarda Kremlin’in ana hedeflerinden birisinin bazı silahların savaş şartlarında denenmesi olduğunu ve bu amaca ulaşıldığını yazıyor.
Rusya Suriye operasyonu ile ne umdu, ne buldu ve neden geri çekilme kararı alındı?
Bu soruya analistler farklı yanıtlar veriyor.
BBC Rusça'ya konuşan analistlerden Igor Sutyagin, “İlk tepkim paranın bitmiş olabileceği” diyor.
Sutyagin, “Hatırlayın, bir ay önce birliklerimizin orada terörizme karşı nihai zafer kazanılana kadar kalacağı söyleniyordu. Şimdi bunu hatırlatıp soruyorlar: IŞİD’e ne oldu? Sonu getirildi mi ki? O zaman neden çekiliyorsunuz?” argümanını dile getiriyor.
Rus analist, “Ama yine de Rusya’nın üsleri sonsuza kadar kalıyor. Ağustos'ta bunun anlaşması imzalandı. Ne zaman istenirse yeniden dönülebilir” diye ekliyor.
Önde gelen analistlerden Gleb Pavlovski, Rusya’nın bu adımının ABD ve Suriye yönetimi ile anlaşma dahilinde atıldığını düşünüyor.
Pavlovski, “Rusya bazı hedeflere kesinlikle ulaştı. Suriye ordusu pozisyonunu güçlendirdi. Putin Suriye politikasında şu anda kazançlı pozisyonda iken çıkarak doğru yapıyor” diyor.
Ayrıca Pavlosvki bir başka önemli noktaya dikkati çekiyor:
“Rusya genelde gerginliği tırmandırma sanatını iyi biliyor, gerginlikten çıkışı değil. Eğer bu sefer farklı bir şey olursa bu Ukrayna için de çıkmazdan kurtulmak için iyi bir sinyal olabilir. Çünkü orada da ilk adımın atılması lazım. Kiev bunu yapamaz.”
Moskovski Komosmoltes’in manşetindeki Olga Bojyeva imzalı analizde, “Putin yine dünyaya şablonlara uymayan, sıra dışı ve herkesi şaşırtacak kararlar alma gücü olduğunu gösterdi. Politik açıdan Putin kazançlı bir karar verdi. Afganistan’da ABD’nin haline düşmeden, köşeye sıkışmadan çekiliyor” deniyor.
Yazıda, “Suriye deneyimi, tüm dünyaya Rus ordusunun hızlı ve etkili şekilde, kendi sınırlarının çok uzağında operasyon yapıp hedefe ulaşabileceğini gösterdi. Putin’in kastettiği bu” diye ekleniyor.
Aleksandr Baunov, Suriye’de “herkesin IŞİD’e karşı birleştiği, ateşkesin yürürlükte olduğu, kimsenin kimseyi bombalamadığı” bir dönemde Rusya’nın çekilme kararı aldığını, bunun olumlu bir tablo yarattığını vurguluyor.
Diğer yandan Carnegie Moskova Enstitüsü’nden Aleksey Maleşenko şu yorumu yapıyor:
"Eğer Rusya çekildikten kısa süre sonra Esad da iktidardan inerse Rusya'nın kazançlı çıktığı şüpheli olur. Ama Esad masada ve bir süre daha görevde kalırsa amaca ulaşıldı demektir. Tehlike, Rusya çekildikten sonra yeniden savaşın alevlenmesi. Putin bir şaşırtma ustası. Ama bu karar, yarım saatte alınmış bir karar değil. ABD ile müzakerelerde de sinyali verilmiş olabilir. Rusya rasyonel ama riskli bir karar aldı. Doğru bir karar olup olmadığında Suriye'deki gidişata bakarak karar vereceğiz. Özellikle Ukrayna'da ne olacağına bakmamız lazım."
Askeri uzmanlardan Anatoli Hramçihin ise, “Putin’in Suriye’ye girmekteki başlıca amacı Rusya’nın prestijini sağlamak ve Batı’yı kendisi ile eşit şartlarda konuşmaya zorlamaktı. Bu amaç yerine getirildi” diyor.
Federasyon Konseyi Savunma ve Güvenlik Komitesi Başkanı Viktor Ozerov, “Rusya, Suriye’de barış gücü liderliğine soyundu. ABD’de, Avrupa’da toplumsal düşünceleri değiştirdik” diye Putin’in kararını savunuyor.
Bu arada pek çok analist, Rusya’nın yaşadığı ekonomik darboğazda operasyon maliyetinin gittikçe dayanılmaz bir noktaya geldiği, işin ekonomik yönünün de Putin’in son kararında etkili olduğu yorumunu yapıyor.
Cenevre’de müzakereler başlamışken Putin’in bu açıklamayı yapmasının ayrıca Esad’a “Sonsuza kadar senin için savaşamayız, masaya otur ve uzlaş” mesajı olduğu da düşünülüyor.
Suriye’de deniz ve hava üssünü güvenceye aldıktan sonra çekilme kararı alan Rusya’nın bir süre “bekle gör” politikası izlemesi bekleniyor.
Bu arada Putin'in çekilme kararını ilan etmesinden sonra Türkiye açısından kritik olan bu soru da gündemde.
24 Kasım'da Rus uçağının düşürülmesinin hemen ardından Rusya'nın bölgeye yerleştirdiği S-400 füzeleri, güney sınırını Türkiye için fiilen "uçuşa yasak bölge" haline getirmişti.
Rus hava savunma sistemleri S-400'lerin Suriye'de kalıp kalmayacağı sorusuna Kremlin Sözcüsü Dmitri Peskov lu yanıtı verdi:
"Bilmiyorum. Devlet Başkanı, Hmeymim ve Tartus üslerinin güvenliğinin havadan, karadan ve denizden sağlanması gerektiğini söyledi, bu açıklamayla yetineceğiz."