28 Şubat sürecinde üniversitelerde uygulanan kılık kıyafet yasağı dolayısıyla binlerce öğrenci kazanılmış hakkını kaybetti. CHP milletvekili Prof. Nur Serter’in rektör yardımcısı sıfatıyla İstanbul Üniversitesinde icad ettiği ikna odası ise bir kara leke olarak hala Türkiye’nin alnında. Ne mucidi yargı karşısına çıktı üstelik, ne ‘imha edeceğim’ dediği görüşme kayıtları güvenli bir yere alındı. İkna odasına giren ve ‘beddua ediyoruz’ diyen kız öğrencilerse açtıkları davaların görülmesinde ısrarcı. Üç değerli tanık ile ikna odalarında ne olduğunu konuştuk.
Röportaj: FADİME ÖZKAN / STAR
İkna odalarında psikolojik işkence gören, okullarına devam edebilmek için şapka, bere veya peruk kullanmaları bile engellenen öğrenciler ‘kasetler bende ama imha edeceğim’ diyen Serter’in yargılanmasını istiyor.
Gülşen Demirkol, siz 28 Şubat’ta İstanbul Üniversitesi öğrencisiydiniz ve sonrasında ‘Psikolojik İşkence Metodu Olarak İkna Odası’ adında bir kitap yayınladınız. Söyler misiniz ikna odasında ne oluyordu?
98 yılı başında İstanbul Üniversitesinin tüm kayıtları ilk defa Avcılar Kampüsünde yapıldı. Normalde her öğrenci kendi fakültesinde kayıt olurdu. Avcılar’a gittiğimde yeni kayıt olacak kardeşlerimizin ne yaşadıklarına tanıklık ettim. Okul kapısından içeriye sadece kayıt olacak öğrenci ve anne babası alınıyor, anne baba da bir aşamadan sonra ilerleyemiyordu. İki aşamalı bir uygulama vardı.
Öğrenci yalnızlaştırılıyordu yani.
Kesinlikle. Bahçede tam bir şenlik havası var. Müzik çalınıyor, Atatürkçü Düşünce Derneği’nden öğrenciler stantlar açmışlar, janjanlı bir hava var. Fakat kayıt için okula giren başörtülü öğrenciler ağlayarak dışarı çıkıyordu. Neden diye sorduk. Biri ağlayarak “içerde kamera var, bizi çekiyorlar” dedi. Hepsi dağılmış vaziyetteydi. Ben de bunu not aldım.
Niye not aldınız, anlamadım.
Yasak uygulamalarının ve eylemlerimizin güncesini tutuyordum zaten. O günlük Ayşegül Çetin adıyla yayınlandı. O alışkanlıkla o gün olanları da bir kenara yazdım. Ertesi yıl da bu benim ümmete borcumdur diye ikna odasında olanlar üzerine çalıştım. Kolay olmadı. İkna odasına girip başını açmayanlar İstanbul’dan dağılmışlar, herkes şehrine dönmüş, onlara ulaşmak imkansız. Ben de Nur Serter’in teorik olarak “ikna ettik” dediği öğrencilerden 25, 30 tanesiyle görüştüm.
Peki olay nasıl gerçekleşmiş?
Kayıt sırasındayken onları diğer öğrencilerin arasından ayırıyor, ayrı bir odaya alıyorlar. Bir liste var ellerinde, bazı isimlerin başında T harfi var, türbanlı anlamında. Konuşma sohbet gibi başlıyor ama aslında psikolojik yöntemlerle bir sorgulamaya ve ikna metotlarına dönüyor. Zaten öğrencinin tecridi bilinçli bir yöntem. Odada sürekli aynı cümle tekrar ediliyor: ‘Başını açmazsan kesinlikle okula giremeyeceksin’ deniyor ya da ‘bak bu kadar emeğin boşa gidecek’ ya da ‘sen çok güzelsin’. ‘Şu anda burada -yani kameranın, erkek kameramanın önünde- başını açmazsan kaydını kesinlikle yapmayız’ deniyor. Bu kesinlikle suç. Onu psikolojik olarak çökertmeyi hedefliyorlar. Mahremiyete saldırı bu. Zaten kızlardan biri kamera karşısında fenalık geçiriyor. Müslüman bir zihnin saçındaki kılları göstermesinin onun değerlerine zarar vereceğini bile bile bunu yapıyorlar. Ona ‘ben yenildim’ dedirtmek istiyorlar. Zaten yasağın kendisi sizden olmadığınız biri olmanızı istediği için de bölücü bir şey.
Kızlara bir de belge imzalatılmış?
Evet, bir tür taahhütname. Kişisel bilgileri isteniyor, hangi ilkokul ortaokul liseden mezun oldun, hangi dershaneye gittin soruları var. En altına da, “bundan sonra okulun hiçbir yerinde başörtülü olarak bulunmayacağıma, kurallara uyacağıma söz veriyorum” yazıp altına imza atmanı istiyorlar.
Sonra peruk hadisesi mi başlıyor?
Perukçular vitrinlerine o dönem ‘tesettür peruğu bulunur’ diye yazdı mesela. Peruk güzelleşmek için alınan bir şey fakat tesettür peruğu özellikle çirkin ve onun gerçek saç olmadığını ifade ediyor. Okula giren kızlar bu perukları kullanarak kendilerini zorlayanlara ‘ben ikna olmadım, peruk takıyorum, kafamın içini değiştirmedim, köprüyü geçene kadar böyle, bunu görün’ demiş oluyor. Üzerlerinde bol uzun pardösüler, başlarında kocaman bir peruk.. Bununla baş edemeyince bu sefer ‘ideolojik peruk yasaktır’ demeye başladılar. Peruk, şapka, bere yasak dendi. Saçını kazıtarak okuluna devam edenler oldu.
Şimdi ne yapılmasını istiyorsunuz?
1) Nur Serter’in o kasetleri bize teslim etmesini 2) İkna odalarında hangi memur ve öğretim görevlileri görev aldıysa ortaya çıkarılması gerekiyor. Odada bir kameraman var. İki psikologdan bahsediliyor. Kim bu insanlar? Artık 28 Şubat’ın bir darbe olduğunu herkes kabul ediyor. Bu yapılanların bedelini ödeyen insanlar var. Hayatlarının akışı bozuldu, on yıllarına mal oldu. Bugün hak iadeleri oluyor ama aynı şey değil. Ben o dönem yüksek lisansı kazanmıştım ama gidemedim. Şimdi yeniden başlasan da ergen bir çocuğun ilkokul sırasına oturması gibi hissediyorsun. Belki de ben bugün üniversitede çalışıyor olacaktım. Neden olamadım?
Nur Serter’e ne demek istersiniz?
Özür dilemesini istiyorum. Yetmez ama en azından bu hakkı teslim etmesini isterim. Kendini, kızını bizim yerimize koymasını isterim. Yoksa bilsin ki ikna odasına girenler ona dua değil, beddua ediyorlar.
'28 Şubat döneminde kapıdaki güvenliğe bir tutam kıl gösteremezseniz okulunuza giremiyordunuz'
Hanife Gökdemir, siz Nur Serter’e dava açtınız. Önce sizi tanıyabilir miyiz?
1979 İstanbul doğumluyum. Bakırköy İHL mezunuyum. İlk tercihim olan İstanbul Üniversitesi Tarih bölümüne 1997’de girdim.
Ve 98’de de ikna odasına?
28 Şubatla gelen yasakla ikinci sınıfta tanıştım. Okula alınmayışımızla kapı önü bekleyişler ve eylemler başladı. Yasağın uzantısı olarak ikinci sınıfta ikna odasına alındık.
Odada diğer öğrencilere de yapılan konuşmalar yapıldı. Daha sonra ne oldu?
Onların istediği olmayacaktı; ne okulu bırakacaktım ne başımı açacaktım. Bu yüzden başörtüsünün üzerine bere, şapka takarak sadece sınavlara girebilecek şekilde okula gittim. Son sınavı verdikten sonra diplomamı almak için bile okula gitmedim. Ben diplomamı bu okuldan başörtülü şekilde alacağım’ diyordum. Bunun için 10 yıl bekledim.
Tüm bunlar olup biterken neler hissettiniz, neler düşündünüz?
Bu insanlar kim, hangi hakla inançlarım ve yaşamım hakkında tasarrufta bulunabiliyorlar diye düşünüyordum. Aylarca süren protestolar, davalar karşısında olumlu tek gelişme olmamış, sesinizi duyuramamışsınız. Tam bir umutsuzluk içinde size dayatılan şeye boyun eğme psikolojisindesiniz. Ama bu, görünüşte bir kabulleniş. İçten içe ise büyüyen bir isyan. Sıcak günlerde başınızda bere var ve gülünç şekilde okula girdiğinizi hayal edin. Arkadaşlarınıza görünmemek için yol boyu dua ediyorsunuz. Bakışlarla karşılaşmamak için başınızı yerden kaldırmıyorsunuz. En kısa yolları, anfide en arka sıraları hesaplıyorsunuz. Kapıdaki güvenlik sizi içeri alabilmek için bir tutam da olsa ‘kıl’ görmek istiyor. Hocanız kılığınızdan dolayı sizi tanıyamıyor. Bir kere bile zevkle ders dinleyememiş olarak mezun oluyorsunuz. Başkalarının tuttuğu notları rıza minnet alıp sınava çalışıyorsunuz. Çıkışta başörtünüzü takacağınız bir lavabo araştırıyor hiçbir hocaya yakalanmamak için koridorlarda koşuşturuyorsunuz
Size bunca şeyi yaşatanlar hakkında dava açmak için niye 12 yıl beklediniz peki.
Bu 10 yıl boyunca yasağın etkileri sürüyordu, demokratik bir yapı hala oluşmamıştı. İşin fikir babası Nur Serter henüz bunu kabul etmiş değildi. Ta ki Kasım 2010’da sizin yaptığınız röportajda bu suçu ikrar edene kadar. Büyük ihtimalle suçunun üzerinden 10 yıl geçmesine bağlı olarak, zaman aşımına güvenerek yapmıştı. Fakat yanılmıştı çünkü hukuken suç delilinin ortaya çıkması veya suçlunun itirafı zaman aşımını ortadan kaldırır. Röportajı okuduktan bir kaç gün sonra dava açtım, suç duyurusunda bulundum.
Tam olarak neden davacısınız?
Öncelikle elinde imha edeceğini söylediği kayıtların adli emanete teslim edilmesi, suç delillerinin karartılmaması için tedbir davası açtım. O dönem rektör yardımcısı olması sebebiyle -devlet memuru- üniversitenin arşivinde bulunması gereken kayıtların şahsında tutuluyor olması ayrıca suç. İkinci olarak ikna odalarında görev yapmış kişilerin kimliklerinin tespit edilmesi ve son olarak da başta Nur Serter olmak üzere bu kişilerin cezalandırılması için ceza davası açtım.
Dava görülemiyor değil mi şu an?
Serter CHP milletvekili, dokunulmazlığı var, bir şey yapılamıyor, evi aranamıyor.
Sonuç alacağınız umudunuz var mı?
30 yıl sonra bu ülkede Kenan Evren yargı önüne çıkıyorsa ben 14 yıl daha bekleyebilirim. Yeter ki bunca insanın hayatını karartanlar hesap versin ve cezalandırılsın.
TBMM’ye bir çağrınız var mı?
Serter’in dokunulmazlığı kaldırılsın. Suçlular tespit edilsin cezalandırılsın. Yasak sadece üniversitelerde kaldırıldı o da kısmen. Her alanda serbestlik için anayasal düzenlemeler yapılsın. İkna odaları Meclis İnsan Hakları Komisyonu gündemine taşınsın.
Nevin Karakuş sizi de tanıyalım.
1971 Hopa doğumluyum. Artvin İHL mezunuyum. Yasakla ilk kez 1989’da karşılaştım. Atatürk Ün. İlahiyat Fakültesini kazandığım halde gidemedim, hayat bir şekilde devam etti. 1995’te yeniden sınava girdim, İstanbul Ün.’nde Belge Bilgi Yönetimi bölümünü kazandım. Üç yıl sorunsuz okudum ama 98’te yasak nedeniyle 3. sınıftan ayrılmak zorunda kaldım. Af çıkınca 15 yıl sonra okuluma döndüm, şu an dördüncü sınıftayım.
Tebrik ederim. 1998’e dönersek.. Siz de ikna odasına girdiniz değil mi?
Evet. İstanbul Üniversitesini kazanan öğrencilerin ilk kez o yıl kayıtlarının Avcılar Kampüsü’nde yapılacağını duymuş ve açıkçası bunda bir bit yeniği aramıştık. O dönem de Mazlumder’de gönüllü olarak çalışıyordum. Dolayısıyla insan hakları özgürlükler konusunda alt yapımız, bilincimiz vardı. Avukatları, medyayı durumdan haberdar ettik, noterle birlikte Avcılar’a gittik. Orada bir insanın yaşayabileceği nadir anları yaşadık.
Ne gibi anlar?
Dışarı ağlayarak çıkan, hezeyanlar içinde kızlar gördük. Mesela bir kız dışarıda başını açtı, babasına sarılıp ağlama krizine girdi. Öğrendik ki içerde bir oda ve Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği üyeleri var. Kamera var ve ikna yöntemleri deneniyor. Başını açarsan kayıt olacaksın yoksa öğrenim hayatın başlamadan bitecek, diye tehditvari konuşuyorlar.
Size de bunu mu yaptılar?
Ben şunu yaşadım. 4. sınıf kaydı için başörtülü fotoğrafımı ve diğer evraklarımı hazırladım, vermek istedim ama okulun hiç bir yerinde başörtülü bulunmayacağıma dair taahhütnameyi imzalamadığım için kabul etmediler. Diğer öğrenciler arasından alınıp bir odaya yönlendirildim. Masa, sandalye ve orta yaşın üzerinde bir hanım vardı içerde.
Kendini size tanıttı mı?
Sadece hocayım dedi. Emeğim üzerinden konuştu daha çok. 4. sınıfa gelmişsin, yazık değil mi emeğine ailene, dedi. Açıp okumazsam öğrenim hayatımın biteceğini söyledi. O konuşurken ben kendimi dışlanmış, aşağılanmış hissettim. Zaten başörtülüler eğitimsizdir, köylüdür, fakirdir bakışı vardır ya. O an bir savunma mekanizması geliştirdim ve “Ben İtalyan Kız Lisesi mezunuyum. Babam büyük bir işadamı, annem müdür. Türkiye’ye okumak için geldim, başörtüsü benim kendi seçimim” dedim. O an yüzünü görmeliydiniz! Bunu asla unutamam.
STAR