Yıldıray Oğur’un Karar’da yayımlanan konuyla alakalı köşe yazısı (25 Eylül 2019) şöyle:
Atmosferdeki Nefret Salınımını Artıran Küçük Kız…
Yönetmen bir dedenin torunu, aktör bir babanın ve opera sanatçısı bir annenin kızı olarak 2003 yılında dünyanın en refah ülkesi İsveç’in Stockholm şehrinde doğdu Greta. Nobel Kimya Ödülü kazanmış isimlerin çıktığı, eğitimli, varlıklı, meşhur bir aile içinde büyüdü.
İlk kez sekiz yaşında iklim değişikliği meselesinden haberi olmuş.
11 yaşında ise yemek yemeyi, konuşmayı kesip vücudu uyuşmaya başlayınca ailesi doktora götürmüş.
Başlangıç düzeyinde bir otizm olan asperger teşhisi konmuş. Aynı zamanda obsesif-kompulsif bozukluk, seçici mutizm gibi sorunları da çıkmış.
Zaman zaman konuşurken yaşadığı zorluklar, duygularını kontrol edememesi, aşırı tutkulu ve öfkeli halleri, yüzünde beliren ifadeler, utangaçlığı, asosyalliği bu yüzden.
Ama iklim değişikliği mücadelesine tutkuyla bağlanması, “yönlendiriliyor herhalde yoksa o yaştaki çocuk bunları nereden bilecek” gibi dedikodulara neden olan üstün zekası da yine bu yüzden.
Fedakarlığın ve adanmışlığın şüpheli bulunduğu bir dünyada, konfor ve lüks içinde yaşayabilecek İsveçli bir kız, 13 yaşındayken dünyadaki karbon ayak izini küçültmek için veganlığı seçmiş, uçakla seyahati bırakmış, bütün hayatlarını uçarak kazanan sanatçı ailesini de buna zorlamış.
Sonra 2018 yılında 15 yaşındayken cuma günleri okulu kırıp Stockholm’de elinde “İklim için okul boykotu” pankartıyla tek başına İsveç Parlamentosu önünde oturma eylemine başlamış. Kışın bütün şehir karlar altındayken bile o parlamento duvarının önünde oturmaya devam etmiş.
Tabii ki haliyle küçük bir kızın bu kararlı eylemi medyanın ilgisini çekmiş.
Şimdi “kesin proje bu” diyenlerin anlamadığı hikaye böyle başlıyor.
2018 yılında son 200 yılın en sıcak yazını yaşamış İsveç’te, hükümetten imzaladığı Paris Anlaşması’nın gereğini yapmasını isteyen Greta’nın talebi kimseye lüks ya da çocuksu gelmemişti.
Önce İsveçli yaşıtları, sonra Avrupa ve ABD’deki yaşıtları iklim değişikliği için benzer okula boykotlarına başladılar. 200 şehirde, 40 bin çocuk bu eylemlere katıldı.
Ama Greta hiç bir zaman çevre için mücadele eden İsveçli şirin bir akitivist kız olmadı, tam tersine öfkeyle, bağırarak, ağlamaklı konuşmalar yaparak hatta bazen “geleceğimin içine sı..yorsunuz” gibi sert ifadeler kullanarak derdini anlatmasıyla dikkat çekti. Özel durumu onun mesajını güçlendirdi.
Sanki Allah ya da doğa hangisine inanıyorsanız, insanlığı uyarmak için, doğanın içinden çıkmış gibi duran, konuşmaları, üslubu rahatsız edici bu kızı göndermiş gibiydi.
Aynı üslupla Polonya’daki iklim zirvesinde dünya liderlerini, Davos’ta dünyanın zenginlerini, İngiliz Parlamentosu’nda lordları, Avrupa Birliği liderlerini azarladı. Küçük bir sarışın İskandinav kızın çevre için eline tutuşturulan tatlı bir konuşmayı okumasını bekleyenleri her seferinde rahatsız etmeyi başardı.
En son da karbon emisyonunu artırdığı için uçmayı reddettiğinden, 15 günlük zorlu bir seyahati göze alıp tekneyle okyanusu aşarak New York’a gitti ve Birleşmiş Milletler Zirvesi’nde dünya liderlerine epeyce epik, sert, öfkeli bir üslupla “Boş sözlerinizle benim düşlerimi, çocukluğumu çaldınız. Buna ne cürret” diye seslendi.
Dünden beri bu konuşması yüzünden Türkiye’de ve başka ülkelerde yerden yere vuruluyor.
16 yaşında asperger bir kıza, elinde olmayan mimikleri, kontrol edemediği duyguları, tutkulu hali yüzünden “oynuyor” “samimiyetsiz” deniyor, başka güçlerin “projesi” olduğu iddia ediliyor.
Halbuki sosyal medya profiline asperger olduğunu yazacak kadar özgüvenli Greta. Çünkü bunun bir hastalık değil, kendisine bahşedilmiş doğa üstü bir güç olduğunu söylüyor.
Ama önceki gün bu Twitter profilini değiştirdi. Yeni profilinde artık Trump’ın onunla dalga geçmek için attığı “aydınlık ve harika bir geleceğe doğru bakan mutlu bir genç kız” ifadesi var.
Tabii ki Trump kötücüllükte yalnız değil. Onunla aynı dünya algısına sahip bir insan nesli var artık dünyada.
Küresel ısınmanın bir liberal ve solcu uydurması olduğunu inanan aşırı sağcılar da küçük kızı aşağılamak için birbirileriyle yarıştılar.
Meşhur aşırı sağcı yorumculardan biri Greta gibi sarışın aryan kızları propagandalarında kullanan Goebbels’e kadar komplonun ucunu uzattı, solcuların de aynı yöntemleri taklit ederek propaganda yaptığını iddia etti.
Rus troller Greta’yı Batı dışı ekonomileri çökertmek isteyen küreselcilerin kullandığını yazdılar.
Meşhur Fransız sosyolog Raymond Aron’un 80 yaşındaki ulusalcı sosyolog kızı, Fransız radyosunda Greta’nın proje olduğunu söyledi.
Yani Türkiye’deki komplocular yalnız değiller.
Zaten Türkiye’de, öne çıkan, dikkat çeken, sesi duyulan bir küresel figürün, “proje”, “birilerinin piyonu” olmadığına büyük kitleleri ikna etmek zor.
En son İsrail’in hapse attığı 17 yaşındaki Filistinli Ahed, İsrail projesi ilan edilmişti.
Bir de üzerine söz konusu olan İsveçli, Batılı, sarışın küçük bir kız olduğunda atmosferdeki nefret salınımı daha da arttı.
Dün bütün gün koskoca adamlar/kadınlar, küçük bir kızın BM’de dünya liderlerine öfkeyle söylediği “Hayallerimi, çocukluğu çaldınız, buna ne hakkınız var” sözlerine cevap yetiştirmek için birbirleriyle yarıştı.
Bir İsveçli kızın ne zoru olabilirmiş, dünyada başka mesele yok muymuş deyip iklim değişikliğini neredeyse şımarıklık olarak görenler, Afrikalı, Suriyeli çocuklarla kıyaslara girişenler...
Dünyada bir sürü mesele var. Çocuklar ölüyor, göç ediyor, insanlar açlık çekiyor.
Ama 16 yaşında bir kız bunlardan sorumlu değil.
O küresel ısınmayı kendine dert etmiş ve bunun için sesini çıkarıyor.
Küresel ısınma da canı sıkılan şımarık batılı zenginlerin aktivizm oyuncağı değil. Ülkelerin kalkınma tutkusuyla, zenginlerin fabrikalarıyla, madenlerle, uçaklarla mücadeleyi etmeyi gerektiren, çok ciddi, konfor bozan, dünyayı tehdit eden, artık Batılı ülkelerde siyasetin bir parçası haline gelmiş hayati ve gerçek bir mesele.
Ama Türkiye’deki Batı karşıtlığı sporu, İsveçli asperger küçük bir kızın kendince büyük fedakarlıklar göstererek yürüttüğü bir mücadeleyi bile zalimce eleştirmeyi meşrulaştırabiliyor.
Soldan sağa, muhafazakarından laiğine bu zenofobik klişe argümanlar değişmiyor. 19’uncu yüzyıl emperyalizmin hıncını, dünyaya zarar vermemek için uçağa bile binmeyen bir küçük kızdan çıkarmaya çalışan bu taşralı tepkiler yetmezmiş gibi
bir de üstüne Greta ve 15 arkadaşı Türkiye, Almanya, Fransa, Arjantin, Brezilya’yı karbon salınımını azaltmak için yeterli adım atmadıkları için BM’ye şikayet etmesin mi?
Tabii bu şikayetin ne olduğu, bu beş ülkenin neden seçildiğini hiç sorgulamadan 15-16 yaşındaki çocuklar tetikçilikle, Türkiye düşmanlığıyla, Amerikan kuklalığıyla suçlandı.
Halbuki, bu beş ülkenin seçilmesinin bir sebebi var.
Türkiye 1989’de BM Çocuk Hakları Sözleşmesi’ni imzaladı. 2011’de bu sözleşme kapsamında ek bir sözleşme daha imzaya açıldı. Bu sözleşme çocuklara çocuk haklarını ihlal eden ülkeleri BM’ye şikayet etme hakkı veriyor. Çocuklara uluslararası sistemde verilmiş sembolik değeri yüksek bir hak bu. Türkiye, gurur duyacağımız bir şekilde bu sözleşmeyi de imzalamış 44 ülkeden biri. Bu sözleşmeyi G-20 ülkeleri içinde Türkiye dışında Fransa, Almanya, Arjantin ve Brezilya da imzalamış.
Dünyayı en çok kirleten ABD, Çin, Rusya, İngiltere imzalamamış.
Greta ve arkadaşları, BM yıllık toplantılarına katılmışken, 2011 tarihli bu sözleşmenin tarafı olan gelişmiş ve gelişmekte olan beş ülkeyi karbon emisyon oranlarını düşürmeyerek çocuk haklarını ihlal ettikleri gerekçesiyle BM’ye şikayet ettiler. Sözleşmeden doğan bir hakkı kullandılar. Tabii ki sembolik, yaptırımı olmayan bir şikayet bu.
Ama 15 tane çocuğun, karbon emisyon oranları meselesiyle ilgili haklı ve sembolik bir eleştirisinden bile Türkiye düşmanlığı, uluslararası komplo alınganlığı çıkarmak hrhalde eziklikten başka bir şey değil.
Ama sadece eziklik de denemez buna.
Maalesef Türkiye’de insanlık ailesinin bir parçası olduğumuz fikrinin müşterisi hiçbir zaman fazla olmadı.
O yüzden Tevfik Fikret bundan 100 yıl önce “milletim nev-i beşerdir, vatanım ruy-i zemin” (milletim insanlık, vatanım dünya) dediği için yalnız kalmıştı.
Bugün içinde yaşadığımız dünya, milletlerin içine doğru büzüştüğü, duvarların yükseldiği bir dünya.
Birleşmiş Milletler’e öncülük eden, ev sahipliği yapan ABD’nin başkanının bile BM yıllık genel kurulundaki konuşmasında “Akıllı liderler her zaman kendi halklarının iyiliğini, kendi ülkelerini öne koyar. Gelecek küreselcilerin değil, gelecek vatanseverlerin olacak” dediği bir dünya bu.
Bu dünyada Tevfik Fikret’inki artık uzak hayaller. Ama en azından insanlığın mutluluğu için mücadele eden başka iyi insanlar olduğunu kabul edebiliriz. Mesela 16 yaşında dünyanın iklim krizine dikkat çekmeye çalışan, bu uğurda küçük yaşında fedakarlıklar yapan küçük bir kızdan nefret etmeyebiliriz.
Özellikle de hayatında dünyanın hiçbir sorununa çözüm için 16 yaşındaki Greta kadar kendinden fedakarlıkta bulunmamış olanlar en azından bunu yapabilir.
O kadar zor değil.