Abdurrahman Güner / HAKSÖZ HABER
Patrik Bartholomeos, Ortodoks Hıristiyan dünyanın çok büyük bir kesimi tarafından kilisenin ve cemaatin lideri olarak görülüyor. Bartholomeos’un bu konumunun hafife alınmaması gerek. Hıristiyan kiliseleri iç tartışmalar ve siyasi gelişmeler sebebiyle eski konumundan çok uzak da olsa Ortodoksluğun bugün hala 225-300 milyon kişilik cemaati bulunuyor. Bunun da ötesinde ciddi sembolik değerini de göz ardı etmemeli.
Her şeyden bağımsız olarak ise bir inanış biçimi olarak Hıristiyanların ibadet hakları ve inanç hürriyetleri korunmak zorunda. Türkiye’de cumhuriyetin kuruluşundan sonra Müslümanların yaşadıkları bir yerde dururken gayri müslimler de oldukça zorlu yıllar geçirdiler. Vakıf mallarına el konulan gayri müslim halk ya Türkiye’yi terk etmeyi seçti ya da kimliğini gizlemeyi... Osmanlı’nın farklı inanışlara ve hassaten Ortodoks Hıristiyanlara tanıdığı haklar ve imtiyazdan eser bile kalmadı.
Bu aynı zamanda zihinsel olarak da ciddi bir daralmanın ortaya çıkmasına sebep oldu. Türkiye’nin ulus devlet yapısı ve laiklik anlayışı toplumsal kesimler üzerinde ciddi bir baskı kurdu. Bunun en trajikomik örneklerinden birisi ise “Ekümenik” sıfatı üzerinden yaşanan tartışmalarda gizli.
Ekümenik ifadesi evrenselliği anlatmak üzere kullanılan ve Ortodoks kilisenin başında bulunan Patrik’in sıfatı olarak Hıristiyanların ve günümüzdeki yorumlanış şekliyle İbrahimi dinlerin birliğini ifade etmek için kullanılıyor. Ekümenik Patrik dünyadaki tüm Ortodoksların ve çağrışımları itibariyle tüm Hıristiyanların dini lideri vasfını taşıyor özet olarak.
Türkiye’nin laik devlet yapısı ise bir dini liderin dünyadaki tüm dindarlara hitap etmesini imkansız hale getirmek istedi. Hilafetin ilgası misali bir durum Ortodokslar için de geçerli oldu. Devlet artık Ortodoks kilisesinin dünyadaki merkezi olan Fener Rum Patrikliğini “ekümenik” yani evrensel olarak tanımadığını göstermek için kilisenin başında olan din adamına bu sıfatla hitap etmedi.
Geçtiğimiz gün Trabzon’a yaptığı seyahatte Patrik Bartholomeos’a “Ekümenik Patrik Bartholomeos” yazan Trabzonspor forması hediye edilmesi bu sebeple ulusalcı-milliyetçi çevreleri çılgına çevirdi. İstanbul fethedildiğinde Osmanlı idarecilerinin Ortodoksluğun merkezi olarak İstanbul’u muhafaza etme çabaları ile ulusalcı laik Türkiye Cumhuriyeti’nin Ortodoksluğun hareket alanını kısıtlama çabaları iki farklı zihin dünyasından önemli ibareler barındırıyor.
Ulusalcı olunca basit analojiler üzerinden düşmanlık ve karşıtlık ilişkisi kurulup özgürlükler kısıtlanırken tüm eksiklik ve hatalarına rağmen temelde dini referans alan bir idarenin “ötekilere” tanıdığı hürriyeti akıldan çıkartmamak gerekiyor!
Patrik Bartholomeos’a “Ekümenik” şeklinde hitap edilmesi resmi yazışmalarda ilk defa 2020 senesinde mümkün oldu. Türkiye’nin bu saçma ve akıl dışı okuma biçimi de anca dindar insanların iktidarında aşılabildi netice olarak. Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın, 2020 senesinde Patrik Bartholomeos’u Cumhurbaşkanlığına davet ederken “Sayın Ekümenik Patrik I. Bartholomeos” ifadesini kullandı. Patrik Bartholomeos’un anılarından oluşan “İmroz’dan İstanbul’a” isimli kitapta Bartholomeos, bu kullanım sebebiyle İbrahim Kalın’a teşekkür ettiğini söylerken Kalın “geç bile kalındı” şeklinde karşılık veriyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın bu konunun “Hıristiyanların iç meselesi” olarak gördüğü de aynı metinde geçiyor. Yıllarca laik-milliyetçi kesim tarafından “devlet içinde Vatikan kurmak istiyorlar” benzeri komik tepkilerle karşı çıktığı ifadenin Türkiye açısından sorun teşkil etmediği nihayet anlaşılmış oldu.
İşin özünde Patrik’in siyasi konumunun Rusya’nın Ukrayna’yı işgalinde ne kadar önemli olduğu görüldü. Ukrayna Kilise, Rusya’dan ayrılarak bağımsızlığını ilan etti. Bu durum Rusya’yı tedirgin ederken Ortodoksluğun kabul edilmiş merkezi olan Fener Rum Patrikhanesi, Ukrayna Kilisesini tanıdı. Rusya ise açıkça ifade etmese de Ortodoksluğun merkezi olarak Rus Kilisesini görüyor. Fener Rum Patrikhanesinin güçlenmesi Rusya’nın elinin zayıflaması anlamına geliyor. Patrik Bartholomeos’a “Ekümenik” olarak hitap edilmesi en çok Rusya’yı rahatsız ediyor netice olarak! Bizim laik-ulusalcılara ne olduğunu ise anlayan bile yok!