Recep Ardoğan’ın yorumu:
İnsanın özgürleşmesi, için bunu engelleyen çeşitli zincirlerden kurtulması gerekir. Ama, onu insan yapan değerleri, bağ olarak görmesi, irfan çözülmesine, ahlak çözülmesine yol açar. Onu insanlık âleminden alıp vahşi doğanın zindanına hapseder.
İnsanın geçmişi, bazen insanın önündeki en çetin bağ olarak durur. Bu nedenle insanın günahlarını fark etmesi, onlardan dönmesi, Allah'a yönelmesi, Allah'ın emrettiği gibi kötülüklerden yüz çevirerek hayatında yeni bir sayfa açması, bilincini yenilemesi gerekir.
Bilincin kirliği, özgürlük önündeki en önemli engellerdendir. Nasıl ki uluslararası politikada, iç siyasette ve toplumsal hareketlerde bilgi kirliği ve çeşitli sömürgeci güçlere hizmet eden algı operasyonları, bir toplumun özgürleşmesi önünde büyük bir engeldir. Bireyin, art niyetlerle, kötü davranışlarla, bunları haklı çıkarmaya yönelik bir savunma mekanizması olarak 'rasyonalizasyon (aldatıcı aklîleştirme) ile kirlenmiş bilincini de temizlemesi gerekir. Bu, onun nefsinin ve şeytanın esaretinden kurtulması için şarttır.