Nazım’a Evet de Mustafa Sabri’ye Hayır mı?
Resul Tosun / Star
Gazi’ye muhalefeti sebebiyle karalanan M. Sabri Efendi’nin Sevr’i imzaladığından ölüm fetvaları verdiğine kadar bir dizi iddia ortaya atıldı.
M. Sabri Efendi’nin iddia edilen fetvaları vermediğini ve Sevr’e imza atmadığını Murat Bardakçı “Cehaletin de bir sınırı var!” başlıklı yazısında hatırlattı.
Faydası olmadı çünkü kin ve nefret gözlerini kör etmişti.
Aynı minval üzere yazılar devam etti.
***
Aslen Tokatlı olan Mustafa Sabri Efendi döneminin en önemli ilim adamlarından biriydi ve Gazi’ye muhalifti.
Bu yüzden sürgüne gönderilen ‘yüzellilik’lerdendi.
Şair Rıza Tevfik, nesir edebiyatının gelmiş geçmiş en büyük temsilcisi Refik Hâlid Karay, gazeteciler Refi Cevat Ulunay, Tarık Mümtaz Göztepe, ayrıca Çerkes Edhem ve istihbaratçı Kuşçubaşı Eşref listedeki meşhur isimlerdir.
İnönü cumhurbaşkanı olduğunda affedildiler ve bazıları yurda döndü bazıları dönmedi.
Affedildikleri için de her türlü vatandaşlık haklarına kavuştular.
Tokatlılar da hemşerileri M. Sabri Efendi’nin ismini önce bir vakfa sonra da bir liseye vererek yaşatmak istediler.
***
Doksanlı yılarda adına kurulan vakıf iddia edildiği gibi Adnan Çiçek zamanında değil Nizamettin Aydın zamanında kuruldu.
Kurucuları CHP il başkanı dâhil Tokat’ın tümünü temsil eden bir heyetti. Ben de o heyet içindeydim. Yapılan yayınlar üzerine CHP il başkanı istifa etmek zorunda kaldı.
Her gün binlerce insanın iaşesini temin eden vakfın ismine takan birileri dava açınca isim Çiçek döneminde değiştirildi.
***
M. Sabri Efendi döneminin en saygın ilim adamıdır.
İslam dünyasının fikri bir karmaşa içinde olduğu dönemde Mısır’a hicret etmek zorunda kalmış ve yazdığı kitap ve makaleleriyle sapkınlıklara karşı mücadele etmiştir.
Mısırlıların, M. Sabri Efendi’yi ve beraberinde deniz yoluyla Mısır’a giden Zahid Kevseri’yi kastederek, “Akdeniz’den üzerimize iki güneş doğdu” sözü meşhurdur.
***
Sahihi Müslim şerhinde sekreterlik yaptığım rahmetli Ahmet Davudoğlu hoca ve beş sene kendisine refakat ettiğim Ali Ulvi Kurucu Bey, Mısır’da M. Sabri Efendi ile uzun süre görüşmüşler, hatta Ali Ulvi bey hatıratında M. Sabri Efendi’den uzun uzun bahseder. Her ikisi de M. Sabri hayranıydı.
M. Sabri Efendi’nin ilmi derinliğinden bahsederlerdi. Hatta Davudoğlu hocanın ‘M. Sabri Efendi kelamda müçtehid idi’ dediğini hatırlıyorum.
***
İlmiyle temayüz etmiş, Şeyhülislamlık makamına getirilmiş kısa süreli de olsa başbakanlığa vekalet etmiş İslam dünyasının bir değeri olarak kabul görmüş hemşerilerinin ismini Tokatlılar neden yaşatmasın ki?
Nazım Hikmet’e gösterilen hoşgörü neden gösterilmesin ki?
M. Sabri Efendi’ye atfedilen suç siyasidir, affedilince temiz sayfa açılır. İsminin kullanılmasında da hiçbir sakınca yoktur, olmamalıdır.
Tıpkı Nazım Hikmet isminin kullanılması gibi.
***
Nazım amansız bir Atatürk ve CHP muhalifidir, Gazi döneminde hakkında 11 dava açılmıştır. Bir deniz subayı olmasına rağmen İstiklal Savaşı’na katılmamış ve Türkiye aleyhinde şiirler yazmıştır. Moskova’ya kaçmış, Stalin’e övgüler düzmüş, Kruçev’e yazdığı mektupta “19 yaşımdan beri, yalnızca kalbim ve kafamla değil, geçmişimle de Sovyetler Birliği’ne bağlıyım” demiştir Nazım.
M. Sabri Efendi’ye küfredenlerin çoğu Nazım’ın bu yönünü görmezden gelirler onun sanatına itibar ederler.
Tamam.
M. Sabri Efendi’nin de affa uğramış siyasi yönüne değil zirvedeki ilmine itibar etmek gerekmez mi?
Nazım’a gösterilen hoşgörü ve tahammülün M. Sabri Efendi’ye de gösterilmesi gerekmez mi?
Gerekmiyor, çünkü o Şeyhülislam!