Aydoğan Kalabalık / Anadolu Ajansı
Mısır’da Milli Seçim Kurulu’nun (MSK) geçen hafta 2018 Cumhurbaşkanlığı seçim takvimini açıklaması ve farklı adayların ortaya çıkmasına rağmen, belirsizlik ortamı henüz ortadan kalkmadı. 20 Ocak’tan itibaren adayların başvurularını kabul etmeye başlayacak olan Milli Seçim Kurulu, 20 Şubat'ta Cumhurbaşkanlığı adaylarının ismini resmen açıklayacak.
Adayların MSK’ya başvurabilmeleri için ya 20 milletvekilinin desteğini almaları ya da en az 15 vilayetten 25 bin seçmenin imzasını toplamaları gerekiyor. Bu zamana kadar Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi dışında hiçbir aday adayı, vekil desteğini alma veya imza toplama şartını yerine getiremedi.
596 milletvekilinin yer aldığı Mısır parlamentosundaki 516 milletvekili Sisi’yi desteklediklerini açıklayarak, gereken formları doldurdu. 13 milletvekili bulunan Selefi Nur Partisi ve kendilerini “20-25 Bloğu” olarak isimlendiren muhalif gruba mensup 16 milletvekili Sisi’yi desteklemediğini duyururken, geriye kalan 51 milletvekili ise çekimser kalmayı tercih etti.
Mübarek döneminin son başbakanı Ahmed Şefik’in aday olmayacağını ilan etmesinin ardından liberal muhalif lider Halid Ali’nin yıldızı parlamaya başladı. Ali seçimlerde aday olma niyetinde olduğunu duyurdu. Ancak bu zamana kadar adaylığını kesin olarak açıklamadı. Ali’nin suskunluğunu koruması, “Şefik gibi daha aday olmadan çekilebileceği” şeklinde yorumlara neden oluyor.
Geçen hafta Mübarek dönemi genelkurmay başkanı Sami Anan’ın da aday olacağı kamuoyuna duyurulmuştu. Anan’ın kurucusu olduğu Mısır Demokratik Arap Partisi Genel Sekreteri Sami Belah, Anan’ın Parti Yüksek Kurulu tarafından cumhurbaşkanı adayı olarak seçildiğini açıkladı. Belah, aynı açıklamasında, Anan'ın geçen 13 Ocak Cumartesi günü imza toplayarak seçim kampanyasına başlamayı planlandığını da aktarmıştı.Mısır Demokratik Arap Partisi'nden yapılan yazılı açıklamada da Anan'ın adaylığının başkent Kahire'deki genel merkezde düzenlenen basın toplantısıyla kamuoyuna duyurulacağı deklare edilmişti.
Ancak Sami Anan, bu zamana kadar imza toplamaya başlamadığı gibi bir basın toplantısı da düzenlemedi. Bu duruma tam olarak bir anlam verilemiyor. Anan’ın aday olacağı, 2014 Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde de gündemi epey meşgul etmiş, ancak milletvekili Mustafa Bekri gibi Sisi’ye yakın isimler Anan ile saatlerce görüşerek kendisini adaylık fikrinden vazgeçirmişti.
Diğer adaylar da yavaş yavaş ortaya çıkıyor. Mısır’ın iki büyük futbol kulübünden birisi olan Zemalik’in başkanı, milletvekili Murtada Mansur aday olacağını açıkladı. Rusya’da “kaçık siyaset adamı” olarak bilinen Vladimir Jirinovsky tarzı “şovmen” bir figür olan Mansur, adaylığını kendi tarzındaki açıklamaları ile duyurdu. Mısır yönetimine en yakın televizyon programı sunucularından birisi olarak bilenen Ahmed Musa’nın programına telefonda bağlanan Mansur, “Yarın parlamentoya giderek imza toplamaya başlayacağım ve seçimi kazanırsam ilk icraatım Facebook’u kapatmak olacak” diyerek tarzına uygun bir açıklamada bulundu.
Mısır’ın üçüncü Cumhurbaşkanı Enver Sedat’ın (1970-1981) yeğeni Muhammed İsmet Sedat’ın aday olacağı son 6 aydır konuşuluyor. Seçimlerde şans verilmeyen ve fazla ciddiye alınmayan Sedat bir açıklama yaparak adaylıktan çekildiğini açıkladı.
Sedat çekilme kararından bir gün önce yine Ahmed Musa’nın programına telefonda bağlanarak, imza toplayamadığından bahsetmişti. Sedat’ın Murtada Mansur’un aday olacağını açıklamasından bir gün sonra sahneden çekilmesi dikkat çekti.
Sisi’nin tekrar kazanması için yüzde 5 yeterli
Mısır seçim yasasının 36’ıncı maddesine göre, adaylardan hiç birinin gerekli şartları yerine getirememesi veya MSK tarafından adaylık başvurularının kabul edilmemesi durumunda, tek adayın yüzde 5 oy alması seçimi kazanması için yeterli.
Seçimlerde hiçbir iddiası bulunmayan adayların kamuoyunu meşgul etmesi, ülkenin bir seçim sathi mahalline girdiğini göstermesi bakımından iktidar için önem arz ediyor. Halihazırdaki adayların 20 milletvekilinin imzasını alma ihtimallerinin zayıf olduğu görülüyor. İkinci şarta göre 25 bin seçmenin imzasını noter huzurunda almaları gerekmekte. Mısır’da noter ve tapu kadastro aynı görevi yürüttüğünden bağımsız noter bulunmuyor. Noterlerin tamamı devlet kurumu ve çalışanları yani haliyle birer devlet memuru.
Sami Anan, noterlerde kendileri için imza işlem yapamadıklarından yakındı. Adaylıktan çekildiğini açıklayan Muhammed Sedat da aynı şeyden muzdarip olduğunu söylemişti. Uzmanlar, adayların seçmen imzası toplaması ile ilgili şartı yerine getirmelerinin mümkün gözükmediğini belirtiyorlar.
Bu durumda halihazırdaki Cumhurbaşkanı Sisi’nin tek aday olarak seçime girme ihtimali kuvvetle muhtemel. Tabii Sisi yüzde 5 oy bile alsa tekrar seçimleri kazanmış olacak.
Seçimlerde referandum yıllarına dönülme ihtimali
14 Ekim 1981’den 11 Şubat 2011 yılına kadar 30 yıl Mısır’ı yöneten devrik Cumhurbaşkanı Hüsnü Mübarek’in kazandığı seçimler, uzun süre referandum şeklinde gerçekleştirilmişti. Bu süreçte halk sandık başına gitmez, oyunu kullanmak isteyen seçmenlere ise polis, “Niye geldiniz, yoksa Mübarek’ten memnun değil misiniz?” diye sorar ve sert davranırdı.
2005 yılı Şubat ayında seçim yasasının 76’ıncı maddesi değiştirildi ve 2005 Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde referandumdan çok adaylı sisteme geçildi. Mübarek’in karşısına Eymen Nur genç yaşta aday olarak çıktı. Ancak seçimler sonucunda Mübarek’in yüzde 88,5 oranında oy alarak seçimleri kazandığı açıklandı.
Eymen Nur’a Mübarek’in karşısına çıktığı için de ağır bir bedel ödettirildi. Üç yıl hapishanede kalan Nur, eşinden de boşanmak zorunda kaldı. Eşinden neden ayrıldığı konusunda farklı spekülasyonlar yapıldı ancak günümüzde kadar nedeni açıklanmadı.
Görüşüne başvurduğumuz Mısırlı siyaset bilimci Hasan Nefa, Sisi’ye an itibariyle bir rakip çıkmadığını ve bu durumda seçimlerin “referendum” görüntüsünde geçeceği görüşünde. Genelkurmay eski başkanı Sami Anan’ın aday olması durumunda hesapların tamamen alt üst olacağına dikkat çeken Nefa, “Anan devletin içinden bir isim olduğu için Sisi’ye rakip olabilir. Ancak, partisinin Anan’ın adaylığı konusundaki açıklaması, kendisinin aday olduğu anlamına gelmez. Zannediyorum müracaat sürecinde ciddi sorunlarla karşı karşıya kalacaktır.” diyor.
El Ahram Stratejik Araştırmalar Merkezi uzmanlarından Atıf Sadavi de Sisi’nin rakibinin bulunmadığını düşünenlerden. Sadavi, Şefik’in çekilmesinin ardından ülke seçim haritasında bir belirsizlik ortamı oluştuğunu ifade ederek, demokratik ortamın oluşması için kazanma ihtimali olabilecek bir adayın seçime katılması gerektiğini söyledi.
Sonucu belli seçimler
Bağımsız gözlemcilerin yanısıra Mısır devlet kurumlarında çalışan uzmanların da kanaati seçim sonuçlarının büyük ihtimal belli olduğu şeklinde.
Ancak Sisi’nin karşısına bir aday çıkması durumunda, halkın 2012 seçimleri ikinci turunda olduğu gibi “tepki oyu” kullanması ihtimali üzerinde de duruluyor. 2012 seçimlerinde Muhammed Mursi ve Ahmed Şefik ikinci tura çıkmış, Mısırlı liberal, solcu ve laik seçmenler dahi “bir buçuk yıl aradan sonra Mübarek rejiminin tekrar iktidara gelmesi tehlikesinden dolayı” oylarını Mursi’ye vermişti.
Mısır’ı takip eden gözlemciler, Sami Anan gibi devletin içinden gelen bir adayın muhalif liberal lider Halid Ali’ye oranla, Sisi’yi daha fazla zorlayabileceğini öngörüyor.
Bütün bunlara rağmen, reel politikten hareket eden uzmanlar, seçim sonuçlarının büyük ihtimal belli olduğunu ifade ederek, Sisi’ye çok daha fazla şans veriyor.