Rivayet odur ki, 2.000 yıldan fazla bir süre önce Halepli kadınlar yabani “anabasis” bitkisini zeytinyağıyla birleştirmenin temizlik için etkili bir köpük oluşturduğunu keşfettiler.
2 asır önceki bu keşif, nesiller boyunca aktarılan bir zanaat olan Halep'in ünlü sabun yapım geleneğinin başlangıcıydı.
Halep'te sabun yapımı, bir iş kolundan daha fazlasıdır; birçok yerel aileden geçen nesilden nesile aktarılan bir zanaattır.
Yüzyıllar boyunca sayısız zorluğa göğüs germelerine rağmen, son savaş, Halep'in sabun endüstrisi için benzeri görülmemiş bir tehdit oluşturdu.
“Son 15 yılda sabun fabrikamı iki kez restore etmek zorunda kaldım,” diyor ailesi sabun fabrikasını 700 yıldır işleten Hişam el-Cübeylî.
İşçiler sabun karışımını soğutma havuzlarına pompalıyor.
“Savaş, depremler ve yerinden edilmeler nedeniyle meslek neredeyse yok oldu. Ancak tutkumuz bizi ayakta tuttu.”
Halep'in tarihî pazarları yeniden şenleniyor
Halep'in bir zamanlar canlı olan eski pazarları, özellikle 2016'da Suriye ve Rus güçlerinin yoğun bombalama kampanyalarından kalma savaş izleri kalmasına rağmen Esed rejiminin düşüşüyle yeniden canlanmaya başlıyor.
Sabun soğudukça büyük levhalar halinde katılaştırılıyor.
Üstü kapalı pazarlara giren ziyaretçiler, baharat ve tütsüyle karıştırılmış sabunun tanıdık kokusuyla ve geleneksel ürünlerle, el yapımı hediyelik eşyalarla ve son zamanlarda yeni Suriye bayrağının renkleriyle süslenmiş eşyalarla dolu sıra sıra dükkânlarla karşılaşıyor.
25 yaşındaki sabun tüccarı Bişer Nesimi, pazar faaliyetlerinde belirgin bir iyileşme olduğunu belirterek, “İşler %80 arttı ve önümüzdeki aylarda iyileşmeye devam edeceğine inanıyorum.” diyor.
Taze kesilmiş sabun parlak yeşil renkteyken, zamanla sertleştikçe sarı-kahverengine dönüyor.
Halep'in geleneksel sabunu
Sabun, alkali maddelerin zeytin ve defne yağlarıyla farklı oranlarda karıştırılmasıyla yapılır. Pişirilir, ardından kesilebilecek kadar katılaşana kadar kalın levhalar halinde zemin havuzlarında soğutulur.
Ne kadar çok defne yağı kullanılırsa, sabunun kalitesi ve fiyatı o kadar yüksek olur. Fiyatlar, defne yağı içermeyen sabun için kilogram başına 1,50 dolardan, %5 defne yağı içeren sabun için kilogram başına 3 dolara kadar değişir ve her %5 defne yağı için fiyatlar iki katına çıkarak %40'a kadar çıkar.
İşçiler sabun levhalarının çökmesini önlemek için ayaklarına tahta levhalar bağlıyor.
- Ancak Suriye’deki iç savaş, her şeyde olduğu gibi sabun endüstrisini de ciddi şekilde etkiledi. Savaştan önceki yaklaşık 120 fabrikadan sadece 15'i ayakta kalabildi.
Arka planda yağ şişeleri ve sabun yığınları bulunan Cübeylî fabrikasının kullandığı bir dizi damga. Her sabun kalıbı, fabrikanın adını ve sabunun sınıflandırmasını taşıyan pirinç bir damgayla damgalanıyor.
Halep sabunu yapmak uzun bir süreç gerektiriyor.
Sabun karışımı hazırlandıktan sonra, 6 ila 8 ay boyunca bekletilerek, oksitlenmesine ve koyu yeşilden sarıya renk değiştirmesine izin verilir.
El-Cübeylî, Haleplilerin geleneksel olarak sabun satın aldıklarını ve kullanmadan önce yıllarca beklettiklerini kaydediyor.
Ailesi sabun fabrikasını 700 yıldır işleten Hişam el-Cübeylî, her bir işçinin babasının ve büyükbabasının yaptığı aynı sabun yapım zanaatıyla sabun ürettiklerini söylüyor.
"Sabun ne kadar uzun süre kurursa o kadar iyi. Ne kadar eskirse, o kadar az serbest alkali içerir ve bu da onu cilt için rahatlatıcı bir merheme dönüştürür."
"Çocuklarımıza erken yaşlardan itibaren sabun yapımının önemini öğretiyoruz ve zanaatın devam etmesini sağlıyoruz." diyor el-Cübeylî.
Bir sabun kalıbının kullanıma hazır hale gelmesi için dokuz ay sertleşmesi gerekiyor.
"Bu gelenek bir nesilden diğerine aktarılır... Çocuklarımın sabunla oynadığı bir fotoğrafım var ve babam da çocukken sabunla oynadığım bir fotoğrafımı sakladı.”
El-Cübeylî, 75 yıllık beş parça sabun saklıyor. Sadece birini kullanmış ve geri kalanını, savaşın birçok zorluğuna rağmen ayakta kalmayı başaran Halep sabun zanaatın dayanıklılığını onurlandıracak fabrikasında defne sabunu üretimine adanmış gelecekteki bir müze için saklamayı planlıyor.