Selahaddin E. Çakırgil’in yorumu:
Evet, bugün 24 Temmuz 1923'de, İsviçre'nin Lausanne (Lozan) şehrinde imzalanan 'Sulh Muâhedenâmesi (Barış Ahidleşmesi)'nin imzalanışının 100'ncü yıldönümündeyiz.
Ama bu çok sıradan bir andlaşma idiyse de, özellikle neticeleri itibariyle sadece bizdeki resmî tarih ve resmî ideolojinin en büyük dayanağı olarak kabul edilmesi açısından, son 100 yılımızın en önemli tarihî hadisesidir. O kadar sıradan bir andlaşma ki, sadece Britanya (İngiltere) Krallığı ve Fransa Cumhuriyeti, Birinci Dünya Savaşı'nın galipleri olmaları itibariyle 'güçlü devletler' olarak masadalar..
Diğerleri İtalyan Krallığı, Yunanistan Krallığı, Japon İmparatorluğu, Romanya Krallığı, Sırp- Hırvat- Slovenya (Yugoslavya) Krallığı..
Ve bizim tarafdan da, -bazılarının gelecekteki Ankara Sultanlığı dedikleri- Ankara'daki Meclis Hükûmeti.. (Bilhassa belirtelim, henüz saltanat devam ettiğinden Osmanlı Hükûmeti de o sulh masasına ayrıca dâvet edildiği halde; karşı tarafın ikilik çıkarma taktiklerine- oyunlarına gelinmemesi adına, İstanbul'daki Hükûmet, Ankara'daki Meclis Hükûmeti'nin de kendilerini temsil ettiğini belirterek, o toplantıya katılmıyor. Esasen, Ankara'daki Meclis, İstanbul'daki Meclis-i Meb'usân'ın o kadar devamıydı ki, Mondros Mütarekesi'ne / (silah terki) Anlaşmasına göre İstanbul işgal edildikten sonra İstanbul'daki meb'uslar Ankara'daki Meclis'e gitmişler ve Ankara Meclisi'nin 23 Nisan 1920'deki ilk toplantısında ilk müzakere ettiği kanun lâyihası/tasarısı, İstanbul'daki Meclis'de görüşülmesi yarım kalan ziraat ve köy konularıyla ilgili kanun teklifi idi. Bu durum, -bütün yetkilerini, rütbelerini, malî imkânlarını, hukukî meşruiyetlerini İstanbul'dan aldıkları halde- Ankara'dakiler için İstanbul'u ileride saf dışı etmekte bir güçlülük noktası olarak kullanılacaktır).