Özgür-Der Eynesil Temsilciliği’nin düzenlediği ‘Yakın Tarih Okumaları ‘ ana başlıklı seminerlerinin ikincisi olan ‘Kurucu Cumhuriyet Kadrolarının İttihat ve Terakkiye Uzanan Örgütsel ve Fikirsel Kökleri‘ konusunu Gümüşhane Üniversitesi Rektör Yardımcısı Sosyolog Yazar Prof.Dr. Celaleddin Vatandaş sundu.
KTÜ Özgür-der Gençliğinden Arif Can’ın sunuculuğunu yaptığı program Sosyolog Yazar Celaleddin Vatandaş’ın takdimi yapıldıktan sonra konuşmasını yapmak üzere kürsüye davet edilmesiyle başladı.
‘İslami hassasiyeti olan insanların en az okuduğu alan Cumhuriyet tarihi ve onu hazırlayan nedenlerdir‘ diyerek sözlerine başlayan Celaleddin Vatandaş, yaşadıklarımızı ve yaşayacaklarımızı en çok etkileyen bu dönemdir. Cumhuriyet uzun bir sürecin ürünüdür. Kendi bütünlüğü içinde değerlendirdiğimizde bir anlam ifade eder. Osmanlı’da batılılaşma anlamında eğitime Abdulhamit’in reformlarıyla geçilmiş ve bu durum Cumhuriyet kadrolarını yetiştirmiştir.’ dedi.
Abdulhamit’in eğitim anlayışını tepeden değil tabandan yayıldığını, Mustafa Kemal’in ise jakoben, tepeden inmeci bir tarz olduğunu söyleyen Vatandaş, konuya Türkiye neden batılılaşmaya yöneldi? Sorusuyla başlamak istediğini söyledi. Buna verilecek en basit cevabın ihtiyaçtan dolayı olduğunu söyleyen Vatandaş, 1600’lü yıllardan itibaren batı karşısındaki gücünü yitiren Osmanlı, sefirlerini batıyı tanımak için gönderdi. Batıya gönderdiği sefirler batılıların devasa apartmanlarından, giyim tarzlarından, balolarından hayranlıkla bahsettiler. Tanzimatla birlikte Osmanlı topyekün batılılaştı.
Bizler Cumhuriyet’in hukuk sisteminin tamamını batıdan aldığı söyleriz diyen Vatandaş, daha Osmanlı zamanında Tanzimat’la birlikte Medeni Hukuk dışındaki tüm hukuklarını batıdan aldığını söyledi. Bu durum toplumda bir travma oluşturdu. 1850’li yıllarda ortaya çıkan Genç Osmanlılar, kısmen batılılaşma fikrini ortaya atarak ortaya çıkan tiplerin ne bize ne de batıya benzediğini söylediler. Bu tipler şıklar, züppe, alafranga..
Hukuk siteminin değiştiği ciddi anlamda batılışma yaşandığı ama toplumun sadece şapka devrimine neden tepki gösterdiğini araştırdığında şaşırdığını söyleyen Vatandaş, batılılaşma süreci ortaya çıkan züppe tiplerin giyim tarzının dayatılmasına karşı çıkıldığını söyledi. Züppe ise o dönemde maddi zenginliğine bağlı olarak hayat karşısında ki kayıtsız tutumu ve sadece zevke dayalı hayat tercihi olan alafranga bir tiplemedir. Osmanlı üst eşrafının servet yiyici çocuklarıdır. Bunların giyim şekli fötr şapka ve yırtmaçlı palto ve yaz-kış taşıdıkları şemsiyedir.’ dedi.
Cumhuriyet şapkayı bilerek geçirdi diyen Vatandaş, balo ve tango ile ahlaksızlığı yaygınlaştırarak 1850’lerden 1920’le zirve yapan değişimi anlatarak sosyolojik olarak toplumun batışı da yükselişi de kadınla olur.’dedi.
Özetlersek; Cumhuriyetin temelinde Tanzimattan gelen süreç vardır. Cumhuriyet tertemiz bir ortamda çıkmış değildir. Osmanlı geleneksel kurumlara destek vermedi ve batılı anlamda okulu destekledi medreseyi mağdur ederek bunları hazırladı. Cumhuriyet ise bunları temizleyerek yeni bir durum inşa etti.’ diyen Prof.Dr. Celaleddin Vatandaş dinleyicilerden gelen soruları cevaplandırarak konuşmasına son verdi.
Program 17 Aralık Cumartesi günü Abdurrahman Dilipak’ın sunacağı ‘Kurucu Efsane; Kurtuluş Savaşı ‘ programının duyurusu ile sona erdi.