Kovid-19 ile ilgili duyduğumuz ve okuduğumuz başlıkların ne kadarı doğru ne kadarı yanlış?
Ceyda Erenoğlu / Habertürk
Covid-19 pandemi sürecinde bilimsel verileri takip edenler kadar, bilimsellikten uzak bilgiler sunanlar da var. Televizyon ve radyolarda izleyip dinlediğimiz, gazete ve internet sitelerinde okuduğumuz haberlerin ne kadarı doğru ne kadarı yanlış? Tüm dünyanın gündemi bu pandemi olunca sık sorulan soruları yeniden masaya yatırmak ve toplumu bilimsel veriler ışığında bilgilendirmek gerekiyor. İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Metin Okucu, sık sorulan soruları aşağıdaki gibi yanıtlıyor.
* Hastalıkta taşıyıcılık var mı? Hastalanıp iyileşen kişi başkalarına bulaştırır mı?
Hayır. İyileşenlerde taşıyıcılık yok. Yüzde 99.5 kişinin bağışıklık sistemi virüsü 10-14 gün içinde yeniyor. Kısaca sarılık veya herpes gibi bir taşıyıcılık söz konusu olmuyor.
* Dışarıdan eve gelince giysilerimizi değiştirmeli miyiz?
Hayır. Covid-19 servisinde görev yapan bir sağlık çalışanı değilseniz değiştirmenize gerek yok. Eve geldikten sonra maskenizi bir çöp torbasına atın, ellerinizi yıkayın ve normal ev hayatınıza devam edin.
* Hastalığın kan grupları ile ilişkisi var mı?
Hayır yok. Hastalığa yakalanma, yoğun bakım servisine düşme veya ölüm ile kan gruplarının bir ilgisi bulunamadı.
* Hastalar hastalığı kaç gün süre ile bulaştırıyor?
Hastalık belirtileri başlamadan 2 gün önce ve hastalıktan 14 gün sonra bulaştırıcılık mümkün. Sonrasında olmuyor. Daha sonra PCR testinin pozitif çıkması da bulaştırıcı olduğunuz anlamına gelmiyor. Bu test hastalıktan haftalarca sonra da pozitif çıkabiliyor.
* Maske mi daha etkili yeni çıkacak bir aşı mı?
Yeni bir aşının koruyuculuğunun ne olacağı henüz bilinmiyor. Yüzde 70-80 olabilir. Buradan yola çıkıldığında maske de aşı kadar etkili. Ek olarak maskenin hiçbir yan etkisi yok.
* Ağır geçen hastalığa faydalı ilaçlar var mı?
Evet var. Kortizon. Ancak sakın evde kullanmayın!
* D vitamini işe yarıyor mu?
Bu mümkün. Geçtiğimiz ay içinde yapılan iki araştırmada, D vitamini düşük olan kişilerin hastalığı daha ağır geçirdiğine dair bulgular var. Bu anlamda kan düzeyine bakmak yararlı olabilir. 20’nın altında ise takviye iyi fikir olabilir.
* ”Bu gidişle sonunda herkes Covid-19 geçirecek” inanışı gerçek mi?
Hayır. Hepimiz her yıl grip olmuyoruz. (yüzde 85 geçirmiyor). Geçmişte toplumun yüzde 65’inin milyonlarca insanın ölümüne yol açan İspanyol Gribi’ne yakalanmadığı unutulmamalı. Bu anlamda maske ve kalabalıklardan uzak kalmanın koruyuculuğu çok yüksek.
* Virüsün hastalık yapıcı etkisi azaldı mı? (Virüs zayıfladı mı?)
Hayır. Bu konuda henüz hiçbir kanıt yok. Korunmaya devam etmeliyiz.
* Covid-19’dan koruyan takviye, vitamin veya ilaç var mı? Çinko, C vitamini, D vitamini ve antibiyotikler hastalığı önlüyor mu?
Hayır. Şimdilik bizi koruduğu ispat edilmiş tek bir destek ürün veya ilaç yok. Ama maskenin koruyuculuğuna dair hiçbir şüphe bulunmuyor.
* Evde parmaktan oksijen ölçer almak işe yarar mı?
Hayır. Tıbbi olmayan cihazlar veya telefonlar yanlış ölçüm yapabiliyor. Hastalık oksijen seviyesi normalken de ağır olabiliyor. Bu nedenle nefes darlığı ve göğüs ağrınız varsa mutlaka doktora gitmeniz gerekiyor.
* Acil servise veya hastaneye gitmem gerekiyor. Hastalık kapar mıyım?
İyi önlem alan hastanelerde neredeyse hiç risk bulunmuyor. Gerekmesi halinde hiç korkmadan gidebilirsiniz. Hele kalp, felç ve kanser hastası iseniz hastane gidişlerinizi hiç ihmal etmemelisiniz. Son yayınlanan raporda 9000 hastadan sadece birine hastanede virüs bulaştığına dikkat çekiliyor.
* Şeker hastaları her zaman çok büyük risk altında mı?
Evet şeker hastaları için yüksek risk var ama hastalık iyi kontrol ediliyorsa bu riskler çok azalıyor.
* Kapalı spor salonları riskli mi?
Evet çok riskli. Bu nedenle açık alanda spor yapın. Açık havada neredeyse hiç risk bulunmuyor.
* Kuaför / berber riskli mi?
Evet ama az. Hem sizin hem de kuaförünüzün maskeli olması halinde risk çok azalıyor.
* Uçak yolculuğu riskli mi?
Evet ama az. İki saatlik uçuşlara bakmışlar. Herkes maskeli ve tüm koltuklar dolu ise hastalığa yakalanıp ölme riski 400 binde 1, eğer orta koltuklar boş kalırsa risk 600 binde bire düşüyor. Kısaca çok düşük oluyor.
* Antikor kan testi yaptırmalı mıyım? Ne işe yarar?
Antikor testleri akut yani o günlerde geçirdiğiniz hastalığı tanımaz, yakalayamaz. Sonrasında bağışıklık yani korunma durumunuzu da göstermez. Tam bilmediğimiz için bir garantisi yok. Bu nedenle henüz baktırmak gerekmiyor.
* Hastalığı bir kez geçiren bir daha geçirir mi?
Kesin cevabı henüz bilmiyoruz. Milyonlarca vaka içinde böyle sadece bir, iki kişi var. Şimdilik bu sorunun cevabı, “hayır geçirmez” olmalı.