Fatih Sevinç / Al Jazeera
Van, özellikle Afganistan’da üretilen uyuşturucunun sevkiyatında önemli geçiş noktalarından biri. Her yıl yapılan operasyonlarda tonlarca uyuşturucu madde ele geçiriliyor.
Van’da uyuşturucu kullanımında da rakamlar dikkat çekici boyutlarda. Van Emniyet Müdürlüğü'nün resmi rakamlarına göre, kentte yaklaşık 15 bin madde bağımlısı bulunuyor ve bu rakam her geçen gün artıyor.
Üstelik başlama yaşında da değişiklikler var. Uyuşturucuya başlama yaşının 14’lere kadar düştüğü kentte kısa bir süre önce Van Bölge Eğitim Araştırma Hastanesi bünyesinde AMATEM kuruldu.
Al Jazeera Türk, Van AMATEM'de bağımlılar ve klinik sorumlularıyla konuştu.
Sadece bir hekimin bulunduğu 12 yataklı merkeze, 18 yaşından büyük bağımlılar kabul ediliyor. Merkeze yedi ayda 981 bağımlı başvurdu. Başvuranlardan 127 bağımlı yatarak tedavi olmak istedi. Ancak şu ana kadar 40 bağımlı tedavi olabildi. Merkeze başvuranların yüzde 95'inin eroin kullandığı tespit edildi. Bağımlıların yüzde 70'i ise 23 yaşın altında uyuşturucu kullanımına başlamış.
Uyuşturucu kullanımın arttığı kentte AMATEM merkezi hem yatak, hem de hekim konusunda yetersiz kalıyor.
"Uyuşturucu satıcıları heryerde"
Merkezde tedavi gören 19 yaşındaki S.T, uyuşturucuya 3 yıl önce başlamış. Eroin kullanıyor. İlk kez tedavi olmaya karar vermiş ve eroinden kurtulmak istiyor.
S.T, şehirlerarası otobüslerde muavinlik yaparken uyuşturucuya bir arkadaşının önerisiyle başladığını söylüyor. Çocuk yaşta eroin kullanmaya başlayan S.T, hikayesini şöyle anlatıyor:
‘’Van’da eroin satan çok kişi var. Merkezde, mahallelerde her yerde uyuşturucu satanlar var. Eroin kullandıktan sonra işimden de oldum. İçici olduğundan satıcılara kolay ulaşma şansın oluyor. Tanıyorsun. Eroin bulmakta zorluk yaşadığım zamanlarda oldu. Satıcılar ağırdan alıyor. Yanında ne kadar çok eroin olursa olsun içiyorsun. Yarını, bir saat sonrasını ve parasızlığı düşünmeden hepsini bitiriyorsun. Sonrası malum kriz. Çok kötü zamanlarım oldu.’’
Uyuşturucu kullandığını ilk zamanlar ailesinden sakladığını anlatan S.T,‘"Ailem öğrendikten sonra tedavi için arayışları oldu. Araştırdılar, AMATEM'in açıldığını duyduk. AMATEM’de tedavi olmaya karar verdim. Eroin kullandığım dönemde ailemle aram çok kötü derecede bozuldu. Babam bana ‘seni ya evlatlıktan reddedeceğim ya da tedavi olacaksın’ dedi. Ben de karar verdim. Ayakta tedavi dönemi geçirdim. Ama başarılı olamadım. Şimdi yatarak tedavi oluyorum. İnşallah bu ilk ve son olacak. Bırakmaya kesin kararlıyım. Ailem çok istekli ben de onları mahcup etmeyeceğim, kendime yakıştıramıyorum. Tedavi olmaya kararlıyım’’ dedi.
"12 yaşında kullanıcılar var"
Van’da uyuşturucuya ulaşmanın çok olduğunu ifade eden S.T, şöyle devam etti:
"Uyuşturucu kullanınca etrafınızda çok satıcı olur. Çok rahat ulaşabilirsiniz. Son zamanlar sürekli bulabiliyordum. Eroin burada çok ucuz. Burada 10 liraya aldığımı Antalya’da veya başka bir yerde çok daha pahalıya alabiliyoruz. Benim gördüğüm 12 yaşında kullanıcı çocuklar var. Hiç tahmin etmediğim kişiler uyuşturucu kullanıyor. Ürkütücü bir boyutta çocuk kullanıcılar var. Bildiğin halde hem sevdiklerine hem de cebine zarar veriyorsun. Ben içtiğim süre zarfında kimseye ne aşıladım ne de düşürdüm. Evimiz bir okula yakın yerde. İçmediğim dönemler o okul önünde torbacı beklerdi. Onu sırf sattığından ötürü dövmüştüm, şimdi ben düştüm’’
21 yaşındaki Y.E.D ise, uyuşturucuya başlama nedeni olarak kendisiyle yaşıt dayısını gösteriyor ve çok pişman olduğunu söylüyor:
‘’Dayımla arkadaş gibiydik. Bir arkadaşıyla beraber içiyordu. Sigarayla birlikte içiyorlardı. Kokusu tuhaf geldi. Merak ettim. kimse bir şey söylemedi direkt uzatıp içmemi söylediler. Ben de birkaç yudum aldım. Ona da aşılayan bir arkadaşıydı. Şimdi İstanbul’da yaşıyor. Orada bırakmaya çalışıyor. Birkaç ay içmiyor. Sonra Van’a dönüp tekrar bir kaç ay içiyor. Eroine başlama nedenim olan dayıma eskiden kırgındım. Oysa onun suçu değil benim suçumdu. Evden bunalıma girdiğim için kendimi bu maddeye verdim."
16 yaşında uyuşturucuya kullanmaya başladığını anlatan Y.E.D, şöyle devam ediyor;
"Krize giren insan her şekilde eroin bulabilir. İster kaçarak ister koşarak olsun düşe kalkarak olsun bir şekilde bulabilir. Paramızı verir alırdık. Paramız olmadığında aileme zorluk yaşatmamak için çabalardım. Çünkü biliyordum kendi hatam olduğunu. Bu hatamın içinde kendi kendimi taşımaya ve toparlamaya çalışıyordum. Sonra AMATEM’e geldim. Kendime güvenim tam değil. Dışarı çıktığımda ne olacak ne olmayacak bilmiyorum. Dışarı çıktığımda içme ihtimalim olsa bile kendimi birkaç gün olsa da arındırmış olurum. En azından biraz da aileme teselli moral olur. İçmemek için çabalayacağım"
‘’Kendimi çaresiz hissediyorum’’
İ.A, 30 yaşında. 12 yıldır eroin kullanıyor, 11. kez bırakmayı deniyor. Bu defa kesinlikle bırakacağını söyleyen İ.A, "Tedavi sonrası işsizlik yüzünden bir daha bulaşıyorum. Bu kez gerçekten kendimi çaresiz hissediyorum. Her seferinde geri dönüyorum. Annem çok zorluk yaşıyor. Bu kez annemi kırmak istemiyorum" dedi.
Defalarca üzerinde uyuşturucu ile yakalandığını aktaran İ.A, şöyle devam etti:
"Küçük yaşta uyuşturucu kullanan tanıdığım 20’ye yakın çocuk var. Bu çocuklar sahipsiz. Okumamış, işsiz güçsüz çocuklar. Emniyette bu konuda çok yetersiz kalıyor. Ben defalarca yakalandım. Hiç üzerine düşmüyor. Maddeyi kimden, nasıl aldın diye sormuyor. Üzerindeki maddeyi alıyor. Seni bırakıyor. Polisin üstüne düşmesi, daha ketum olması gerekir. Bu iş sadece polisle de çözülmez. Bizim de gayret göstermemiz lazım. Çevremizi düzeltmemiz gerek. İş imkanımız olsa uzak durabiliriz.’’
"Ailelerin eğitilmesi gerekli"
AMATEM kliniği sorumlu hekim Psikiyatrist Doktor Özgür Deniz Değer, Van’da artan kullanımla ilgili Al Jazeera’ya değerlendirmelerde bulundu.
Van’ın uyuşturucu sevkiyatında önemli bir yol olduğunu belirten Değer, şu bilgileri verdi:
‘’Van uzun zamandır güzergah üzerinde bulunuyor. Afganistan’da üretilen eroin, Van üzerinden dünya ülkelerine gidiyor. İpek yolu gibi bir eroin yolu güzergahı var. Van, bu güzergah üzerinde. Öte yandan aşırı bir göç alması sebebiyle işsiz nüfusun bir anda arttığı bir kent. İnsanlar ayak uyduramadı. İşsiz kaldılar. Bir şekilde bu batağa saplandılar. Bu tür alanlar satıcının da işine geliyor. Ucuz olduğunda tüketim artıyor. İstanbul’da bonzai çok fazla çünkü Avrupa’dan geliyor. Çok ucuz. Van’daysa eroin ucuz, bonzai pahalıdır. Bu yüzden eroin bağımlıları daha fazla"
Yedi aylık süreçte bine yakın başvuru geldiğini anlatan Değer, şöyle devam etti:
"İşsizliğin ve sosyoekonomik olarak insanların düzeyinin düşmesi eroine ulaşmanın da kolaylaşması eroin ve diğer bağımlılıklarda bir artış görüyoruz. Maddelere ulaşım çok kolay. İnternet ve kişiler arası iletişimle maddeye ulaşılabiliyor. Uyuşturucuyla mücadele konusunda çalışmalar hiçbir şekilde yeterli olmuyor. Biz talebi azaltma konusunda ki yönü oluşturuyoruz. Kişi kullanmayı bırakacak ya da bir süre kullanmayarak eroine olan talebi azaltmış olacak. Ama bunun başka yolları da var. Sınır güvenliği, polisiye tedbirler olması gerekir. Ama en başında toplumun iyi bilgilendirilmesi gerekiyor. Aile desteği olmayan bir toplumda madde daha çok kullanılıyor. Aileleri eğitirsek bu konuda ciddi bir yol kat etmiş oluruz’"
Yaş ortalaması çok düşük
Emniyet Müdürlüğü Van’da 15 bin madde bağımlısı olduğunu söylerken, AMATEM'e göre kentte 20 bin bağımlı var.
Kentte 20 bin bağımlı olduğunu tahmin ettiklerini söyleyen Değer, kullanma yaşının gittikçe gerilediği uyarısını yaparak şunları anlattı:
‘’18 yaşın altına bakmıyorum. Ama yine de 4 hasta yatırdım. Bunları 2’si 16 yaşında, 2’si ise 17 yaşındalar. Tabi ondan sonra yaş ortalamasında bir artış oluyor. Genellikle hastalarım 19 ila 23 yaş aralığında oluyor. Yüzde 70’i 23 yaşın altında. Az da olsa başlama yaşı 14’tür. AMATEM’de tek hekim olarak çalışıyorum. Yeterli değil. Yatak sayısı da yetersiz. Başvuru sayısının yüksek olması sebebiyle günlük 30 bağımlı görüyorum. Onlarla daha iyi ilgilenemiyorum. Eksiklerimiz var. Yatak sayısında artış olacak. Hastalar buraya gelmekten çekinmesinler.’’
Kaynak: Al Jazeera