Kırgızistan’da halk, 10 Ocak'taki cumhurbaşkanlığı seçimlerinde ülkenin yönetim şeklini de belirleyecek.
Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği'nin (SSCB) dağılmasıyla 31 Ağustos 1991'de bağımsızlığına kavuşan Kırgızistan’ın siyasi tarihinde sekizinci kez düzenlenecek cumhurbaşkanlığı seçim yarışına katılmak için 18 aday Merkez Seçim Komisyonundan onay aldı ancak şu an yarışa 17 aday devam ediyor.
Seçim gününde ülke dışında 48 ve ülke içinde kurulan 2 bin 474 sandıkta kayıtlı 3 milyon 563 bin 574 seçmen oyunu kullanabilecek.
Seçim sürecinde, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) ile mücadele kapsamında önerilen sosyal mesafe, hijyen ve maske kuralına dikkat edilecek.
Yerli ve yabancı gözlemcilerin izleyeceği seçimde oy verme işlemi, yerel saatle 08.00'de başlayacak, 20.00'de sona erecek.
Merkez Seçim Komisyonunca seçim kurullarına gönderilen ve seçim gününde seçmenin kullanacağı iki ayrı pusulada, adaylar ve “hepsine karşı” ile ülkenin yönetim şeklinin belirlenmesi için “devlet başkanlığı”, “parlamenter” sistem ve “hepsine karşı” seçeneği yer alıyor.
Cumhurbaşkanlığı seçiminde oyların yarısından bir fazlasını alan aday seçilmiş sayılacak, aksi taktirde, en yüksek oyu alan iki aday ikinci turda yarışacak.
Seçimlerde, 4 Ekim’de yapılan milletvekili seçimlerinin iptaline neden olan gösterileri sırasında cezaevinden çıkarılarak başbakanlık koltuğuna oturtulan ve daha sonra cumhurbaşkanlığı adaylığı için görevinden ayrılan Sadır Caparov favori gösteriliyor.
Eski milletvekili Sadır Caparov
52 yaşındaki Caparov, Kırgızistan Beden Eğitimi ve Spor Enstitüsü ile Kırgızistan-Rusya Slovyan Üniversitesi (KRSÜ) Hukuk Fakültesi'nde eğitim aldı. Memleketi Issık Göl bölgesinden iki dönem milletvekili seçilen Caparov, siyasette, Issık Göl bölgesinde Kanadalıların işlettiği Kumtor altın madeninin kamulaştırılmasını savunmasıyla tanındı.
Caparov, ülkenin ikinci Devlet Başkanı Kurmanbek Bakiyev'in başdanışmanlığını ve onun iktidarında Kırgızistan Yolsuzluğu Önleme Ajansı Başkanlığı görevlerini yürüttü.
Cumhurbaşkanı Almazbek Atambayev'in iktidarı döneminde, bir protesto gösterisi sırasında valinin rehin alınmasını organize ettiği suçlamasıyla yaklaşık 3,5 yıl hapis yatan Caparov, bu sırada anne, babasını ve oğlunu kaybetti.
Kumtor altın madeninin kamulaştırılmasından vazgeçen Caparov'un vaatleri arasında güçlü devlet başkanlığı yönetim sistemi, yolsuzlukla mücadele ve kısa sürede ülkeyi kalkındırma projeleri bulunuyor.
Tecrübeli siyasetçi Adahan Madumarov
İki üniversite mezunu, gazeteci, tarihçi ve devlet adamı 55 yaşındaki Adahan Madumarov, Caparov'un en yakın rakibi olarak öne çıkıyor. Madumarov, Kırgızistan'ın bağımsızlığına kavuşmasının ardından Türk Dünyası adlı gazetenin genel yayın yönetmenliğini yaptı. Ülkenin güneyindeki Özgen şehrinden üç dönem milletvekili seçilen Madumarov, Bakiyev yönetiminde, Devlet Sekreterliği, Meclis Başkanlığı ve Güvenlik Konseyi Sekreterliği görevlerini üstlendi. Madumarov, 2013-2015 yılları arasında Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Konseyi Genel Sekreter Yardımcılığı görevini de yaptı.
Özellikle yurt dışındaki Kırgızların destek verdiği Madumarov, seçmenine siyasi istikrar ve hukukun üstünlüğünü vadediyor.
Ülkenin mevcut sorunları ve seçim kampanya süreci
Cumhurbaşkanlığı adayları, 10 Ocak'taki seçimin galibi olabilmek için ekonomiden sağlığa, sosyal refahtan eğitime, yolsuzluk ile mücadeleden sosyal adaletin sağlanmasına yönelik seçim vaatlerinde bulundu. Adaylar, 26 günlük seçim kampanya çalışmalarını ülke genelinde sıcaklıkların eksi 18 dereceye kadar düştüğü ve Kovid-19 tedbirlerin uygulandığı bir dönemde gerçekleştirdi.
Ülkenin yönetim şeklinin de tartışıldığı seçim kampanya döneminde adaylar parlamenter ve devlet başkanlığı yönetim sistemi konusunda ikiye ayrıldı. Kronikleşen bazı siyasi, sosyal ve iktisadi sorunlar ile ilgili çözüm önerilerini ile gündeme taşıyan adaylar, ülkenin dış politikası ile ilgili konulara değinmedi.
Başkent Bişkek'te asılı seçim afişlerinde ve gazetelerin ana sayfalarında en çok Caparov'un tanıtımları ve "Halkın tercihi Caparov" sloganı yer aldı. Adayların çoğunun Caparov'un adli geçmişini ve devrik lideri Kurmanbek Bakiyev ile olası bağlantılarını seçim kampanyasına konu etmesi dikkatlerden kaçmadı.
Kırgızistan'da yaşanan siyasi kriz
Kırgızistan'da 4 Ekim'de yapılan parlamento seçim sonuçlarının iptalini talep eden muhalefet taraftarlarının 5 Ekim'de düzenlediği gösterilerin şiddet olaylarına dönüşmesi üzerine, cumhurbaşkanlığı ile parlamento binaları işgal ve talan edilmişti. Göstericiler, "valiyi rehin almak ve gösteriler düzenlemek" suçundan yaklaşık 3,5 yıldır hapis yatan Ata Yurt Partisi eski milletvekili Sadır Caparov'u cezaevinden çıkararak aynı gün başbakanlık koltuğuna oturtmuştu.
Böylece 5-15 Ekim arasında yapılan kitlesel protestolar sonucunda, ülkeyi 3 yıldır yöneten Cumhurbaşkanı Sooronbay Ceenbekov istifa etmiş, meclisten güvenoyu alan Caparov geçici olarak cumhurbaşkanlığı yetkilerini üstlenmişti.
Milletvekilliği seçim sonuçlarını 6 Ekim'de iptal eden Kırgızistan Merkez Seçim Komisyonu, cumhurbaşkanlığı erken seçimlerinin 10 Ocak 2021'de yapılmasını kararlaştırmıştı.
Cumhurbaşkanlığı seçimi için adaylık başvurusunda bulunan Caparov, 14 Kasım'da başbakanlık görevinden ayrılmıştı. Caparov, başbakanlık görevini Başbakan Birinci Yardımcısı Artem Novikov'a ve cumhurbaşkanlığı yetkililerini de Meclis Başkanı Talant Mamıtov'a devretmişti.
Öte yandan, Kırgızistan parlamentosunda hazırlanan ve yeniden devlet başkanlığı yönetim sistemine geçişi öngören anayasa taslağı, 18 Kasım'da kamuoyunun tartışmasına açılmıştı.
Mamıtov'un imzasıyla 20 Kasım'da oluşturulan 100 üyelik Anayasa Uzlaşma Komisyonunun toplantılarında, ülkenin yönetim şekli konusunda fikir birliğine varılamamıştı.
Anayasa Uzlaşma Komisyonunun toplantılarına ara verilen ülkede cumhurbaşkanı seçim gününde eş zamanlı olarak ülkenin yönetim şeklini belirlemek için referandum yapılmasını öngören tasarı mecliste kabul edilmişti.