İnsan Hakları ve Özgür Gençlik Topluluğu Başkanı Edanur YOKUŞ’un topluluk ve program hakkında bilgilendirme konuşması ile söyleşi başladı. Dr. Öğr. Üyesi Alimcan BUĞDA’nın konuşmacı olarak katıldığı söyleşi de Doğu Türkistanlı iki öğrenci de yaşadıkları sıkıntıları dile getirerek programa katkıda bulundular.
Buğda, Doğu Türkistan’ın geçmişinden günümüze kadar uzanan süreci yaşanan zulümlerle birlikte anlatarak direnişin her ne olursa olsun bitmediğini ve gelecekte de Çin’in yüreklere yuva kurmuş İslam şuurunu Uygur Müslümanlardan söküp alamayacağını belirtti.
Tarihsel süreci ele alan Buğda, Doğu Türkistan’ın ilk olarak 1876’da Osmanlının en zor dönemlerinden birinde işgal edildiğini, 1900’lerde Doğu Türkistanlı Müslümanların ilk isyanlarının başladığını aktardı. 1933’te Doğu Türkistan İslam Cumhuriyeti’nin kurulduğunu ancak bu ülkenin bir sene varlığını sürdürebildiğini aktarırken 1934’te Rusya ve Çin’in büyük desiseleri ve baskıları ile ortadan kaldırıldığını söyledi.
Bu süreçte Türkiye Cumhuriyeti’nin Doğu Türkistan’a yardım faaliyeti gerçekleştirmek istediğini ama o zamanki mevcut şartlarından dolayı özellikle uzun mesafenin olumsuz etkilerinden kaynaklı desteğin sağlanamadığını belirtti. Buğda, 1944’e kadar Uygur Türklerinin mücadelesinin devam ettiğini ve1944’te tekrar Doğu Türkistan Cumhuriyeti’nin kurulduğunu söyledi. 1949 yılında ise önceki zulümlere benzer bir şekilde tekrardan işgal edilmesine karşın bu sefer özerk hale getirildiklerini beyan etti. 1980’de eğitim hakkı gibi haklarını geri aldıklarını fakat 2000 yılında tekrardan hak ihlallerine uğradıklarını belirtti. Uygurca eğitimin yasaklanması, kadınlara zorla kürtaj yaptırılması ve dini eğitim alamamanın bunlardan birkaçı olduğunu açıkladı. 2017 yılında de ise asimilasyona hız vererek Çin’in zulümlerinin artarak devam ettiğini beyan etti.
Alimcan Buğda’nın konuşmasının ardından Doğu Türkistanlı iki öğrenci yaşadıkları zulümlerden bazılarını dile getirdi. Bu öğrencilerden birisi olan Abdulgani Kaşgarlı “Geçen sene Türkiye’ye geldim. 2014’te yurt dışına çıktım. 2017’de Mısır ve Çin arasında anlaşma yapıldı. Yaklaşık 125 öğrenciyi tutuklayıp 20 kişiyi Çin’e iade ettiler. Ben de Türkiye’ye gelmek zorunda kaldım. İletişim kurmamız mümkün olamadığı için yakınlarımdan kimin yaşayıp kim vefat ettiğini bilemiyoruz.” dedi.
Bir diğer öğrenci ise “Başörtüsü yasağından dolayı annemin başörtüsü takamadığı için 6-7 ay dışarı çıkmadığını biliyorum. 18 yaş altındaki kişilerin camiye gitmesi yasaktı. Sakal yasaktı, oruç yasaktı, bayram namazı yasaktı. Altı ay gün ışığı görmeden hafızlık okumaları yapmak zorunda kaldım. Dışarı çıkınca kimsin, nesin diye sorgulanıyorduk. Bu yüzden uzun süre dışarı çıkamadım.” dedi.
Buğda’nın dinleyicilerin sorularına cevap vermesinin ardından program sonlandı.
Haber: Edanur YOKUŞ