İran'da, 26 Şubat'ta eş zamanlı olarak yapılacak Uzmanlar Meclisi ve parlamento seçimlerine katılmak isteyen adayların yeterliliğini denetleyenAnayasayı Koruyucular Konseyi'nin (AKK) reformcu adaylardan sâdece yüzde 1'ine adaylık izni vermesi ve bu kararın seçim sonuçlarına muhtemel etkileri tartışılmaya devam ediyor.
Ülkenin en üst otoritesi dinî lider Ayetullah Ali Hamaney, parlamento seçimlerinde aday olmak isteyen birçok reformcunun adaylığına onay vermeyen Anayasayı Koruyucular Konseyi'ne destek verirken Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ise kararları eleştiriyor.
İranlı siyasetçilerden Tahran milletvekili Ali Mutahhari başta olmak üzere, hâlen parlamentoda milletvekili olarak görev yapan bazı isimlere de aday olma izni verilmemesi tartışmanın fitilini ateşledi.
İran devrimi lideri Ayetullah Ruhullah Humeyni'nin torunu Ayetullah Hasan Humeyni de adaylık başvurusu reddedilenler arasında yer alıyor.
Hamaney, birçok reformcunun adaylığının onay verilmemesiyle ilgili yaptığı bir konuşmada, eleştirilerin hedefindeki Anayasayı Koruyucular Konseyi'nin yıpratılmaması gerektiğini savunarak, “Dünyanın hiçbir yerinde karar verici merkezler, rejimin esaslarını kabûl etmeyenlerin yolunu açmaz.” ifadelerini kullandı.
İran Cumhurbaşkanı Ruhani ise eleştirilerin odağındaki AKK'ya tepki göstererek, “Eğer seçimlerde sâdece bir siyasî kanat yer alırsa o zaman hangi sebeple seçim düzenleyeceğiz?” dedi. Ruhani'nin bu eleştirilerine rağmen AKK'nın kararlarını değiştirme yönünde bir etkisinin bulunamayacağı yorumları yapılıyor.
“Reformcular Mecliste Çoğunluğu Elde Etse Bile Siyasette Önemli Bir Değişiklik Olmaz”
Konuyla ilgili AA muhabirine açıklamalarda bulunan İranlı gazeteci ve Uluslararası İlişkiler Uzmanı Ali Efşari, İran Cumhurbaşkanı Ruhani'nin sınırlı yetkilerine işaret ederek, “Ruhani, AKK'yı aldığı kararlarda büyük bir değişiklik yapmaya zorlayamaz.” diye konuştu. Efşari, meclisin yapısının reformcular lehinde değişmesi hâlinde bunun hükûmetin kabineyi yenilemesi konusunda da fayda sağlayacağını ancak önemli bir değişiklik olmayacağını ifade etti.
Seçim sonuçlarıyla birlikte reformcuların mecliste çoğunluğu elde etmeleri durumunda dahi ülkenin siyasetinde önemli bir değişiklik beklenmemesi gerektiğini dile getiren Efşari, meclisin çıkardığı kanunları denetleyen AKK'nın, reformcuların geçirmek istediği kanunlara onay vermeyeceğini savundu.
“Dış Politikada Asıl Belirleyici Faktör Dinî Lider Hamaney”
Meclisin yapısı hangi kanat lehine değiştirilirse değiştirilsin İran'ın dış siyasetinin değişmeyeceğini vurgulayan Efşari, “Çünkü dış politikadaki aslî karar alıcı Dışişleri Bakanlığı’yla birlikte Rehber (Dinî lider Hamaney), Devrim Muhafız Kuvvetleri ve Millî Güvenlik Konseyi. Meclisin de Dışişleri Bakanlığı üzerindeki etkisi sınırlı.” değerlendirmesinde bulundu.
Dış politikada asıl belirleyici faktörün dinî lider Hamaney olduğunu belirten Efşari, yasama, yürütme ve yargı organlarının dinî liderin iradesine karşı koymak istemesi hâlinde dahi böyle bir güce sahip olmadığını dile getirdi.
Ülkedeki seçim sonuçlarının Türkiye ile ilişkilere doğrudan bir etkisi olmayacağı yorumunu yapan Efşari, “Her iki kanat da (muhafazakârlar ve reformcular) Türkiye ile ilişkilerde aynı stratejiye sahip. İki kanat da Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın yaklaşımlarının ve Türkiye'nin bölgesel politikalarının değişmesini istiyor.” şeklinde konuştu.
“Ruhani İnat Ederse Geri Adım Atılır”
Adaylığı reddedilen reformcular arasında bulunan Tahran Üniversitesi Öğretim Görevlisi ve Kürt milletvekili Dr. Celal Celalizade ise Efşari'nin aksine Ruhani'nin “inatçı” bir tutum sergilemesi hâlinde AKK'nın kararlarında geri adım atmasını sağlayabileceği değerlendirmesini yaptı.
Celalizade, “Reformcu adayların birçoğuna yeterlilik verilmemesi, halkın seçimlere katılımını olumsuz etkileyecek.” görüşünü savundu.
“Ruhani’nin Adaylık Krizini Çözmeye Niyeti Yok”
İranlı araştırmacı Dr. Ammar Meleki ise Ruhani'nin ülkede yaşanan adaylık krizini çözme isteğinde bulunmadığını savunarak, “Ruhani, orta yoldaki reformcuları ve ılımlı muhafazakârları örgütleyerek gelecekte şekillenecek mecliste onlara liderlik etmek istiyor.” yorumunu yaptı.
İranlı gazeteci yazar Rıza Alicani ise Cumhurbaşkanı Ruhani ve Düzenin Maslahatını Teşhis Konseyi (DMTK) Başkanı Ali Ekber Haşimi Rafsancani'nin, dış politikada Hamaney ve Devrim Muhafızları'ndan farklı düşündüğünü savunarak, “Onlar İran'ın, tansiyonu artıracak girişimlerden uzak durması için siyasî ve ekonomik ilişkileri ilerletme noktasında çaba harcıyorlar.” görüşünü dile getirdi.
AA