Ahmet Varol / Yeni Akit
Irak’ta yeni hükümet
Irak’ta ABD işgali sonrasında Lübnan’dakine benzer bir şekilde etnik ve mezhebi kimliklere göre bir kontenjan düzenlemesi yapıldığından cumhurbaşkanının Kürtlerden, başbakanın Şii kesimden, Meclis Başkanı’nın da Sünni kesimden olması gerekiyor.
Görev süresinin dolması üzerine yapılan yeni cumhurbaşkanlığı seçimlerinde tekrar aday olan Berhem Salih seçimleri kaybetti. Birinci turda kimsenin yeterli oy alamadığı seçimlerde, ikinci turda yine Berhem Salih gibi Kürdistan Yurtsever Birliği kökenli ve Talabani’nin yakın çevresindeki adamlarından, ama cumhurbaşkanlığı seçimlerine bağımsız aday olarak giren Abdüllatif Reşid kazandı. Bunda İran tarafından desteklenen El-İtaru’t-Tensiki (Koordinasyon Çerçevesi) grubunun ona destek vermesinin önemli rolü olduğu tahmin ediliyor.
Reşid cumhurbaşkanlığını devralmasından hemen sonra, Et-İtaru’t-Tensiki grubunun başbakan adayı Muhammed Şiya’ Es-Sudani’yi yeni hükümeti kurmakla görevlendirdi. Onun kurduğu hükümet, 27 Ekim Perşembe günü yapılan oylamada parlamentodan güvenoyu aldı. Yine Şii bir hareketin liderliğini yapan Mukteda Es-Sadr’ın boykot ettiği parlamentodaki güven oylamasına 253 milletvekili katıldı. Bakanlarla ilgili oylamalarda 21 bakan güvenoyu alırken, Kürt kontenjanından hükümete alınan Çevre Bakanı ile İmar ve İskan Bakanı hakkındaki oylama, Kürt partilerin arasındaki bir ihtilaf sebebiyle ertelendi.
Irak’ta 10 Ekim 2021 tarihinde gerçekleştirilen seçimlerden sonra parlamentoda birinci olan Mukteda Es-Sadr’ın hareketiyle İran destekli El-İtaru’t-Tensiki arasında koalisyon konusunda anlaşma sağlanamaması sebebiyle bir yıldan fazla süredir hükümet krizi devam ediyordu.
Eski cumhurbaşkanının El-İtaru’t-Tensiki’nin adayına hükümeti kurma görevi vermesine karşı çıkan Sadr hareketinin protesto eylemleri çatışmalara neden olmuştu. Sonra Sadr’ın taraftarlarından evlerine dönmelerini istemesi üzerine olaylar duruldu. Ama Sadr, Sudani hükümetine yine destek vermeyeceğini belirterek erken genel seçimlere gidilmesini istedi.
Bu arada cumhurbaşkanlığı seçimleri yapılması üzerine, El-İtaru’t-Tensiki’nin Reşid’le iş birliği onun önünü açtı ve seçilen yeni cumhurbaşkanı hemen bu oluşumun adayı Muhammed Şiya’ Es-Sudani’ye hükümeti kurma görevi verdi. O da 15 gün içinde kadrosunu oluşturarak parlamentoya sundu ve güvenoyu almayı başardı. Bunda, Sadr’ın adamlarının parlamentodan çekilmesinin önemli bir etkisi olduğu biliniyor. Çünkü Irak Anayasasına göre güven oylaması için 165 milletvekilinin oturuma katılması ve mutlak çoğunluğun lehte oy vermesi yeterli oluyor. Sudani’nin hükümetiyle ilgili oylamaya da 253 milletvekili katıldı. Dolayısıyla Sadr’ın parlamentoyu boykot etmesi Sudani hükümetinin işini kolaylaştırdı.
Yeni hükümetin başına geçen Sudani, parlamentoda güven oylaması yapılmadan önce iktidarı devralmasından bir yıl sonra erken genel seçim yapacağı vaadinde bulunmuştu ve bunu hükümet programına da aldı. Sadr’ın da bu konuda ısrarlı olacağını ve parlamento dışından yürüteceği faaliyetlerle, erken genel seçim yapılması için taraftar kitlesini devreye sokmaya çalışacağını sanıyoruz. O yüzden kurulan hükümet bir bakıma mevcut siyasi krizden çıkma amaçlı bir geçiş dönemi hükümeti sayılır. Ama bu geçiş süreci iktidarının El-İtaru’t-Tensiki adlı organizasyona verilmesi onun açısından önemli bir avantaj sayılır.
Kurulan hükümette Şii kontenjanından çoğunluğu El-İtaru’t-Tensiki mensuplarından olmak üzere 12, sünni kontenjanından da 6 bakan bulunuyor. Haklarındaki oylama işlemi ertelenen iki bakanın da güvenoyu alması durumunda Kürt kontenjanından da 4 bakan olacak. Oylamaları ertelenen bakanların değiştirilmesi durumunda yenileri yine Kürt kontenjanından girecek. Azınlıklar kontenjanından da 1 bakan var. Yani toplamda 23 bakan olacak.
Yeni hükümetin başına geçen Sudani 1970 doğumlu yani 52 yaşında. Daha önce Haydar El-Ibadi hükümetinde Çalışma ve Sosyal İşler Bakanı olarak görev yapmış. Bazı dönemlerde de vekaleten bakanlık görevlerinde bulunmuş.