Muhammed Ataurrahim, Bir İslam Peygamberi İsa adlı kitabında1 Hristiyanlık öğretisinin tarihsel gelişimini tevhidi bir perspektifle ele almakta ve Hz. İsa’nın “Tanrının Oğlu” değil, bir İslam peygamberi olduğunu ortaya koymaktadır. Bu yazıda söz konusu eser bağlamında ve temelde Hristiyanlık, İnciller, Hz. İsa üzerinde duracağız.
Hristiyanlar, İznik Konsülü’nde(M.S. 325) resmikabul edilen 4 İncil’i sahih, diğerlerini geçersiz sayar: Matta, Markos, Luka ve Yuhanna. Hristiyanların diğer Kiliselerinden farklı olarak İskenderiye Kiliseleri, Barnaba İncili’ni kabul etmiştir. İznik Konsülü’nde İbranice yazılmış İncillerin yok edilmesine karar verilmiştir. İznik Konsülü’nde kabul edilmeyen bir İncil’e sahip olmak büyük suç kabul edilmiş, Konsül’ün kararını izleyen yıllarda bir milyonun üstünde Hristiyan öldürülmüştür. Hz. İsa, Arapçanın bir diyalektiği olan Aramice konuşmuştu. Aramca yazımda kullanılmadığı için ilk İncil İbranice yazılmıştı. Bununla birlikte Harman, Matta’nın Grekçe Matta İncili’nin yazarı olmadığını; İsa’nın sözlerini onun konuşma dili olan Ârâmî dilinde yazdığını ifade eder.2
İncil yazarlarından Markos, Barnaba’nın kız kardeşinin oğludur ve Hz. İsa’yı görmemiştir. Hristiyanlık inancının şekillenmesinde önemli bir rolü olan Paul’un özel hekimi olan Luka,Paul gibi Hz. İsa ile hiç karşılaşmamıştır. Yuhanna İncil’i ise M.S. 100 civarında yazılmıştır. Dört İncil’den birini yazan Yuhanna, mürit Yuhanna ile karıştırılmamalıdır. Yine Hz. İsa ile hiç karşılaşmamış olan Matta da bir vergi toplayıcısıydı. Bu açıdan Tarsuslu Paul’a muhalif olan ve adı “Tesellicinin oğlu” yahut “Nasihatçının oğlu” anlamına gelen Barnaba daha iyi bir konumdadır. Hz. İsa’nın sürekli dostu olan Barnaba’nın birlikte vaftiz edilmiş olması muhtemeldir. Hz. İsa’nın annesi Hz. Meryem, ölüm döşeğinde havarileri çağırdığında gelenlerden biri de Barnaba olmuştu. İskenderiye’li Klement de yazılarında onu havari olarak zikreder. Son akşam yemeği (Yuhanna 13/2) Barnaba’nın kızkardeşinin evinde yenmiştir. Barnaba, Luka tarafından havari olarak gösterilir.
Mevcut İncillerde Esseni öğretisinin izlerini açıkça bulmak mümkündür. Esseniler arasında şarap ekmek ayini vardır. Bu âdetin Hristiyanlığa bu kanalla girmiş olması kuvvetle muhtemeldir. İraneus Hz. İsa’nın asli öğretisine Platon felsefesini ve pagan Roma’nın dinini sokmakla sorumlu tutup suçladığı Paul’a karşıydı. Paulcü kilise daha sonra Roma Katolik Kilisesi olarak bilinecektir.
Markos ve Yuhanna Hz. İsa’nın doğumu hakkında sessizdir. Hristiyanlar, Hz. İsa’nın sevgi dolu ve barışçıl yönünü ön plana çıkarsalar da Josephus, Hz. İsa’nın 200-400 civarı silahlı adamı olduğunu söyler. Hz. İsa’nın çarmıha gerildiğine ve ardından dirildiğine inanan Hristiyanlar olsa da Peter, Paul ve Yuhanna’nın çağdaşı olan Cerinthus, İsa’nın yeniden dirilişini reddeder. Benzer şekilde Karpoçratianlar çarmıha gerilmiş bir Hz. İsa’ya inanmamakta fakat çarmıha gerilenin ona çok benzeyen yandaşlarından biri olduğuna inanmaktadırlar. Bu yaklaşım Müslüman âlimlerin de genel kanaatine uygundur.
Hz. İsa’nın Allah ile eş olmadığına ve onun Allah’ın elçisi olduğuna inanan Lucian, bundan dolayı Paul Kilisesi’nin düşmanlığına maruz kalmış ve M.S. 312’de öldürülmüştür. Arius (M.S. 250-336) dönemin Paulcü Kilise’nin en büyük tenkitçilerinden birinin müridiydi. Müridi olduğu kişi,Paulcü Kilise’nin ileri sürdüğü görüşleri kabul etmeyen meşhur şehit Antakyalı Lucian’dır. Arius Hristiyanlık tarihinde önemli bir rol oynamıştır. Mutlak olan tek, doğurulmamış, ebedi, başlangıçsız, kadir-i mutlak, değiştirilemez ve başkalaştırılamaz bir Allah’ın olduğuna inanıyordu. “Allah’ın insan oluşu” fikrine şiddetle karşıydı.
Hristiyanlık öğretisinin bu kısa tarihi göstermektedir ki Hristiyanlar arasında da pek çok ihtilaf vardır. Gayrimüslimlerin ihtilaflarını bilmek, Müslümanlar arasındaki ihtilafların inananların gözünde gereksiz yere büyütülmesini engeller.
Dipnot:
1- Muhammed Ataurrahim, Bir İslam Peygamberi Hz. İsa (İstanbul: İnsan, 1985).
2- Ömer Faruk Harman, “İncil”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, t.y., https://islamansiklopedisi.org.tr/incil. Erişim tarihi: 12.4.2019.