Yılmaz Bilgen / Al Jazeera
Direnişçilere bağlı Halep Meclis Başkanı Usame Telcu ile Türk Lirası'na geçme kararlarının gerekçelerini ve sonuçlarını ele aldık.
“Esed Rejimi Şu An Ekonomik Olarak Tamamen Bitik Durumda”
Direnişçilerin denetimindeki bölgelerin Belediye Başkanlığı görevini de yürüten Usame Telcu, geldikleri noktada birçok nedenden dolayı Suriye Lirası'ndan vazgeçme ve ABD Doları ile Türk Lirası arasında tercih yapmak zorunda kaldıklarını söyledi. Usame Telcu, Türk Lirası'nı seçme sebeplerini şöyle anlattı:
“Bir kaç ay önce Esed rejimi Rusya’da karşılıksız para bastırdı. Şu an ekonomik olarak tamamen bitik durumda olan rejimin bu girişimi, iflasının açık bir göstergesiydi. Biz bu gelişmeleri izliyoruz. Konu hakkındaki uzmanlardan oluşan İktisatçılar Sendikası'nı kurduk. Sahada aktif olan tüm sivil toplum kuruluşlarının ortak kararı ile geçtiğimiz günlerde resmî karar aldık ve aşamalı olarak tüm özgür bölgelerde Türk Lirası kullanımına geçileceğini duyurduk. Tüm maaşların Türk Lirası olarak dağıtılması ilk uygulamamız oldu.”.
“Dolar Olarak Gelen Yardımları Suriye Lirası’yla Değiştirmek Rejime Nefes Aldırıyordu”
Halep Meclis Başkanı’na göre bu değişim sürecinde kendilerini bekleyen birçok zorluk var ve bu zorlukları aşmada Türkiye’nin ciddi desteği gerekiyor:
“Oybirliği ile aldığımız karar öncesi ciddi tetkik ve araştırmalar yaptık. Bizim içeride ekonomik üretim araçlarımız yok. Yardımlar ise genelde dolar olarak geliyor. Bugüne kadar bu dolarları verip Suriye Lirası alıyorduk. Bu ekonomik anlamda rejime nefes aldıran bir uygulamaydı. Üstelik rejim eski banknotları topladı ve Rusya’da yeni basılanlarla değiştirmeye başladı. Yeni basılan paranın ekonomik bir değeri yok. Herhangi bir karşılığı olmayan bu para rejimin düşmesi ile basit bir kâğıttan öte değer taşımayacak.”.
“Irak Örneği Ortada”
Saddam rejiminin son dönemlerinde tıpkı şu an Suriye’de olduğu gibi kontrolsüz ve karşılıksız para politikası uyguladığını belirten Telcu, Suriye Lirası'nı acilen terk etmek zorunda kaldıklarını söyledi:
“90’lı yıllarda Irak’ta Baas rejimi düştüğünde Irak dinarı hurda kâğıt muamelesi gördü. Suriye Baası'nın da sonu farklı olmayacak ve benzer durum burada da yaşanacak. Bu tercihimizde o dönem yaşananların da büyük etkisi oldu. Zaten kısıtlı olan kaynaklarımızı bu batık ekonomiye feda etmek istemedik.”.
“Türkiye Ekonomisine Katkımız Olsun İstedik”
Şam rejiminin maaş ödeyemez duruma düştüğünü ve ancak Rusya’ya bastırdığı yeni paralarla bir nebze nefes aldığını ifade eden Telcu, Türk Lirası'nı kullanma sebeplerinden birinin de Türkiye ekonomisine katkıda bulunmak olduğunu belirtti.
“Uygulamada Zorluklar Olacak, Türkiyeli Yetkililerden Yardım Bekliyoruz”
Henüz Türkiyeli makamlar ile herhangi bir temaslarının olmadığını söyleyen Halepli yetkili, uygulamada birçok sorunla karşılaşmayı beklediklerini ve bu konuda Türkiyeli yetkililerden de yardım beklediklerini belirtti. Başta Suriye’ye geçirilecek paranın transferinde yaşanacak güvenlik sorununa dikkat çeken Meclis Başkanı, karşılıklı iyi niyet adımları ile bu zorlukların aşılacağı kanısında.
Halep merkezi ve çevresinde Suriyeli direnişçilerce kontrol edilen bölgelerde ekmek satışlarının Türk Lirası üzerinden yapılması ve tüm fiyat etiketlerinin Suriye Lirası ile birlikte Türk Lirası ile belirtilmesi geçiş döneminin ilk uygulamaları arasında yer alıyor.
Halep Esnafı Uygulamadan Umutlu
Al Jazeera, Halep merkezinde Sahur ve Holluk semtlerinde bulunan esnafa para değişimini sordu.
Sahur’da pazarcılık yapan Faris Sahli, Türk Lirası'na geçilmesinin fiyatları sabitlemek açısından iyi olacağını düşünüyor. Suriye Lirası'nın istikrarsız seyrinden dolayı fiyatların çok sık değiştiğine işaret eden Sahli, bu nedenle alıcı ve satıcıların zor duruma düştüğünü ifade etti. Kendisinin de sekiz ay Türkiye’de kaldığını söyleyen Sahli, son beş yılda çok sayıda Halepli vatandaşın Türkiye’ye gelip gittiğini ve Türk Lirası'na yabancı olmadıklarından dolayı adaptasyon sürecini kolay atlatabileceklerini belirtti.
Türkmenlerin yoğunlukta yaşadığı semtlerden Holluk’ta bakkallık yapan Kamil Aziz ise son iki yıldır zaten yoğun olmasa da bölgede Türk Lirası ile alışveriş yapıldığını anlatıyor. Tüm ürünlerin Türkiye’den tedarik edildiğini ve kur değişiminden dolayı önemli bir kayıp olduğunu söyleyen Aziz, Türk Lirası'na geçilmesi ile bu farkın ortadan kalkacağını ve zor durumda olan Halep halkının bundan faydalanacağını kaydetti.
Mart ayında Suriye’nin kuzeyindeki İdlib kentini Esed güçlerinden ele geçiren Fetih Ordusu kentte ve kırsalında temmuz ayından itibaren Türk Lirası'na geçmişti. Direnişçiler, Türk Lirası tercihlerinden dolayı madeni para ve kuruş kullanımından da rahatlık sağladıklarını ifade ediyorlar.
2012 yılından beri direnişçiler, birçok mahalleyi rejim güçlerinden aldı. Direnişçiler Sükkeri, Sahur, Haydariye, İnzarad, Mesakin Henanu, Selahaddin, Şeyh Hıdır, Bostan Paşa, İzaa, Meşhed, Seyfüd Devle, Tarık el-Bab, Şaar, Firdevs gibi birçok büyük mahalleyi kontrol ederken şehrin yüzde 45’ten fazlasında hâkimiyet sağladı.
Meydan, Süleymaniye, Cabirriye, Meyselun, Cemiliyye, Muhafaza, Meridyen, Hamdaniyye, Şahbe, Süryan Cedide gibi mahallelerden oluşan ve Halep’in daha çok güney kısmında kalan bölümde ise ordu güçleri bulunuyor.
Halep merkezle birlikte kurtarılmış diğer ilçe, kasaba ve köyde de aşamalı olarak Türk lirasına geçilecek.