Mehmet Karyağdı "Hadisi ihmal etme ve Kur'an ile yetinme" başlıklı sunumunda özetle şunları söyledi:
Öncelikle hadis tenkidi veya eleştirisi ile hadis inkarcılığını ayırt etmek gerekir. Hadis tenkidi; hadisin sahihini sakiminden yani doğrusunu yanlışından ayırmak hz. Peygambere atfedilen kötü çürük ve yanlış olan hadisleri ayıklamaktır. Hadis inkarcılığı ise hadislerin hiçbir değerinin ve teşri yetkisinin olmadığını söyleyerek toptan reddetmektir.
Hadis inkarcılığı 19. ve 20. Asırlarda oryantalistlerin çalışması ile gündeme geldiği zannedilse de hadisleri inkar ve sadece kuranla yetinmek fikrinin tarihi geçmişi sahabe devrine kadar gitmektedir.
Hadisleri inkar edenlerin delilleri;
A – Kuran’dan: 6/En’am 38-57 -- 16/Nahl 89 -- 5/el-Maide 3 -- 15/Hicr 9 -- 12/Yusuf 40-67 ayetlerini delil olarak gösterirler. Bunlarla dinin tamamlandığını, sadece vahyin korunduğunu, hükmün sadece Allaha ait olduğunu söyleyip hadisi komple inkar ederler.
B – Sünnetten
Hadislerin yazdırılmamasını. Hz. Aişeye atfedilen ‘size kuran yeter’ ifadesini ileri sürerler.
C – Akli Deliller
Kuran Allah’ın korumasında olduğu halde hadislerde böyle bir taahhüt yoktur.
Müslümanlar sadece vahiy yoluyla gönderilenlere tabi olmakla yükümlüdürler vahiy ise sadece kuran ile sınırlıdır. Bu sebeple hadislerin hz. Peygamberin nisbeti kesin olsa bile onlara uyulması zorunlu değildir. Çünkü vahiy değillerdir.
Farklı hadislerin mevcudiyetinin itikadi fikhi siyasi vb. alanlarda Müslümanların ayrılığa düşmelerine yol açtığı bununda ümmetin birliğini ortadan kaldırdığı bilinmektedir. Fakat bu gerekçelere dayanarak hadisleri tamamen reddetmek mümkün değildir. Elimizdeki mevcut hadis müdevvenatını da ne pahasına olursa olsun savunmak hatta ona dokunulmazlık statüsü tanıyıp onu kutsallaştırmak da yanlıştır.
19. ve 20. Yuzyılda hadisleri inkar hareketi Hint alt kıtasında Seyit Ahmet Han tarafından ileri sürülerek ehli kuran ekolü kurulmuştur. Mevlevi Çerağ Ali, Abdullah Çakralevi, Ahmed Din, Gulam Ahmet Perviz bu ekolün ileri gelenleridir. Kendi aralarında fikir birliği olmamakla beraber hadis tenkitçiliği ve hadis inkarcılığı İslam ülkelerinin hepsinde az da olsa taraftar bulmuştur.
Hadis ve sünnet ayrımı yapan bizlerin, hadisleri daha iyi anlayabilmemiz için şu esaslara dikkat etmemiz gerekir;
1 – Hadislerin islamın bütünlüğü içerisinde okunması anlaşılması değerlendirilmesi.
2 – Hadisleri kuranı kerim ile birlikte ele almak
3 - Hadisleri Hz. Peygamberin sünneti ve sireti ile birlikte anlamak.
4 – Hadisleri tarihi değeri ile anlamak.
5 – Hadisleri İslamın evrensel-külli esasları ile birlikte anlamak.
6 – Hadisleri akli çıkarım ilkeleriyle birlikte anlamak.
7 – Hadisleri Hz. Peygamberin gönderiliş gayesi çerçevesinde değerlendirmek.
8 – Hadis metinlerini konu bütünlüğü içerisinde değerlendirmek.
9 – Hadisleri farklı rivayet ve tarikleriyle birlikte anlamak
10 – Hadislerin mana olarak rivayet edilmiş olabileceğini dikkate almak.
11 – Hadislerin vürud sebeplerini tespit etmek.
12 – Hz. Peygamberin üslubunu ve anlatım tarzını bilmek.
13 – Hz. Peygamberin kavram dünyasını anlamak.
14 – Hadislerdeki teşbih, istiare, mecaz, kinaye gibi edebi anlatım tarzlarını bilmek.
15 – Hadislerdeki kıssa, temsil ve deyimleri bilmek.
16 – Hadislerdeki meselleri, sayı ve miktarları bilmek.
17 – Hadislerde melek ve şeytan temsillerini bilmek.
18 – Hadislerde yer almayan metin dışı unsurları dikkate almak.
Sunum soru, cevap ve katkılar ile son buldu.