Fatih Demir / HAKSÖZ HABER
Beyaz Saray antitröst- tekel olunmasını engelleyici- komitesi iki gün önce 16 aylık bir araştırma ve milyonlarca verinin taranmasının ardından veri tabanlı şirketlerin küçük çaplı yerel şirketleri satın almasının önüne nasıl geçilebileceğine dair bir rapor hazırladı.
Yasaların yenilenmesi ve tekel gücünün kırılmasının gerektiği ifade edilen raporda küçük teknoloji ve iletişim bazlı şirketleri satın alan enformasyon devlerinin diğer şirketler karşısındaki yaptırım güçlerine de yer verildi.
Apple, Amazon, Facebook ve Google'daki rekabet uygulamalarına ilişkin 16 aylık bir araştırmanın ardından Beyaz Saray antitröst alt komitesi, yasaların dijital çağa uyacak şekilde nasıl reforme edilebileceğine dair tavsiyelerini de sundu.
Büyük şirketlerin küçük şirketleri satın almaların önlenmesi gerektiği ifade edilirken bunun yerine ortaklık oluşturulması önerildi.
Rapor, dört Büyük Teknoloji şirketinin tekel gücüne sahip olduğu sonucuna varıyor ve Kongre'nin antitröst yasalarının bazı bölümlerinin değişiklikler yapılmasını öneriyor.
Alt kominin Demokrat bir iyesi, rekabet yasalarında büyük teknoloji şirketlerinde, işlerin bölümlere ayrılması veya daha küçük şirketleri satın almayı zorlaştırmak gibi büyük değişikliklere yol açabilecek değişiklikleri öneriyor.
Kongre, dört büyük işletmenin uygulayıcılar tarafından dizginlenmesi gereken tekel gücüne sahip olduğunu buldu. Yaklaşık 450 sayfalık rapor, duruşmalar, görüşmeler ve soruşturmalardan elde edilen 1,3 milyon belgenin incelenmesi neticesinde ortaya çıktı.
Raporda öneri olarak, yapısal ayrımların dayatılması ve hâkim platformların bitişik iş alanlarına girmesinin yasaklanması. Örneğin Google'ı YouTube'dan ayrılmaya ve ayırmaya zorlamak veya Facebook'un Instagram ve WhatsApp ile ayırmaya çalışmak gibi bir durumu kapsayabilir.
Antitröst kurumlarına, baskın platformlar(Apple, Amazon, Aphabet, Facebook gibi) tarafından yapılan birleşmelerin rekabete aykırı olduğunu varsaymaları talimatını vermek.
Hâkim platformların kendi hizmetlerini tercih etmelerini engellemek, bunun yerine "eşit ürün ve hizmetler için eşit koşullar" sunmalarını sağlamak.
Hâkim firmaların hizmetlerini rakiplerle uyumlu hale getirmelerini ve kullanıcıların verilerini aktarmalarına izin vermelerini şart koşmak.
Zorunlu tahkim hükümlerini ve toplu dava davalarındaki sınırları ortadan kaldırarak özel yaptırımı güçlendirmek.
Rapor dört teknoloji şirketinin kendi alanlarında tekel gücüne sahip olduğunu buldu. Aşağıda, raporu hazırlayan personelin her bir şirket için raporda ortaya koyduğu temel bulgulardan bazıları verilmiştir:
Rapora göre Facebook, çevrimiçi reklamcılık ve sosyal ağ pazarlarında tekel gücüne sahip.
Facebook'un Instagram'ı satın almasıyla ilgili iddialar göze çarpmıştı. Avukatlara göre, Instagram'ın 2012'de Facebook tarafından 1 milyar dolarlık satın alınmasından hemen önce, öngörülen büyümesini özetleyen belgeler, Facebook'un yardımı olmadan bocalayan zayıf bir rakipten çok hızlı büyüyen bir şirketin profilini ortaya koyuyordu. Facebook’ta büyüyen bir firmayı satın alarak rakibinin saf dışı bırakmış oldu.
Facebook'un Instagram'ı büyüyen bir rakibi bertaraf etmek için satın alıp almadığı sorusu satın almayı inceleyen gözlemcilerin tekrarladığı bir soru oldu.
Demokrat vekiller tekelleşmelere değinirken rakiplerin "öldürücü satın almalarına" girişebilecekleri endişesinin giderilmesi gerektiğini belirttiler.
Amazon
Çalışanların çoğu, Amazon'un üçüncü taraf satıcılarının çoğunda ve tedarikçilerinin çoğunda tekel gücüne sahip olduğunu iddia ediyor.
Amazon’un ABD’deki çevrimiçi perakende satışlarındaki pazar payı %50 civarındayken daha az gösteriliyor denildi.
Amazon platformundaki üçüncü taraf satıcılarla ilişkisi söz konusu olduğunda "Amazon’un pazar gücünün zirvesinde olduğu” iddia ediliyor.
Raporun yazarları, "Amazon üçüncü taraf satıcılara yönelik muamelesinde kapsamlı rekabete aykırı davranışlarda bulundu" diye yazıyor. "Amazon, halka açık bir şekilde üçüncü taraf satıcıları" iş ortakları "olarak tanımlıyor. Ancak dahili belgeler, kapalı kapılar ardında şirketin onlardan" dahili rakipler "olarak bahsettiğini gösteriyor.
Apple
Apple’ın tekel gücü, iOS cihazlarında yazılım uygulaması dağıtımı sürecindeki ilişkinin içerisinde mevcuttur. Apple kasıtlı olarak yazılım güncellemeleri ile kullanıcıların ve dağıtıcıların yeni ürünlere yönelmesine sebebiyet veriyor.
Apple'ın işletim sistemi ve uygulama mağazasının kontrolünü "rekabete engel olmak ve bunları uygulamak ve rakiplerine karşı ayrımcılık yapmak ve kendi tekliflerini tercih ederken dışlamak için" kullandığını iddia ediyor.
Apple'ın pazar gücünü "rekabet açısından hassas bilgileri kötüye kullanmak yoluyla uygulama geliştiricilerinden istismar etmek ve uygulama geliştiricilerinden App Store'da rekabet üstü fiyatlar talep etmek için" kullandığını iddia ediyor.
Google, çevrimiçi genel arama ve arama reklamcılığı pazarlarında tekele sahip. Yayım haklarını elinde tutarak reklam piyasasında tröst tavırlar sergilemekte.
Rapor, Google'ın hakimiyetini "birbirine kenetlenen tekellerden oluşan bir ekosistem olarak" olarak tanımlıyor. Rapor, çeşitli hizmetleri kapsamlı kullanıcı verileriyle bir araya getirerek Google'ın hâkimiyetini güçlendirebileceğini iddia ediyor.
Google'ın dahili iletişimlerine dayanarak şunları yazıldı rapora, "Google, bilgi asimetrilerinden yararlanıyor ve pazarların genelinde gerçek zamanlı verileri yakından takip ediyor. Google, belirli durumlarda, Android Lockbox gibi projeler de dâhil olmak üzere potansiyel ve gerçek rakiplerini daha yakından takip etmek için gizlice programlar oluşturdu” deniliyor.