Fatih Demir / HAKSÖZ HABER
2019 Haziran’ındaki bu baskında Captagon olarak bilinen 33 milyon yasaklı “psikostimülan fenetillin” hapı ele geçirildi. Kereste paletlerinin içine gizlenmiş bu uyuşturucuların piyasa değeri 660 milyon dolardı. Şimdiye kadar kaydedilen en büyük operasyonlardan birisi oldu bu baskın. Peki bu içi hap dolu keresteler nereden gelmişti? Suriye’nin Lazkiye limanı desek şaşırır mıydınız?
Organize suç örgütü lideri Sedat Peker de kamuoyunu sarsan videolarında Lazkiye limanı üzerinden yapılan uyuşturucu trafiğini anlatmıştı. Peker’in anlattıklarının kimisi ‘dünya uyuşturucu trafiğini’ izleme komiteleri tarafından da doğrulanıyor.
Suriye-Lübnan arasındaki dağlık bölgede captagon üretim merkezleri olduğu tahmin ediliyor. Bölgede devlet otoritesinin olmaması ve (ABD Merkezli Uyuşturucu ile Mücadele Kurumu) DEA’nın da erişiminin olmadığı bu bölgenin hem ihracat hem de trafik noktası olarak kullanıldığı tahmin ediliyor.
Yunanistan’daki baskında ele geçirilen hapların değeri, Suriye'nin 2017 ihracat rakamlarından daha fazlaydı. Bu hapların ele geçirilmesi, Esed Rejiminin sıkıştığı ticari etkinlikleri için uyuşturucu satışı ve trafiği yaptığının en büyük delili olarak raporlara geçti.
Geçtiğimiz aralık ayında da, Lazkiye'den Libya'ya giden Suriye bandıralı bir kuru yük gemisine baskın yapılmış 113 milyon dolar değerinde 3 milyon fenetilin hapı bulunmuştu. Captagon haplarındaki şekil ve madde benzerliğinden yola çıkan yetkililer hapın izine Fransa’da da rastlamıştı.
Captagon tipi uyuşturucunun dağılımı
2016 yılında, Uluslararası Narkotik Kontrol Kurulu (INCB), Suriye'nin Captagon olmasa da son derece bağımlılık yaratan ve güçlü metamfetamin (uyuşturucu tipi) yapmak için kullanılabilen, yasal olarak ticareti yapılan bir burun tıkanıklığı giderici olan psödoefedrin ithalatını arttırmasından endişeli olduğunu beyan eden bir rapor hazırlamıştı.
Körfez ülkelerine gönderilen tabletler Suudi Arabistan üzerinden Lübnan’a gönderiliyor. Suudi Prenslerin de uyuşturucu faaliyetlerinde bulundukları kimi haberlerde geçmişti. Ürdün Kamu Güvenliği Müdürlüğü'nün verilerine göre Ürdün'de 2018'de 47 milyon Captagon hapına el konuldu.
Maryland merkezli Ulusal Biyoteknoloji Bilgi Merkezi şimdilerde Suriye'yi "Captagon'un sahte biçimlerinin önde gelen üreticisi ve ihracatçısı" olarak tanımlıyor.
Geleneksel amfetaminden daha hızlı olan bu captagon tipi uyuşturucunun kimi terör örgütü mensupları tarafından da tüketildiği ve üretildiği biliniyor.
Türkiye'nin Hatay ilinde geçtiğimiz yıl yakalanan Captagon tipi uyuşturucular
Beşar Esed hükümeti tarafından kontrol edilen Lazkiye gibi limanlar aracılığıyla ülkeden ihracatı yapıldığı ise ele geçirilen gemilerden anlaşılabilir oluyor. Suriye rejiminin yıpranan ve boşalan hazinesini doldurmak için uyuşturucu satabileceğine olan kanı ise bölgeye girişlerin zor olması nedeniyle ispatlanamasa da bölgeden çıkan gemilerin bandıraları ve taşıdıkları yükten anlaşılabiliyor.
Uzmanlara göre, ‘Suriye iktidarı direkt olarak bu işi yapmasa da; yolsuzluk yapan görevlilerinin sadık kalmalarına devam etmeleri için uyuşturucu satışı ve imalatı yapmalarına izin veriliyor’ diye notlar düşüyor raporlarına.
Oxford Üniversitesi'nde öğretim görevlisi ve Orta Doğu uyuşturucu politikası uzmanı Maziyar Ghiabi, "Bu kadar para söz konusu olduğunda, bu tür işlere girmek gelir kaynaklarını kaybetmiş bir iktidar için oldukça makul" diyor.
Captagon, Biocapton ve Fitton, ana etken maddesi fenetilin olan ilaçların marka isimleriydi. Bu ilaçlar 1981 yılına kadar ABD'de yasaldı. 1960'larda ve 70'lerde yasal olduğunda, hiperaktif çocukları sakinleştirmek ve narkolepsi ve depresyondan muzdarip hastalar için kullanılıyordu. 1986'da çoğu ülkede yasaklandı.
Ancak çoğu narkotik ilaçta olduğu gibi, yasaklar sadece üretimi yeraltına sürmeye yaradı. Güneydoğu Avrupa üretim merkezi olarak ortaya çıkmıştı. Artan uluslararası baskıyla karşı karşıya kalan üretim hatları, 2011'den sonra Orta Doğu'ya kaydırıldı.
O tarihlere kadar, Suriye'nin uyuşturucu üreticisi veya ihracatçısı olarak belli bir geçmişi yoktu. Organize suç örgütü lideri olan Peker’in de bahsettiği gibi üretim ve trafik akışı Suriye’ye kayınca bölge bir anda “kar payları” için kapışanlarla doldu.
Fenetilin ham maddesinin Suriye'nin ithalat etmesinin çok büyük bir nedeni var. Ortadoğu'da en çok aranan uyuşturuculardan birisi de bu ham maddeden üretilen uyuşturuculardır. Suudi Arabistan'da bir ağrı kesici olarak kullanılan kafein ve kinin içeren hap, kokain, ot, eroin veya ecstasy'den daha popüler bir uyuşturucu.
Basic & Clinical Pharmacology & Toxicology dergisinde yayınlanan 2016 tarihli bir araştırmaya göre, Suudi Arabistan'da uyuşturucu bağımlılığı tedavisi gören kişilerin dörtte üçü amfetamin bağımlısı ve bunların neredeyse tamamı Captagon kullanıcısı.
Bazen iştah kesici olarak kullanılan Captagon, Birleşik Arap Emirlikleri, Katar ve Kuzey Afrika'da da giderek daha popüler hale geliyor. Lübnan'da 200 kişilik bir parti yaklaşık 70 $'a satılırken, zengin Körfez ülkelerinde tek bir hap 10 ila 20 $ arasında değişebiliyor.
Bugün, dünya çapındaki tüm Captagon yakalamalarının üçte biri Orta Doğu'daki operasyonlarda gerçekleşiyor.
Bu tarz uyuşturucular mutsuz, yoksul, işsiz ve amaçsızlar tarafından tüketiliyor. Uyuşturucuyu milyonlarca dolara ihraç edenler ise mutsuz olmaktan çok uzak. Ve Esed rejimi ile Batı arasındaki bağların yakın zamanda iyileşmesi pek olası değilken, Suriye'nin gelişmekte olan bir yasadışı hap tedarikçisi olacağı tahmin ediliyor.