HAKSÖZ HABER
Türkiye pandemi sürecinin ardından yükselen enflasyon ile mücadele ediyor. Geçim özellikle dar gelirliler için oldukça zorlaştı. Zaten kaynakları sınırlı bir ülke olarak Türkiye’nin devletten topluma kadar harcamalarını büyük bir dikkatle gerçekleştirmesi gerekiyor.
Bu konuda öncelikle sorumluluk devlette. Kamu kaynaklarının düzgün ve düzenli bir şekilde kullanımı mali gelir-gider tablosunda sevindirici emareleri görmek için ön şart. Ancak Türkiye ekonomik sıkıntılarla uğraşırken devlet kaynaklarının düzgün kullanımında ziyade yoğun bir israfla kaynaklarını boşa harcıyor.
Türkiye İsrafı Önleme Vakfı'nın her yıl haziran ayında açıkladığı Türkiye İsraf Raporu yayımlandı.
Dünya gazetesinde 2021 yılı verileri değerlendirilerek hazırlanan raporda, Altı Sigma Yönetim Yaklaşımı esas alındı. Prof. Aziz Akgül, yapılan çalışmanın temelini şöyle aktardı:
"Türkiye'nin 2021 yılı Gayrisafi Yurtiçi Hasılası 7 trilyon 209 milyar 40 milyon TL. 1 milyonda en fazla 3 israfa izin veren Altı Sigma Yönetim Yaklaşımı dikkate alındığında Türkiye'de her 1 milyon işlemde 6 bin 210 israf yapıldığı varsayımı çerçevesinde; ülke olarak 4 Sigma seviyesinde görülüyoruz. Bu varsayımdan yola çıkarak Türkiye milli gelirinin yaklaşık yüzde 15'ini israf etmektedir. Yani Türkiye, 2021'de 1 trilyon 81 milyar TL'lik kaynağını israf etmiş."
Altın kategoride SGK var
Raporda israf alanları altın, gümüş, bronz ve düz olarak dört kategoride sıralanmış. En çok israfın olduğu alanları işaret eden "altın" ketagorinin yıllar içinde bazen Sosyal Güvenlik Kurumu'nun (SGK) bazen de iç borç faizinin birinci sırada geldiğini belirten Prof. Dr. Akgül, "Hesaplamalarımıza göre bu yıl SGK yılıydı" dedi.
Akgül, SGK'nın yeni bir yönetim şekline ihtiyacı olduğunu ifade ederek, "2021'de SGK'ya bütçeden 252 milyar TL'lik kaynak gitmiş. Bunun tamamı israftır. Çünkü SGK, aktarılan primlerle yönetilebilir bir yapı. Ekstradan bütçeden kaynağa ihtiyacı olmamalı. Bunun nedeni verimsizlik, yani israftır" diye konuştu.
"Kamu kuruluşunun reklama ihtiyacı yok"
Türkiye İsrafı Önleme Vakfı'nın 2021 raporunda "bronz kategori"de bütün kamu harcamaları yer aldı. Bunlara örnek olarak kamu kuruluşlarının ışıklı tabelalarını gösteren Prof. Dr. Akgül, "Bir bakanlık binasının sürekli yanan ışıklı tabelalara neden ihtiyacı var? Amaç ne?" diye sordu.
Bronz kategorideki yüksek paylar arasında yerel yönetim yapılanmalarının bulunduğunu aktaran Akgül, aynı küçük yapılanma içinde valilik, kaymakamlık, belediyelerin konumlanmasını israf olarak değerlendirdi.
Akgül, "Sadece merkez ilçelerde 100 milyar TL'lik kaynak kaybı var. Aynı bölge için her yönetimde aynı birimler görüyoruz. Valilikte spor müdürlüğü, kaymakamlıkta, belediyelerde… Ne yapıyorlar? Londra'da, New York'ta bu yok. Bütün bu yapılarda çalışanların maaşlarını halk ödüyor. 2021'de 30 büyükşehrin 130 merkez ilçe kaymakamlığına ve 130 merkez ilçe belediyesine ayrılan toplam bütçe yılda 85 milyar liralık israfa sebebiyet vermiştir" ifadelerini kullandı.
İsraf edilen kaynakla neler yapılabilirdi?
Türkiye İsraf Raporu 2021'e göre israf edilen 1 trilyon 81 milyar TL'lik kaynak ile şunlar yapılabilirdi:
- Her biri 600 yataklı ve tanesi 70 milyon lira değerinde 15 bin 447 hastane yapılır ve sağlık sistemi tamamen rahatlatmış olurdu.
- Her biri 6 milyon 600 bin lira değerinde 16 derslikli 163 bin 841 ilkokul ve ortaokul yapılarak, eğitimde fiziki kapasite arttırılır, her sınıfta 30 öğrencinin okutulması hedefi yerine getirilebilirdi.
- Kilometresi 4 milyon 950 bin lira olan 218 bin 455 km otoyol yapılarak ülke kalkınması için gerekli ulaşım altyapısı tamamlanırdı.
- Her bir ihracatçı firmaya veya KOBİ'ye 500 bin lira kredi verilmiş olsaydı, 2 milyon 162 bin işletmeye destek sağlanırdı.
- Yoksulların gelir getirici bir faaliyette bulunması çerçevesinde, her bir dar gelirliye yıllık 50 bin lira vatandaşlık geliri verilmesi durumunda, Türkiye'de 21 milyon 627 bin kişiye ulaşılarak gelir dağılımındaki adaletsizliğin azaltılmasına katkı sağlanırdı.
- Her bir öğretmene aylık 25 bin TL maaş verilmesi durumunda 3 milyon 604 bin öğretmenin bir yıllık maaşı karşılanabilirdi.
- Ortalama aylık öğretmen maaşının 6 bin 500 lira olduğunu varsaydığımızda söz konusu meblağla 13 milyon 863 bin öğretmenin yıllık maaşı karşılanabilirdi.
- Ortalama memur maaşının 9 bin lira olduğunu varsaydığımızda söz konusu meblağla 10 milyon 12 bin memurun yıllık maaşı karşılanabilirdi.
- Koronavirüs küresel salgını sürecinde büyük zorluklar çeken esnafa 1 yıl boyunca aylık 5 bin lira tutarında destek verilseydi, bu miktarla 18 milyon 22 bin esnafa yardım edilebilirdi.
- Çiftçilere yıllık 50 bin lira tutarında destek verilseydi, bu miktarla 21 milyon 627 bin çiftçiye yardım edilebilirdi. Ortalama litresi 18 TL'den mazot alan çiftçimize 60 milyar litrelik yakıt yardımı yapılabilirdi.
- Emekliye 1 yıl boyunca aylık 3 bin lira tutarında destek sağlanarak 30 milyon 37 bin emekli rahatlatılabilirdi.
Devletin küçülmesi gerekiyor. Bir yandan da bunun sağlanabilmesi için özel sektörün çalışma şartları konusunda insani bir konuma yükseltilmesi elzem… Öteki türlü çöpe giden kaynaklarla Türkiye’nin belini doğrultması çok mümkün değil. Devlet dairelerinde harcanan elektrik ve su paraları bile Türkiye için çok ciddi bir yük. Yöneticilerin gerekli hassasiyeti göstermemeleri ise her geçen gün daha fazla israfa sebep oluyor!