Fatih Demir-HAKSÖZ HABER
Sosyal medyanın yoğun kullanıldığı dijital dünyada “anlamlı etkileşim” haline gelen İslami ifadeler dikkat çekiyor.
Küresel çapta yaygınlık kazanan İslami ifadelerin bir zamanlar kabul görmesi mümkün değilken, popüler kültürün içine dahil olan bu kelimeler artık Hıristiyanlar veya diğer din gruplarından insanların sosyal etkileşim için kullandıkları tabirler oldu.
İki kez dünya ağır sıklet boks şampiyonu olan Habib Nurmagomedov, uzun süredir maç öncesi hazırlıklarına İslami duaları dahil ediyordu. İslami kelimeleri sık sık kullanması onun için normal bir durum olsa da buna alışık olmayan toplulukların da bu dualara eşlik etmesi dikkat çekiyor.
Dubai merkezli Tacik sosyal medya fenomeni Abdurezzak, Instagram üzerinden Habib Nurmagomedov’u boks maçındaki galibiyetinden dolayı tebrik etti. Tyson Fury adlı Hıristiyan bir boksör de bu tebriğe eşlik ediyor ve "Bir kraldan diğerine! Maşallah." diye yazıyor. Dünya çapında tanınan sporcuların bu etkileşimlerde kullandıkları dil dikkat çektiği gibi yaygın kullanım haline geliyor.
Sosyal medya, kültürlerin kaynaşması ve tanınması açısından önem arz etse de kullanım amaçları zaman zaman değişen İslami ifadelerin popüler kültür nesnesi haline getirilmesi endişeleri de beraberinde getiriyor. Tüketim kültürüne alışan sosyal medya toplulukları için sıradanlaşma ve bayağılaşma riski taşıyan İslami terminolojinin haliyle doğru kullanılmayacağı endişesi kimi örneklerde de görüleceği üzere haklılık kazanıyor.
Bir zamanlar Müslümanlar veya Araplar arasındaki bir konuşmaya kulak misafiri olurken veya vaazlarda, devlet yayınlarında rastlanan İslami ifadelere artık bir rap şarkısında veya bir futbol maçı sırasında rastlamak eskiye oranla daha mümkün.
Müslümanlar, kendilerini popüler kültürden bir yandan korumaya çalışırken öte yandan kendi kültürleri üzerine inşa ettikleri şöhretlerini de İslami ifadeler de dahil olacak şekilde dünyanın önüne çıkarıyorlar.
Futbolculardan boksörlere, atletlerden müzisyenlere kadar birçok popüler kültür ürünü olan alana Müslümanlar dahil oldukça bu alanlarda kullanılan ifadelere İslami olanlar dahil olmaya başladı.
Dağıstanlı Habib Nurmagomedov gibi ‘Ultimate Fighting Championship’ boksörleri, Müslüman kültürlerinden (kimileri gibi) utanmıyor ve röportajlarında İslami ifadeleri kullanmayı zaruri görüyorlar. Rakiplerine korku salan, kendilerine ve hayranlarına güven veren ve en önemlisi Müslümanlıklarını gösteren terkipleri kullanan boksörlerin bu tavrı sosyal medyadan destek alıyor.
Yine benzer bir şekilde gol attıktan sonra “secdeye kapanan” Liverpool futbolcusu Muhammed Salah gibi futbolcular ilgiyle izleniyor ve tavırları dikkatle takip ediliyor.
1. Selam
Selam (Selamun aleykümün kısa ve hızlı söylenişi), kökeni Arapça olan bir kelime olarak Müslüman ülkelerde sıklıkla bir selamlama sözcüğü olarak kullanılıyor. Ortadoğu ve İslam dünyasında en çok kullanılan selamlama kelimelerinden biri olduğu gibi Türkçe, Farsça ve Malayca gibi çeşitli dillerde de aynı anlamda ve aynı şekilde kullanılıyor.
Kelimenin tam anlamıyla "barış, esenlik" anlamına gelen sözcük Müslümanlar arasında sıklıkla kullanıldığı gibi sosyal medyada da aynı anlamda ünlü Müslüman isimlerin paylaşımlarının altlarına yabancılar tarafından eklenerek yaygın bir selamlama ifadesi olarak kullanılmaya başlandı.
2. İnşallah
ABD Başkanı Joe Biden, 2020 ABD başkanlık seçimleri öncesinde Donald Trump ile yaptığı bir tartışmada İnşallah kelimesini alaycı bir şekilde kullandığı için gazete manşetlerinde eleştirildi.
Bu ifade, kullanıldığı bağlama göre İslam dünyasında çeşitli çağrışımlara sahip.
İnşallah ifadesi "Allah dilerse" anlamına geliyor ve Müslümanlar tarafından gelecekten ümitlerini dile getirdiklerinde kullanılıyor. Allah’ın gelecek üzerindeki kontrolünün yanı sıra insanlığın kaderini değiştirememesinin bir hatırlatıcısı olarak kullanılan bu İslami kelime, Joe Biden gibiler tarafından amacından saptırılıp tam tersi yönde farklı anlamlara gelecek şekilde ve hakaret içerikli olarak kullanıma sokuluyor.
Biden'ın, Trump ile yaptığı tartışmada atıfta bulunduğu İnşallah kelimesi, “olmayacak şeyler için bir atasözü” veya “göreceğiz” manasına gelecek şekilde ABD medyasında kendisine yer edindi.
Kanadalı rap müzisyeni Drake, İnşallah’ı olumlu anlamda 2018’de çıkardığı bir parçada kullandı. Sosyal medya hesaplarından Müslüman ünlü sporcular ve müzisyenler ile girdiği etkileşimlerde de İnşallah kelimesini sıklıkla tercih ettiği için eleştirildi.
2017'de aktör Lindsay Lohan, Instagram'da "İnşallah" başlığıyla bir fotoğrafını paylaştı. Hayranları kendisine tepki gösterirken o, bir yıl sonra 2015 yılında vefat eden Suudi Arabistan'ın merhum Kralı Abdullah'ın yasını tutan bir paylaşımında yine İnşallah tabirini kullandı.
İnşallah ifadesinin dini önemi ve kullanımı azalmadı aksine bilinen ve yabancılar da benzer anlamda kullanılan bir ifade oldu.
3. Vallahi
Vallah veya Vallahi ifadeleri en yaygın olarak hararetli sohbetlerde dürüstlük iddiaları ve görünüşte imkansız görünen bir şeyin gerçekten olduğu durumlarda bir nida olarak kullanılıyor.
Etnik kökenlerine bakılmaksızın Londra gençleri arasında yaygın olarak kullanılan bir terim olan Vallah, kelimenin tam anlamıyla "Allah tarafından" anlamına geliyor. Arapların sıradan bir konuşmasında, birine "Vallahi" demesini istemek, "Ciddi misin?" diye sormanın bir başka versiyonu.
Allah’ın adının yer aldığı bir yemin olarak dini olan şeylerde dahi rastgele olarak kullanılmayacağı biliniyor. Bu ifade sadece bir hakikat iddiasının ciddiyetini aktarmayı amaçlıyor. Yalan yere yemin etmek İslam’da büyük günahlardan sayılırken, kullanımında dikkat ve özen bekleniyor.
Arapça kelimelere yabancı olmayan ünlü rap müzisyeni Drake, Sweeterman adlı müziğinde, "Bu bir nimet. Maşallah, vallahi, yemin ederim hayat hikayem onların benim hakkımda anlattıkları hikayelerden daha iyi" diyerek rap yapıyor ve dikkatleri çekiyor.
4. Maşallah
Maşallah ifadesi "Allah'ın dilediğidir" anlamına geliyor ve bir kimseyi bahtından dolayı tebrik etmek ve başkalarını "nazar"dan korumak için kullanılıyor. Kimi Müslüman toplumlarda, birine "maşallah" demeden iltifat etmenin haset ve kıskançlık işareti olduğuna ve karşıdaki kişiye zarar verebileceğine inanılıyor.
Müslümanlar için bu ifade, tüm iyiliklerin ve talihlerin nihayetinde Allah’tan kaynaklandığının bir hatırlatıcısı ve içinde bulundukları durumla ilgili şükran ve memnuniyeti ifade etmenin bir hatırlatıcısı.
Ancak burada görünen diğer terimler gibi popüler kültüre farklı aktarıldı ve amacı dışında da rastgele kullanılmaya başlandı.
Karayipler doğumlu rap müzisyeni ve müstehcinliği popüler tüketim için aldırış etmeden afişe eden Nicki Minaj, “A$AP Ferg'den Plain Jane'in 2017 remix” müziğinde konuk vokalist olarak bu İslami ifadeyi sorumsuz bir şekilde şöyle kullandı: "Minaj ile sür, maşallah, benimle check-in yap, sonra işini yap."
5. Elhamdülillah
Müslümanlar, Elhamdülillah tabirini hayattaki durumlarından memnun olduklarını ifade etmek için kullanırlar ve bu ifade "Allah'a şükür" anlamına eşdeğerdir. Kelimenin tam anlamıyla ise "Hamd Allah'adır" anlamına geliyor.
Bu ifade, müminler için tüm iyi durumların Allah’tan geldiğinin bir başka hatırlatıcısı olarak sıklıkla kullanılır.
Sıklıkla günlük konuşmalarda da cevap olarak kullanılan bu ifade örneğin misafire bir şeyden daha fazlasını isteyip istemediği sorulduğunda, "elhamdülillah" yanıtı ile geri dönüş alır. Yeterince yediğini söylemenin bir yoludur bu sözcük.
Karışık dövüş sanatları olarak adlandırılan MMA müsabakasında Habib Nurmagomedov, büyük zaferinin öncesi ve sonrasında Elhamdülillah demişti. Rakibi İrlandalı İslam düşmanı ve alaycı ifadeler ile Habib’i ve Müslümanları tahkir eden Conor McGregor ile yapılan final dövüşünün ardından kullanılan bu İslami ifade tüm dünyanın dikkatini çekmişti.
Nurmagomedov, "Elhamdülillah! Bundan hoşlanmadığınızı biliyorum, elhamdülillah! Yarın gece sizin oğlunuzu ezeceğim." demiş ve rakibini mağlup ettikten sonra secdeye kapanmıştı.
*Bu yazı Middle East Eye’da yayımlanan “Wallah, salam, inshallah: Five Islamic expressions that have gone mainstream” makalesindeki verilerden faydalanılarak HaksözHaber için hazırlanmıştır.