AA muhabirinin Çevre ve Şehircilik Bakanlığından aldığı bilgiye göre, Türkiye'nin yüzde 66'sı deprem riskli alanlarda yer alıyor. Nüfusun yüzde 71'i ise bu alanlarda ikamet ediyor.
Son bir asırda en son İzmir depremiyle 57 büyük deprem yaşandı ve bu depremlerde 80 bin vatandaş hayatını kaybetti.
Muhtemel bir afet anında yıkılma ve ağır hasar görme ihtimali bulunan ve içinde yaşayanların can güvenliği bakımından riskli binaların tespiti yapılarak, buralardan insanların tahliyesini sağlamak ile bu binaların yerine can ve mal güvenliğini sağlayacak uygun, sağlıklı ve güvenli yapıların inşası amacıyla Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun hayata geçirildi.
Bu kapsamda kentsel dönüşüm uygulamaları, "Riskli Yapı" tespiti yapılan yapılar ile Cumhurbaşkanınca ilan edilen "Riskli Alan" ve Bakanlıkça belirlenen "Rezerv Yapı Alanı" olarak yürütülüyor.
Kanun kapsamında, alansal uygulama ile yapısal ve mekansal dönüşümün sağlanmasının yanı sıra yapı malikleri tarafından, risk tespiti yaptırılarak da yeniden yapılanma süreci gerçekleştiriliyor.
Böylelikle, kentsel dönüşüm kapsamında yıkılan binaların yerine daha sağlam ve güvenli binalar projelendirilerek inşa ediliyor.
Kentsel dönüşümde sağlanan destekler
Bu çerçevede, Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun kapsamında yürütülen uygulamalara yönelik, Dönüşüm Projeleri Özel Hesabı'ndan bugüne kadar 839 milyon lirası "riskli alan", 3 milyar 792 milyon lirası "riskli yapı" olmak üzere hak sahiplerine 4 milyar 631 milyon lira kira yardımında bulunuldu.
Hak sahiplerinin bankalardan kullandıkları kredilere 151 milyon lira faiz desteği sağlandı.
Türkiye genelinde kentsel dönüşüm kapsamında 1 milyar 225 milyon lira tutarında kamulaştırma yapıldı.
TOKİ, İLBANK ve belediyelere proje karşılığı olarak 9 milyar 629 milyon lira aktarıldı.
Bakanlık tarafından kentsel dönüşüm çalışmaları kapsamında bugüne kadar, ülke genelinde yaklaşık 16 milyar lira harcama gerçekleştirildi.
Kentsel dönüşüm çalışmaları kapsamında toplam 1 milyon 500 bin bağımsız birimde ikamet eden yaklaşık 6 milyon vatandaşın can güvenliğini teminat altına alacak dönüşüm uygulamalarına devam ediliyor.
Mevzuat düzenlemeleri
Bakanlık, riskli yapıların dönüşümü kapsamında bugüne kadar çok sayıda önemli yasal düzenleme yaptı.
Bu kapsamda, yarım kalan veya başlanmayan kentsel dönüşüm projesi olmaması ve sürecin durmaması adına tek taraflı fesih dönemi başlatıldı.
Düzenlemelerle müteahhitlik sektörünün disipline edilmesini sağlayan Bakanlık, belediyelere de ilerleme raporu hazırlama zorunluluğu getirdi.
Kentsel dönüşümde müteahhidin borcundan dolayı vatandaşlar mağdur oluyordu. Bu mağduriyetin giderilmesi kapsamında müteahhidin 3. kişilere olan borcundan dolayı vatandaşların taşınmaz mülklerine haciz ve tedbir uygulanmaması sağlandı.
Ayrıca çok acil hareket edilmesi gereken yerlerde yani kendiliğinden çöken veya zemininin kayması, heyelan gibi olaylar neticesinde ağır hasar gören, riskli yapıların bulunduğu alanlarda dönüşüm uygulamalarının Bakanlıkça resen yapmasının da önü açıldı.
Öte yandan Yapı Kayıt Belgesi alınan yapıların ilave inşaat alanı ihdas edilmemesi şartıyla Kat Mülkiyeti Kanunu'na göre binaların güçlendirilmesi de sağlandı.
Kentsel dönüşüm çalışmalarını hızlandıran ve vatandaşlara mali kolaylık getiren başka düzenlemeyle de konutlarını riskli yapı statüsünde dönüştüren vatandaşlar için mevcut yapılarının 1,5 katına kadar yapacakları inşaat taahhüt işlerinde, KDV yüzde 18'den yüzde 1'e indirildi.
Ayrıca kentsel dönüşüm kapsamında binasını yenileyen vatandaşlar için de faiz desteği verilecek kredi miktarları artırıldı. Buna göre, binasını dönüştürecek hak sahibi vatandaşların bankalardan kullanacağı faiz desteği verilecek kredi tutarı, 125 bin liradan 200 bin liraya, toplam kredi tutarı ise 625 bin liradan 1 milyon liraya yükseltildi. Faiz desteği verilecek bina güçlendirme kredisi tutarı da 50 bin liradan 80 bin liraya çıkarıldı.
Böylece Bakanlık, yapılarını kentsel dönüşüm kapsamında yenileyen vatandaşlar için KDV indirimi ve kredi miktarlarını artırarak, deprem dönüşüm sürecini daha da hızlandırmış oldu.