Kaynak: JAMA Intern Medicine (Amerikan Tabipler Birliği Aylık Hakemli Tıp Dergisi) - 14 Mayıs
Çeviri: Haksöz-Haber
Mayıs 2020'nin başı itibariyle, ABD'de yaklaşık 65.000 kişi Kovid-19 salgını sebebiyle hayatını kaybetti. Bu sayı, Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri (CDC) tarafından yıllık olarak rapor edilen tahmini mevsimsel grip ölümlerine benzer görünmektedir.
Kovid-19 ve mevsimsel grip sebepli ölümlerin bu benzerliği, özellikle hastalığın yoğunlaştığı, solunum cihazlarının yetersiz kaldığı ve hastanelerin limitlerinin üzerinde genişlediği yerlerde, tıbbi ön cephe şartları ile uyuşmamaktadır. Kovid-19 krizi sırasında hastane kaynaklarına olan yüksek talep ABD'de, grip mevsiminin en kötü dönemlerinde bile görülmemiştir. Yine de kamu görevlileri, mevsimsel grip ile Kovid-19 ölüm oranları arasında, ortaya çıkan salgının etkilerini en aza indirgemek için karşılaştırmalar yapmaya devam ediyor.
Bu tür yanlış karşılaştırmalar, mevsimsel grip ile Kovid-19 verilerinin kamuya nasıl açıklandığı konusunda bir bilgi boşluğundan kaynaklanıyor olabilir. CDC, dünyadaki birçok benzer hastalık kontrol kurumu gibi, mevsimsel grip bulaş ve ölüm oranını ham sayım olarak değil, uluslararası hastalık sınıflandırma kodlarına göre hesaplanan tahminler olarak sunmaktadır. 2013-2014 ve 2018-2019 arasında, rapor edilen yıllık tahmini mevsimsel grip ölümleri 23.000 ila 61.000 arasında değişmektedir. Bununla birlikte, yıllık tespiti yapılmış mevsimsel grip ölümlerinin sayısı yılda 3.448 ile 15.620 arasındadır. CDC tahminleri, raporlanan ve mevsimsel gribe atfedilen ölümlerin ortalama 6 katından fazladır. Tersine, Kovid-19 ölümleri şu anda tahmini olarak hesaplanmamakta, doğrudan sayılmakta ve raporlanmaktadır. Sonuç olarak, daha geçerli bir karşılaştırma yapmak için, Kovid-19 ölümleri ile mevsimsel grip ölümlerinin haftalık sayılarına bakmalıyız.
21 Nisan 2020'de sona eren hafta boyunca ABD'de 15.455 Kovid-19 kaynaklı ölüm bildirildi. 2013-2020 dönemine kadar grip mevsiminin pik yaptığı haftalarda sayılan ölümler 351 (2016'nın 11. haftası) ile 1.626 (2018'in 3. haftası) arasında değişiyordu. Yani, 2013-2020 yılları arasında grip mevsiminin pik yaptığı haftalarda meydana gelen ölümlerin ortalaması 752.4. Sayılan ölümlere ilişkin bu istatistiklere göre, 21 Nisan ile biten haftadaki Kovid-19 sebepli ölümlerin sayısı, son 7 yıldaki pik haftalarında grip kaynaklı ölümlerin 9.5 ila 44.1 katı kadar ve ortalama 20.5 katı kadar fazladır.
CDC ayrıca Kovid-19 ölümlerinin geçici sayılarını da yayınlamaktadır, ancak verilerinin diğer kamu veri kaynaklarının gerisinde kaldığını kabul etmektedir. 11 Nisan 2020 ile biten hafta için veriler, geçici olarak bildirilen Kovid-19 ölüm rakamlarının mevcut yılın pik haftasındaki mevsimsel grip ölüm rakamlarından 14.4 kat daha fazla olduğunu göstermektedir. CDC, raporlamadaki gecikmeleri hesaba katarak Kovid-19 sayılarını revize etmeye devam ettikçe, sayılan Kovid-19 ölümlerinin mevsimsel grip ölümlerine oranı artacaktır.
Sunduğumuz oranlar, Kovid-19 ölüm sayılarını ve tahmini mevsimsel grip ölümlerini karşılaştıran oranlardan ziyade cephe hattı koşullarıyla klinik olarak daha tutarlıdır. ABD'de 2020 Nisan sonu itibariyle yaklaşık 60.000 Kovid-19 ölümü rakamına ulaşılmış, bu oran, önceki 7 yıl sırasında hesaplanan CDC tahmini mevsimsel grip ölümleri ile (23.000 ila 61.000) aynı ya da 2.5 kat fazladır. Analizimizden, ya CDC'nin yıllık tahminlerinde mevsimsel grip kaynaklı ölüm sayısını önemli ölçüde abarttığını ya da mevcut Kovid-19 için sayılan ölümlerin önemli ölçüde azalttığını çıkarıyoruz, ya da her ikisini de.
Birkaç hususa daha değinmek gerekirse... Kovid-19 kaynaklı ölümler, devam eden test kapasitesi sınırlamaları veya yanlış negatif test sonuçları nedeniyle eksik sayılabilir. Hastalar, hastalık döneminde geç başvurduklarında, üst solunum yolu örneklerinin pozitif test sonuçları vermesi daha az olasıdır. Buna karşılık, grip sayıları daha az güvenilir olabilir çünkü yetişkin grip ölümleri Kovid-19 ölümlerinde olduğu gibi halk sağlığı yetkililerine rapor edilemez. Ayrıca, yetişkin grip ölümleri rapor edilemez olduğundan, epidemiyologlar potansiyel düşük raporlamayı açıklamaya çalışan gözetim mekanizmalarına güvenmek zorundadır. Benzer şekilde, New York gibi bazı şehirler hem olası hem de teyit edilmiş Kovid-19 ölüm vakalarını bildirmeye başlamaktadır. Kovid-19 ölümlerinin sayılması ve tahmin edilmesi arasındaki kaynaştırma ölüm rakamlarının revize edilmesine sebep olmuştur. Kovid-19'un neden olduğu bazı ölümlerin Kovid-19'dan kaynaklanmaması da mümkündür. Örneğin, bir hasta kalp krizi sırasında acil servise getirilirse ve Kovid-19 için bilinen bir pozitif test sonucu varsa ve ölürse, New York gibi yüksek seviyeli topluluk yayılımının olduğu alanlarda bir Kovid-19 ölümü olarak kabul edilir. Ölümün bu sebeple meydana gelip gelmediğini söylemek imkansızdır. Sonunda hem doğrudan hem de dolaylı Kovid-19 ile ilişkili ölümler de dahil olmak üzere aşırı ölüm oranına odaklanan bir usulle hastalık yükünün daha kapsamlı bir şekilde hesaplanması yardımcı olacaktır. Bu analiz, salgının zirvesi sırasında ertelenmiş yoğun bakım ve aşırı yoğun hastanelerde Kovid-19 olmayan hastalara kapasite ayrılmaması nedeniyle oluşan aşırı ölüm olasılığını da göz önüne alırsa eksiksiz olacaktır.
Vaka ölüm oranlarında başka bir karışıklık söz konusudur. Kovid-19 ve grip vaka ölüm oranlarının karşılaştırılması için henüz erken. Kovid-19 için vaka ölüm oranları tahminleri, bazı ülkelerde %1'den az iken bazılarında yaklaşık %15'e kadar çıkmaktadır. Bu geniş aralık, vaka ölüm oranlarının hesaplanmasındaki sınırlamaları yansıtır. Bunlar, testteki kıtlığı hesaba katmamak ve kritik hasta olan ancak son değerlendirildiğinde hala hayatta olan insanlar için eksik takip bilgilerinden kaynaklanmaktadır. Serum çalışmalarından elde edilen sonuçlar, Kovid-19’un vaka ölüm oranı için daha doğru bir payda belirlenmesine yardımcı olacaktır.
Şu anda, Diamond Princess gemisi salgını, tam verilerin mevcut olduğu birkaç durumdan biridir. Bu salgın için, Nisan 2020'nin sonundaki vaka ölüm oranı %1,8 idi (712 vakanın 13'ü öldü); yaş genel nüfusu yansıtacak şekilde ayarlanmışsa, bu rakam %0,5'e yakın olacaktır. %0,5'lik bir vaka-ölüm oranı hala yetişkin mevsimsel grip için yaygın olarak belirtilen vaka ölüm oranının 5 katı olacaktır.
Farklı yöntemlerle ölüm istatistikleri elde edildiğinde 2 farklı hastalık için verileri doğrudan karşılaştırmak yanlış bilgi sağlar. Dahası, hükümet yetkililerinin ve toplumdaki diğer kişilerin bu istatistiksel ayrımları göz önünde bulundurmaması halk sağlığını tehdit etmektedir. Hükümet yetkilileri, bu tür karşılaştırmalara güvenerek CDC verilerini yanlış yorumlayabilir ve böylece ekonomiyi yeniden açmaya ve önlemleri hafifletmeye karar verebilirler. Kovid-19’un “sadece başka bir grip” olduğunu söylese de bu doğru değil.
Özetle, analizimiz Kovid-19 ölüm oranı ile mevsimsel grip ölüm oranı arasındaki karşılaştırmaların bir elma-portakal karşılaştırması değil, bir elma-elma karşılaştırması kullanılarak yapılması gerektiğini göstermektedir. Bunu daha iyi yapmak halk sağlığı için gerçek tehdidi göstermektedir.