HAKSÖZ HABER
Sıklıkla paylaşılan ve sosyal medyada doğrular ile birlikte harmanlanan görseller, metinler ve videoları doğrulamak oldukça önemli bir iş olarak görülüyor. Çalışmalarıyla dikkat çeken Teyit doğruluma sistemi Çanakkale Savaşı’na katılan çocukları gösterdiği iddiasıyla paylaşılan bir görselin gerçeği yansıtmadığını ortaya çıkardı.
Teyit çalışmasında, “Fotoğraf Çanakkale Savaşı'na katılan çocukları göstermiyor. Fotoğraf 17 Nisan 1923 tarihinde Tevhid-i Efkar gazetesinde yer almış. Fotoğraftaki çocukların Kazım Karabekir'in sahip çıktığı "Şark cephesi yetimleri" olduğu belirtilmiş. Fotoğraf Kazım Karabekir’in Çocuk Davamız adlı kitabında da yer alıyor.” diyerek fotoğrafın kaynağına ulaştı.
Sosyal medyadaki yanlış paylaşımları da mercek altına alan Teyit, “Sosyal medyada paylaşılan fotoğrafın Çanakkale Savaşı’nda savaşan çocukları gösterdiği iddia edildi. Her yıl milli gün olarak kutlanan 18 Mart Şehitleri Anma ve Çanakkale Zaferi’nde paylaşılan fotoğraf simge hale gelmiş durumda. Ayrıca Çanakkale savaşını anlatan bazı kitapların kapaklarında da yer aldığı görülüyor.” diye yazdı.
Teyit’in çalışmasından alıntıyla,
Fotoğraf 1923 yılına ait
Fotoğrafı tersine görsel arama ile aradığımızda birçok yerde kullanıldığını görüyoruz. Ancak bazı değerlendirmelerde fotoğrafın Çanakkale Savaşı’na katılan çocukları göstermediği belirtilmiş.
Tarihçi Erhan Çiftçi, “Çanakkale savaşı esnasında çekildiği iddia edilen bir fotoğraf hakkında” başlıklı yazısında fotoğrafın 17 Nisan 1923 tarihinde Tevhid-i Efkar gazetesinde yer aldığını belirtmiş. Çiftçi çocukların 1923’ün Nisan ayında İstanbul’a getirilen Şark cephesi yetimleri olduğunu aktarmış. Ayrıca çocukların Çanakkale Savaşı ile ilgisi olmadığına kanıt olarak, fotoğrafta çocukların taktığı asker şapkalarının 1921 yılından önce kullanılmadığını göstermiş.
Yazıda çocuklara Kurtuluş Savaşı komutanlarından Kazım Karabekir’in sahip çıktığı bilgisi verilmiş
Fotoğraf Kazım Karabekir’in Çocuk Davamız adlı kitabında yer alıyor. Kitapta çocukların şark cephesi yetimleri olduğu belirtilmiş. 1923 yılında İstanbul’a getirilen çocukların İstanbul’daki faaliyetlerine dair detaylı bilgiler de kitapta yer alıyor.
“Fotoğraftakiler Karabekir’in yetiştirdiği çocuklar”
Kazım Karabekir’in kızı Timsal Karabekir de katıldığı bir yayında iddia konusu fotoğraftan da bahsediyor. Kızı fotoğraftaki çocukların Kazım Karabekir’in kendi yetiştirdiği evlatları olduğunu anlatmış. Timsal Karabekir de fotoğrafın yanlış bağlamlarda kullanıldığına değinmiş.
Anadolu Ajansı’nın “Yetimler babası” Kazım Karabekir başlıklı mini belgeselde de Timsal Karabekir, Kazım Karabekir’in yetiştirdiği yetim çocuklardan bahsediyor.
Çocukların eğitimi ve güvenliğini üstlenen Karabekir, “yetimler babası” diye anılmış. Tarihçi İlber Ortaylı bir yazısında Karabekir’e “yetimler babası” denmesini şöyle açıklıyor: “Kazım Karabekir Paşa, doğu cephesindeyken savaşta öksüz ve yetim kalmış Türk ve Ermeni çocuklara sahip çıkmıştı. Gürbüz Çocuklar Ordusu Teşkilatı’nı kurup, sahipsiz çocukları açlık ve sefaletten kurtararak meslek sahibi olmalarını sağlamıştı. Bu yüzden kendisine ‘yetimler babası’ denilmişti.”
Çanakkale Savaşı’nda askere alma yaşı 18
Çanakkale Savaşı, Şubat 1915-Ocak 1916 tarihleri arasında gerçekleşti. Osmanlı’da seferberlikte askere alma işlemlerini Mükellefiyet-i Askeriye Kanunu çerçevesinde yürütüldü. Kanuna göre askere alma yaş sınırı 18 olarak belirlenmişti.
Yani çocukların Çanakkale’ye resmi bir kararla gönderilmediği söylenebilir. Öte yandan Çanakkale Savaşı’nda ölen askerlere dair hazırlanan listelerde daha genç askerlerin yer aldığına rastlanıyor. Savaştaki çocuk yaştaki askerlerin gönüllü olarak orada yer aldığı tahmin ediliyor. Kanunda gönüllü olma şartları da belirlenmişti.
Tersyüz edilmiş tarihi anlatıya dayanan Türkiye karanlık tarihinde aydınlatılması gereken daha birçok nokta olduğu görülüyor.