Çad Cumhuriyeti’nin eski diktatörü Hissene Habre yargılandığı Senegal’in başkenti Dakar’daki özel mahkeme tarafından ‘’insanlığa karşı işlediği suçlar’’ ve işkenceden suçlu bulunarak ömür boyu hapse mahkum edildi.
Mahkeme kararının açıklanmasından sonra salonunda bulunanlar kararı alkışlarla karşıladılar. Kararı televizyondan izleyen Habre’nin baskıcı yönetiminin kurbanlarının yakınları kararı birbirine sarılarak kutladılar.
Çad Cumhuriyeti’nin 1982 – 1990 yılları arasında devlet başkanlığını yürüten Hissene Habre Afrika Birliği tarafından Senegal’in Başkenti Dakar’da oluşturulan mahkeme tarafından insanlığa karşı işlenmiş suçların yanı sıra bir kadına da tecavüz etmekten suçlu bulundu.
Habre, 1 Aralık 1990'da İdriss Deby'nin düzenlediği darbe ile iktidardan uzaklaşmıştı.
İnsan Hakları Örgütü (Human Rights Watch) tarafından Şilili diktatör Augusto Pinochet’in ardından ‘‘Afrika’nın Pinochet’i’’ olarak tanımlanan Hissene Habre kendi ülkesi dışında yargılanan ilk eski lider oldu.
İnsan Hakları Örgütü için çalışan ve 15 yıldır Hissene Habre’nin yargılanması için uğraşan hukukçu Reed Brody kararın açıklanmasından sonra yaptığı açıklamada Habre’nin yargılanması için kurbanlarının gösterdiği direncin diğer diktatörlerin yargılanması için mücadele veren kurbanlara esin kaynağı olacağını belirtti.
AVRUPA DESTEKLEMİŞTİ
Darbeyle yönetimi ele geçiren ve ülkeyi yönettiği 1982-1990 yılları arasında 40 bin kişinin öldürülmesi, on binlerce kişinin kaybolması ve binlerce işkence vakasından sorumlu tutulan Çad'ın devrik lideri Hissene Habre, devrildikten sonra Senegal'e sığınmıştı.
Habre'nin yargılandığı mahkemeye bir rapor sunan Çadlı tarihçi Arnaud Dingammadi, Habre'nin Habre'yi iktidarı süresince Avrupa tarafından Libya'ya karşı desteklediğini belirmiş ve şu iddialarda bulunmuştu:
"Fransa, Habre'ye yardım için 3 bin asker ve silah gönderirken, ABD de 25 milyon dolarlık finansal destek sağladı. Bu yardım olmasaydı Libya'ya yenilirdi çünkü Çad ordusunun yeterli malzemesi yoktu. Avrupa'nın yardımı, özellikle Fransa ile ABD'nin desteği Çad-Libya savaşının en hararetli anlarında yapıldı. Diplomatik alanda Gabon, Senegal, Orta Afrika Cumhuriyeti gibi ülkeler de Habre'ye destek verdi ve böylece Habre'nin iktidarı korundu. Öte yandan Libya'nın devrik lideri Muammer Kaddafi, Habre'nin iktidara gelmesini engellemek istiyordu. Kaddafi'ye karşı olan Avrupalılar Habre'yi kahraman gibi görüyorlardı. Habre, bu mücadeleyi kazandıktan sonra eski ABD Başkanı Ronald Reagan, onu Beyaz Saray'da ağırladı."
HİSSENE HABRE'NİN TUTUKLANMASI VE CEZAEVİ SÜRECİ
Yaklaşık 19 ay süren tahkikatın sonunda hakimler 13 Şubat 2015'te Habre'nin insanlığa karşı ağır suçlar, işkence ve savaş suçları işlediği gerekçesiyle yargılanmasında yeterli deliller olduğunu karar verdi. 7 Çad vatandaşı, Çad Cumhuriyeti'nin 3. Devlet Başkanı Hissein Habre'yle ilgili 2000 yılında Dakar'da suç duyurusunda bulundu ve dava başladı ancak 20 Mart 2001 tarihinde, Senegal Yüksek Mahkemesi, Senegal mahkemelerinin Senegal'in dışında gerçekleşen ağır suçları yargılama yetkisi olmadığına hükmetti.
Kısa süre sonra bu kez 17 kişi Çad'da Habre'yle ilgili suç duyurusunda bulundu. Hakim dosyayı kapatmadan şikayeti reddetti.
Daha sonra 3 kişi Belçika'da savcılığa suç duyurusunda bulundu ve 4 yıl süren soruşturmanın sonucunda Belçika adaleti, Hissein Habre'nin tutuklanmasına ve iadesine hükmetti.
Kararın ardından Senegal, Habre'yi 15 Kasım 2005'te tutukladı fakat 10 gün sonra itiraz mahkemesi iade konusunda yetkili olmadığını bildirerek Habre'yi serbest bıraktı.
AFRİKA ADINA YARGILANDI
Habre'yi iade etmesi için baskı yapılan Senegal, Afrika Birliği'ne başvurdu ve Temmuz 2006'da Afrika Birliği Habre'nin Senegal'de "Afrika adına" yargılanması gerektiğine karar verdi. Meclis, Senegal mahkemelerin Senegal dışında gerçekleşen ağır suçları yargılama yetkisini veren yasayı onayladı. 2009 yılında Belçika Senegal'in Habre'yi iade etmemesinden dolayı BM Uluslararası Adalet Divanı'na (UAD) başvurdu ve UAD, Senegal'in uluslararası yükümlüklerini yerine getirmediğinden ötürü en kısa sürede Habre'yi ya Belçika'ya iade etmesine ya da yargılamasına hükmetti.
Sonunda, Dakar'da 22 Ağustos 2012 tarihinde Senegal Devleti ile Afrika Birliği'nin imzaladığı anlaşmayla bir Olağanüstü Afrika Ceza Mahkemesi kuruldu ve adli sürecin başlamasıyla Habre insanlığa karşı ağır suç, işkence ve savaş suçlarından 2013'te tutuklandı.
Mahkeme, "Afrikalılara karşı Afrikalılar tarafından kurulan ilk Afrika mahkemesi" olma özelliğini taşıyor.
Kaynak: Milliyet