Marc Tuters / Peter Knight / The Conversation
Çev: Hatice Orhan / Haksöz-Haber
The Conversation konularında uzman dört akademisyene koronavirüsü 5G teknolojisiyle çeşitli şekillerde irtibatlandıran komplo teorilerinin nasıl ortaya çıktığını, özellikle Batı dünyasında nasıl yayıldığını sordu. Dört uzmanın kaleme aldığı söz konusu yazıların üçüncü ve son kısmında Marc Tuters ve Peter Knight koronavirüsle ilgili komplo teorilerini ve bu komplo teorileriyle başa çıkmaktaki zorlukları ele alıyor.
Mutasyonlar
Marc Tuters / Peter Knight*
Viral komplo teorisi videosu Plandemic, koronavirüs komplo teorilerinin yayılmasında hatta gündem oluşturmasında önemli bir örnektir. İnsanlar tarafından indirilesiye kadar Youtube ve Facebook üzerinden viral olarak yayınlanan videoda saygınlığını yitirmiş bir virolog teorinin tanıtımını yapıyor koronavirüs pandemisinin büyük ilaç firmalarının aşı satmak için yaptığı bir oyun olduğunu anlatıyordu. Her ne kadar bu çeşit komplo teorileri, medya gözlem gruplarının ortaya çıkardığı ve çürüttüğü yanlış haberlerden daha az yaygın olsa da; bu teorilerin nasıl değişime uğradıkları ve farklı grupları ortak noktada buluşturan ve ana akım medyadaki “gerçek” uzmanları içeren hilekar videolar ile daha ileriye taşınan daha yeni ve potansiyel olarak daha tehlikeli formlar ile nasıl birleştiklerini görmek endişe uyandırıyor.
Koronovirüs ile ilgili var olan 5G teorilerine aşırı yüklenilmesiyle, Almanya’daki “hijyen protestoları” gibi yeni protesto hareketleri ortaya çıktı. Bu protestolarda alışık olmadığımız bir şekilde sol ve sağcı aktivistler karantina protokollerine yönelik öfkelerinde ortak bir neden bulabiliyorlar.
Geçtiğimiz birkaç yılda Pizzagate ve QAnon gibi derin devlet komplo teorileri kamuoyuna sunulmadan önce gerici “deep web” toplulukları tarafından geliştirildi ve burada dezenformasyon botları, sosyal medya fenomenleri, ünlüler ve politikacılar ile güçlendirilirdi. Bahsedilen topluluklar bu teoriler ile birlikte gittikçe büyüdüler ve komplo teorisyenleri buralarda kümelendiler. Bu şahısların bazı istisnalar hariç kayda değer büyük bir kısmı koronavirüs pandemisini de kendi komplocu düşüncelerini destekleyecek şekilde yorumlamışlardır. Koronavirüs ile farklı görüşleri ortak noktada buluşturan yeni çapraz döllenmiş fikirler oluştu. Böyle hibrid komplo teorileri daha önceleri gibi marjinal topluluklardan çıkıp sonra ana akıma sunulan teorilerin aksine politik yelpazenin ve internetin tüm noktalarında aniden görünür olmaya başlamışa benziyor.
Daha önceki yalan haber patlamaları ile karşılaştırıldığında, koronovirüs ile ilgili sorunlu bilgilerin çokluğuna rağmen sosyal medya platformları temkinli davranarak birçoğuna karşılık verebildi. Örneğin Google koronavirüs ile ilgili arama sonuçlarını düzenledi ve sadece yetkili kaynakların araştırmalarını getirdi ve genellikle reklamların çıktığı bölümde bu kaynaklarla ilgili linkler koydu.
Sosyal medya platformları sorunlu trend içerikleri silme konusunda daha istekliydi, örneğin Youtube’daki plandemic videosu her ne kadar silinmeden önce 2,5 milyon izlenmeye ulaştıysa da ilk 24 saat içinde kaldırıldı. Bu tür içeriklerin yasaklanması bu içerikleri kaçınılmaz olarak Bitchute ve Telegram gibi sitelerin “alternatif sosyal medya ekolojisine” taşınırken, çok daha az bir izleyici kitlesine ulaşmasını sağlayarak komplo teorisinin erişimini azalttı ve aynı zamanda komplo teorisyenlerinin de gelir akışını baltaladı.
Kamu kurumlarına güvenmeme ve elit kesimlerinin şüphelerinin etken faktörleriyle küresel yükselişe geçen milliyetçi popülizmin olduğu bir dönemde, hükümetler için güvenilir bilgileri yayabilme gittikçe zorlaşıyor.
Bu muazzam belirsizlik döneminde koronavirüs yanlış bilgilendirmesinin yayılmasının önüne geçebilecek tek efektif yöntem kabiliyetli ve dürüst liderliktir ve politikacılar sorunlarla karşılaşırken parti bağlılıklarını bir yana koymalıdır. Diğer herkes için bu, kısa vadeli çözümlerin olası olmadığını ve insanların uzmanlara güvenmeleri, sosyal medya içeriğini paylaşmadan önce düşünmeleri ve birbirlerini önemsemelerini kabul etmek anlamına gelir.
* Marc Tuters, Amsterdam Üniversitesi, Medya ve Kültür Bölümü / Peter Knight, Manchester Üniversitesi, Amerikan Araştırmaları Profesörü